العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله):
مسائل متفرقه امر به معروف و نهی از منکر
سؤال 1077: خواهرم مدتى است با مردى ازدواج کرده که نماز نمىخواند و چون هميشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وى هستم و گاهى بنا به درخواست خودش او را در بعضى از کارها کمک مىکنم، سؤال من اين است که آيا شرعاً براى من سخن گفتن با وى و معاشرت و يارى کردن او جايز است؟ و نسبت به او چه تکليفى دارم؟
پاسخ: بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهى وى از منکر، در صورت تحقق شرايط آن، چيزى واجب نيست، و معاشرت و يارى کردن او اگر سبب تشويق بيشتر او بر ترک نماز نباشد، اشکال ندارد.
سؤال 1078: اگر رفت و آمد و معاشرت علماى اعلام با ظالمين و سلاطين جور باعث کاهش ظلمشان شود، آيا جايز است يا خير؟
پاسخ: اگر براى عالم در اين موارد ثابت شود که ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او مىشود و در نهى وى از منکر مؤثر است و يا مسأله مهمى مستلزم اهتمام و پيگيرى آن نزد ظالم باشد، اشکال ندارد.
سؤال 1079: چند سالى است که ازدواج کردهام و به مسائل شرعى و امور دينى اهميت فراوانى مىدهم و مقلد امام راحل(قدّسسرّه) هستم، ولى متأسفانه همسرم به مسائل دينى اهميت چندانى نمىدهد، گاهى بعد از مشاجره لفظى، يک بار نماز مىخواند، ولى باز دوباره ترک مىکند و اين رفتار او مرا بسيار رنج مىدهد، وظيفه من در برابر او چيست؟
پاسخ: وظيفه شما فراهم نمودن زمينه اصلاح او به هر وسيله ممکن است، و بايد از هرگونه خشونت که حاکى از بداخلاقى و ناسازگارى شما باشد، خوددارى کنيد، و اطمينان داشته باشيد که شرکت در مجالس دينى و رفت و آمد با خانوادههاى متديّن تأثير بسيار زيادى در اصلاح او دارد.
سؤال 1080: اگر مرد مسلمانى با استناد به قرائنى اطلاع پيدا کند که همسرش با اينکه چندين فرزند دارد، به‌طور پنهانى مرتکب اعمال خلاف عفت مىشود، ولى دليل شرعى براى اثبات آن مثل شاهدى که حاضر به شهادت دادن باشد، در اختيار ندارد. با توجه به اينکه فرزندان او تحت تربيت چنين زنى هستند، رفتار وى با او چگونه بايد باشد؟ در صورت شناسايى فرد يا افرادى که مرتکب اين عمل شنيع و مخالف احکام الهى شدهاند، با توجه به اينکه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعى بر عليهشان وجود ندارد، چگونه بايد با آنان برخورد کرد؟
پاسخ: واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظنى اجتناب شود، و در صورت احراز ارتکاب فعلى که شرعاً حرام است، جلوگيرى از آن از طريق تذکر و نصيحت و نهى از منکر واجب است، و اگر نهى از منکر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات کننده، مىتوان به مراجع قضايى مراجعه کرد.
سؤال 1081: آيا دختر مىتواند پسر جوانى را راهنمايى کرده و با رعايت موازين اسلامى به او در درس و غير آن کمک کند؟
پاسخ: در فرض سؤال اشکال ندارد، ولى بايد از فريب و وسوسههاى شيطانى جداً پرهيز شود، و احکام شرع در اين رابطه مانند خلوت نکردن با اجنبى مراعات گردد.
سؤال 1082: اگر کارکنان ادارات و مؤسسات در محل کار خود ارتکاب تخلفات ادارى و شرعى را توسط مسئولين مافوق مشاهده کنند، چه وظيفهاى دارند؟ اگر کارمندى خوف داشته باشد که در صورت مبادرت به نهى از منکر ضررى از طرف مسئولين بالاتر متوجه او شود، آيا تکليف از او ساقط مىشود؟
پاسخ: اگر شرايط امر به معروف و نهى از منکر وجود داشته باشد، بايد امر به معروف و نهى از منکر کنند، در غير اين صورت تکليفى در آن مورد ندارند. همچنين با وجود خوف از ضرر قابل توجه هم تکليف از آنان ساقط مىشود، اين حکم در مواردى است که حکومت اسلامى حاکم نباشد. ولى با وجود حکومت اسلامى که اهتمام به اجراى اين فريضه الهى دارد، بر کسى که قادر بر امر به معروف و نهى از منکر نيست، واجب است که نهادهاى مربوطه را که از طرف حکومت براى اين کار اختصاص يافتهاند، مطلع نمايد و تا کنده‌شدن ريشههاى فاسد که فسادآور هم هستند، موضوع را پيگيرى کند.
