تدوين تاريخ اسلامى (16 ق)

از هنگامي كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) از مكه معظمه به مدينه منوره هجرت كرد و با هجرت سرنوشت‌ساز خود حيات تازه‌اي به دين اسلام و مسلمانان بخشيد، آن حضرت دستور داد كه هجرت را مبدأ تاريخ اسلام قرار دهند.

بدين گونه كه تاريخ اسلام را با ماه قمري تعيين مي‌نمودند و مي‌گفتند: نخستين ماه هجرت، دومين ماه هجرت، سومين ماه هجرت و همين طور بقيه ماه‌ها. اين روال تا عصر خلافت عمر بن خطاب ادامه داشت و در زمان وي به عنوان تاريخ رسمي اسلام، تدوين و ابلاغ گرديد.^[۱]

در عصر خليفه دوم برخي از استانداران ايالت‌هاي اسلامي و بعضي از دورانديشان مدينه منوره، لزوم انتخاب تاريخ ويژه‌اي براي مسلمانان (به صورت سالانه) را بارها به اطلاع خليفه رسانيده و وي را متوجه اين ‌أمر مهم نمودند.

عمر بن خطاب تصميم گرفت براي مسلمانان تاريخ ويژه‌اي تدوين نمايد. بدين لحاظ تعدادي از صاحب‌نظران مهاجر و انصار را گردآورد و با آنان در اين باره به گفتگو نشست. در آن جمع، برخي سال تولد پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) برخي سال بعثت آن حضرت و برخي سال رحلت آن حضرت را به عنوان مبدأ تاريخ اسلام پيشنهاد كردند.

همچنين برخي از ديگر انديشان، تاريخ رومي (ميلادي) و عده‌اي از آنان، تاريخ فارس (فُرس قديم) را يادآوري كردند. اما أميرمؤمنان علي بن ابي‌طالب (علیه‌السلام) نيز كه در آن نشست حضور داشت، پيشنهاد كرد: به خاطر اهميت هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) از مكه به مدينه، آن را مبدأ تاريخ اسلام قرار دهند. عده‌اي از حاضران، از جمله خليفه وقت، پيشنهاد اميرمؤمنان علیه‌السلام را اصلح دانسته و همان را تأييد نمودند و عمر بن خطاب دستور داد كه از آن پس هجرت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) مبدأ تاريخ اسلامي قرار گيرد.

آنگاه، درباره ابتداي سال قمري كه از چه ماهي از ماه‌هاي عرب آغاز گردد، گفتگو شد و در اين باره نيز پيشنهادهاي متعددي ارائه گرديد. سرانجام عمر بن خطاب به پيشنهاد عثمان بن عفان كه معتقد بود اول محرم را، نخستين روز سال بدانند. ترتيب اثر داد و فرمان داد كه ماه محرم نخستين ماه سال هجري قمري باشد.^[۲] با اين حساب، هجرت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) در آغاز سومين ماه سال اول هجري قمري واقع گرديده است.

1- تاريخ الطبری (جرير طبري)، ج 2، ص 388.

2- تاريخ دمشق (ابن عساكر)، ج 1، ص 37.

منبع: پایگاه دانشنامه اسلامی