العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > آیت الله العظمــی بهجت(قدس سره):
رکوع
گفتن اعظیم به جاى عظیم
سؤال572. اگر کسى در رکوع نماز به جاى «عظیم»، «اعظیم» بگوید، چه حکمى دارد؟ و نمازهایى را که به این صورت خوانده، چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر سهوا بوده مانعى ندارد و اگر به علت جهل بوده، صحیح نیست و باید نمازهایى که به این صورت خوانده شده، به تدریج قضا کند.
عوض کردن ذکر رکوع یا سجود
سؤال573. اگر شخصى در حال رکوع و یا سجود به جاى «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و یا «سبحان ربى العظیم و بحمده» بگوید «سبحان ربّنا الاعلى» و یا «سبحان ربنا العظیم»، آیا صحیح است؟
پاسخ: اگر به قصد ورود نگوید، صحیح است.
قصد رکوع پس از خم شدن و قیام متّصل به رکوع
سؤال574. در مسألهى 841 توضیح المسائل است که اگر قصد رکوع بعد از خم شدن به وجود آمد، بنا بر اظهر کافى است، با توجّه به این که: قیام متصل به رکوع، رکن است، چگونه این نماز صحیح است؟
پاسخ: منظور از قیام متّصل به رکوع آن است که از حال قیام به رکوع برود و در فرض مسأله، این حالت حاصل است و انحنا، مقدّمه رکوع است و قصد مقدمّیت لازم نیست.
شک در رکوع یا سجود از کسى که با اشاره نماز مىخواند
سؤال575. بیمارى که رکوع و سجود را با اشاره انجام مىدهد در صورتى که شک کند در حال رکوع است یا سجده، تکلیف چیست؟
پاسخ: بنا بگذارد که در حال رکوع است.
فراموشى رکوع و تذکّر در سجدهى اوّل
سؤال576. اگر در سجدهى اوّل یادش بیاید که رکوع را فراموش کرده، وظیفه چیست؟
پاسخ: بنابر احتیاط واجب برگردد و رکوع را به جا آورد و بعد از نماز سجدهى سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده کند.
اضافه کردن رکوع
سؤال577. اگر در یک رکعت از نماز، سهوا، دو رکوع به جا آوریم، چه حکمى دارد؟
پاسخ: نماز باطل مىشود.
مستحبات رکوع
سؤال578. چه چیزهایى در رکوع، مستحب است؟
پاسخ: به مسألهى 852 و 853 رساله رجوع شود.
سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدن ذکر رکوع (سهوا)
سؤال579. اگر نمازگزار قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع، سهوا، سر از رکوع بر دارد، نمازش چه حکمى دارد؟
پاسخ: اشکال ندارد.
سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع (عمدا)
سؤال580. اگر نمازگزار قبل از تمام شدن ذکر رکوع، عمدا، سر از رکوع بردارد، نمازش چه حکمى دارد؟
پاسخ: نمازش باطل مىشود.
گفتن ذکر رکوع، قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود
سؤال581. اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، سهوا ذکر رکوع را بگوید، نمازش چه حکمى دارد؟
پاسخ: بعد از آرامش بدن ذکر را دوباره بگوید.
سؤال582. اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، عمدا ذکر رکوع را بگوید، نمازش چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر به آن اکتفا کند یا به قصد خصوصیت باشد، نمازش باطل مىشود.
حرکت بدن در حال رکوع بر اثر عبور و مرور مردم
سؤال583. اگر در هنگام رکوع بر اثر عبور و مرور، شخص نمازگزار، حرکت کند و از جایش تکان بخورد، نمازش چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر بدن از حال آرام بودن خارج شده است، باید بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید؛ ولى اگر کمى حرکت کند که از حال آرام بودن خارج نشود، اشکال ندارد.
حرکت بدن در حال رکوع، به خاطر ناهموارى مکان
سؤال584. اگر کسى به هنگام ذکر رکوع، سهوا، به خاطر ناهموارىِ مکانى که در آن مکان ایستاده، پایش را جا به جا کند، چه حکمى دارد؟
پاسخ: باید ذکر رکوع را دوباره بگوید.
ذکر رکوع
سؤال585. آیا در رکوع، هر ذکرى که بگوید کافى است؟ یا این که حتما باید ذکر خاصّى بگوید؟
پاسخ: کافى بودن هر ذکرى که خواست بگوید در رکوع خالى از وجه نیست. ولى احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه «سبحان اللّه» یا یک مرتبه «سبحان ربى العظیم و بحمده» بگوید.
شک در ذکر رکوع
سؤال586. کسى که بعد از رکوع نمىداند که ذکر رکوع را گفته است یا نه؟ چه باید بکند؟
پاسخ: به شکش اعتنا نکند
شک در صحیح ادا نکردن ذکر رکوع
سؤال587. کسى که در صحیح ادا کردن الفاظ اذکار رکوع، بعد از رکوع یا در هنگام رکوع، شک کند، چه باید بکند؟
پاسخ: به شک خود اعتنا نکند.
شخص بیمارى که نمىتواند به مقدار ذکر رکوع، در رکوع باقى بماند
سؤال588. اگر شخصى بر اثر بیمارى، نتواند به مقدار ذکر، در رکوع بماند، چه باید بکند؟
پاسخ: در صورتى که بتواند پیش از آن که از حدّ رکوع بیرون رود ذکر را بگوید، باید ذکر را در آن حال تمام کند.
گفتن اذکارى بعد از گفتنِ ذکر رکوع
سؤال589. اگر در رکوع، بعد از گفتن ذکر رکوع، اذکار دیگرى را بگوییم، چه حکمى دارد؟
پاسخ: اشکال ندارد.