سؤال 1083: اگر در يکى از ادارههاى دولتى اختلاس از بيت‌المال صورت بگيرد و اين اختلاس استمرار داشته باشد و شخصى اين توانايى را در خود ببيند که اگر مسئوليت آن اداره را بر عهده بگيرد، مىتواند اين وضع را اصلاح کند، و اين کار هم فقط از طريق دادن رشوه به يکى از کسانى که مسئول آن هستند، امکانپذير است، آيا دادن رشوه براى جلوگيرى از اختلاس در بيت‌المال، که در حقيقت دفع افسد به فاسد است، جايز است يا خير؟
پاسخ: وظيفه اشخاصى که از تخلفات قانونى مطلع مىشوند، نهى از منکر با رعايت شرايط و ضوابط شرعى آن است، و توسل به رشوه و راههاى غيرقانونى براى هر عملى هرچند به منظور جلوگيرى از فساد، جايز نيست. البته، با فرض وقوع چنين عملِ خلافِ شرع و قانون در کشورى که نظام اسلامى بر آن حاکم است، وظيفه مردم به مجرد عجز شخصى از امر به معروف و نهى از منکر ساقط نمىشود، بلکه واجب است که به نهادهاى مربوط اطلاع داده و موضوع را پيگيرى نمايند.
سؤال 1084: آيا منکرات امور نسبى هستند تا با مقايسه محيط دانشگاه مثلاً با محيطهاى بدتر از آن، نهى از منکر نسبت به بعضى از منکرات ترک شود و جلوى آن به دليل اينکه نسبت به ساير منکرات حرام و منکر محسوب نمىشود، گرفته نشود؟
پاسخ: منکرات از اين جهت که منکر هستند، فرقى بين آنها نيست، ولى در عين حال ممکن است که بعضى از آنها در مقايسه با منکرات ديگر داراى حرمت شديدترى باشد. به هرحال نهى از منکر براى کسى که شرايط آن را احراز کرده، يک وظيفه شرعى است و ترک آن جايز نيست، و در اين حکم بين منکرات و محيطهاى دانشگاهى و غير دانشگاهى تفاوتى وجود ندارد.
سؤال 1085: مشروبات الکلى که در حوزههاى مأموريتى متخصصينِ بيگانه که گاهى در بعضى از مؤسسات کشور اسلامى کار مىکنند، يافت مىشود و آن را در منازل يا محل اختصاصى سکونت خود تناول مىکنند، و همچنين آماده کردن گوشت خوک و خوردن آن توسط آنان چه حکمى دارد؟ و ارتکاب اعمال منافى عفت و ارزشهاى حاکم بر مردم، توسط آنان داراى چه حکمى است؟ مسئولين کارخانهها و اشخاصى که با آنان در ارتباط هستند، چه تکليفى دارند؟ بعد از اعلام به مسئولين کارخانهها و نهادهاى مربوطه در آن استان، اگر هيچ‌گونه اقدامى انجام ندهند، تکليف چيست؟
پاسخ: بر مسئولين مربوطه واجب است که به آنان دستور دهند که از تظاهر به امورى مثل شرابخوارى، خوردن گوشتهاى حرام خوددارى کنند و آنان را از خوردن علنى آنها منع نمايند. ولى امورى که با عفت عمومى منافات دارد، به هيچ وجه نبايد به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولين مربوطه بايد تدابير مناسبى در اين‌باره اتخاذ شود.
سؤال 1086: بعضى از برادران براى امر به معروف و نهى از منکر و نصيحت و ارشاد به مکانهايى مىروند که ممکن است زنان بى‌حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آيا از آنجا که براى امر به معروف به آنجا رفتهاند، نگاه‌کردن به زنهاى بى‌حجاب براى آنان جايز است؟
پاسخ: نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشکال ندارد، ولى نگاه عمدى به غير از صورت و دستها تا مچ جايز نيست، هرچند به قصد امر به معروف باشد.
سؤال 1087: وظيفه جوانان مؤمن در دانشگاههاى مختلط در برابر مفاسدى که در بعضى از آن مکانها مشاهده مىکنند، چيست؟
پاسخ: بر آنان واجب است که ضمن دورى جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکن و تحقق شرايط امر به معروف و نهى از منکر مبادرت به انجام اين فريضه کنند.
