العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > ویژه نامه اعتکاف:
(۱) معنای اعتکاف
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّـــــلاَمُ عَـــــلَـــــى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى عِبَادِ اَللَّه
معنای اعتکاف
«اعتکاف» در لغت از «عکف» گرفته شده و لغت شناسان برای آن معانی گوناگونی آورده اند:
در مفردات آمده: «العکوف؛ الاقبال علی الشیء و ملازمته علی سبیل التعظیم له»
اقبال به سوی چیزی است همراه با تعظیم و بدون انصراف
راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ قرآن، ماده عکف.
در قاموس قرآن آمده است: «عکف علیه عکوفا؛ اقبل علیه مواظبا»
قاموس قرآن، ج۵.
این واژه به معانی حبس و منع نیز آمده، ولی در بیشتر موارد، کاربرد آن مواظبت و ملازمت است.
«اعتکاف»؛ اعم است از اقامت در چیز حق یا باطل؛ مانند اصنام و بت ها. این کلمه از باب افتعال است و دلالت می کند بر انتخاب و اختیار کردن این اقامت.
مهدی مؤیدی، اعتکاف عبادتی فراگیر و گامی به سوی مسجدشناسی، ص۳۱.
«اعتکاف» در اصطلاح عبارتست از: «اقامت سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد عبادت یا قربت با شرایط مخصوص»
اعتکاف ابرار، ص ۲۴.
قرآن کریم بر این سنت حسنه که محبوب انبیا و اولیا بوده تأکید کرده است. ماده «عکف» ۹ بار در کتاب آسمانی به کار رفته است که در برخی از موارد معنای لغوی آن منظور بوده است که از آن جمله است:
قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَامًا فَنَظَلُّ لَهَا عَاكِفِينَ
جواب دادند که ما بتهایی را می‌پرستیم و ثابت بر پرستش آنها بوده و هستیم.
سوره شعرا آیه ۷۱.
و در بعضی معنای اصطلاحی آن مراد است از جمله:
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ۖ وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ.
و (به یاد آر) هنگامی که ما خانه کعبه را مرجع امر دین خلق و مقام امن مقرّر داشتیم و (دستور داده شد که) مقام ابراهیم را جایگاه پرستش خدا قرار دهید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که حرم مرا (از بت) بپردازید و پاکیزه دارید برای اهل ایمان که به طواف و اعتکاف حرم آیند و در آن نماز و طاعت خدا به جای آرند.
سوره بقره آیه ۱۲۵.
جمعی از مفسران مراد از عاکفین را در آیه شریفه اعتکاف کنندگان (معنای اصطلاحی) دانسته اند. بعضی آن را به مقیمین و ساکنین (معنای لغوی) تفسیر کرده اند. و عده ای هر دو را در آیه شریفه احتمال داده اند.
آیه دیگری که مفسران آن را به «اعتکاف» مصطلح تفسیر کرده اند آیه ۱۸۷ سوره مبارکه بقره است:
وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ ۗ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا.
و با زنان هنگام «اعتکاف» در مساجد مباشرت نکنید. این احکام، حدود دین خداست،
فضیلت اعتکاف
در فضیلت «اعتکاف» همین بس که:
{۱} معادل طواف خانه خدا قرار گرفته
{۲} همتای رکوع و سجود به شما رآمده
{۳} دو تن از انبیاء الهی مأمور شدند تا کعبه و حریم آن را از لوث وجود بت و بت پرستی تطهیر کنند تا عبادت کنندگان در کنار قبله و حرم امن الهی به طواف، «اعتکاف»، رکوع و سجود بپردازند.
سوره بقره آیه ۱۲۵.