مقدار تکرار ذکر رکوع
سؤال590. اگر در رکوع، ذکر «سبحان ربى العظیم و بحمده» را دو بار یا چهار بار بگوید، چه حکمى دارد؟ آیا حتما این ذکر را باید یک مرتبه یا به مقدار معیّنى بگوید؟
پاسخ: اشکال ندارد، ولى مستحب است به عدد فرد بگوید.
معناى انجام دادن رکوع و سجده با اشاره
سؤال591. به جا آوردن رکوع و سجده با اشاره یعنى چه؟
پاسخ: یعنى با سر اشاره نماید (مسألهى 848 رساله).
انجام دادن رکوع با اشاره
سؤال592. در چه موردى مىتواند رکوع را با اشاره به جاى آورد؟
پاسخ: در صورتى که هرگز ـ حتى با تکیه ـ نتواند براى رکوع خم شود (به مسألهى 848 و 849 رساله رجوع شود).
شک در انجام رکوع قبل از رفتن به سجده
سؤال593. کسى که قبل از رفتن به سجده شک کند که آیا رکوع را به جا آورده است یا نه؟ چه باید بکند؟
پاسخ: باید رکوع را به جا آورد.
شخصى که در حال قیام نمىداند رکوع را به جا آورده یا نه
سؤال594. کسى که در حال قیام بعد خواندن حمد و سوره یا در رکعت سوم و چهارم، بعد از تسبیحات اربعه، شک کند که آیا رکوع را به جا آورد یا نه، چه باید بکند؟
پاسخ: باید رکوع را به جا آورد.
فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از نماز
سؤال595. کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از نماز متوجه شود، چه باید بکند؟
پاسخ: باید نماز را دوباره بخواند.
فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از انجام دو سجده
سؤال596. کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از انجام دو سجده، متوجه شود، چه باید بکند؟
پاسخ: باید نماز را دوباره بخواند.
رکوع کسى که قامت و قد خمیدهاى دارد
سؤال597. کسى که خلقت اولیهاش خمیده بوده یا در اثر کهولت سن و یا بیمارى، قدّ خمیدهاى دارد، براى انجام رکوع چه باید بکند؟
پاسخ: تا امکان راست ایستادن، هر چند با تکیه دادن به چیزى ولو فى الجمله را دارد، قیام قبل از رکوع را باید به جا آورد و در غیر این صورت به مقدارى بیشتر منحنى و خم مىشود به طورى که از حدّ رکوع خارج نشود و اگر این هم ممکن نشد، به همان حالت نیّت رکوع مىکند و با سر اشاره مىکند.
کسى که نمىتواند به اندازهى رکوع خم شود
سؤال598. اگر کسى بر اثر بیمارى و یا در اثر کهولت سن، نتواند به اندازهى رکوع خم شود، چه باید بکند؟
پاسخ: باید به چیزى تکیه دهد و رکوع کند، و اگر موقعى هم که تکیه داده نتواند به طور معمول رکوع کند، باید به هر اندازه مىتواند خم شود و اگر به هیچ صورتى نتواند خم شود، باید با سر اشاره نماید. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله 848 رساله رجوع شود).
رکوع شخص جالس
سؤال599. کسى که نشسته نماز مىخواند، براى رکوع باید به چه اندازهاى خم شود؟
پاسخ: به اندازهاى که مسمّاى رکوع حاصل شود، منحنى مىشود و تحقق آن بنابر احوط به این است که صورت او به نزدیکى محل سجودش برسد.
مقدار خم شدن در رکوع
سؤال600. در رکوع به چه اندازهاى باید خم شویم؟
پاسخ: باید به اندازهاى خم شد که بتوان دست را به زانو گذاشت.
مقدار خم شدن در رکوع براى کسى که دست او بلندتر از دیگران است
سؤال601. کسى که دست او بلندتر از دیگران است، که اگر مقدارى خم شود، به زانو مىرسد، به چه مقدار باید خم شود؟
پاسخ: باید به اندازه معمول خم شود.
مقدار خم شدن در رکوع نماز وتیره
سؤال602. در نماز وتیره و یا نماز احتیاطِ نشسته، چه مقدار لازم است خم شویم؟
پاسخ: مثل رکوع فرد نشسته که قبلاً ذکر شد.
رکوع نماز مستحبى در حال حرکت
سؤال603. کسى که مشغول خواندن نماز مستحبى در حال حرکت است، جهت رکوع چه مقدار لازم است که سر خود را خم نماید؟
پاسخ: به حدى که ایماء و اشارهى با سر صدق کند.
قرار دادن دستها بر سر زانو در حال رکوع
سؤال604. آیا لازم است در رکوع، دستها بر سر زانوها گذاشته شود؟
پاسخ: خیر، لازم نیست (مسألهى 839 رساله).
دفع حیوانِ مزاحم در حال رکوع
سؤال605. اگر در حال رکوع، دست را از زانو برداریم و حیوان مزاحمى مثل پشه یا مگس را از خود دور کنیم، چه حکمى دارد؟
پاسخ: اشکال ندارد.
کسى که لوزهاش را عمل کرده و نمىتواند خم شود
سؤال606. اگر کسى که لوزهاش را عمل کرده است و در صورت خم و راست شدن، احتمال خونریزى و یا ضرر بدهد وظیفه چیست؟
پاسخ: اگر عاجز از رکوع و سجود است به جهت خوف ضرر، اگرچه جلوسى باشد و فقط متمکّن از قیام است، اکتفا به قیام و ایماء که متمکن از غیر اینها نیست مىنماید؛ و اگر متمکن از قیام نیست هر چند با تکیه بر چیزى، نشسته نماز مىخواند و براى رکوع و سجود، ایما و اشاره مىکند و در صورت عدم تمکّن از جلوس، نوبت به صلاة استلقاءً (نماز به پشت خوابیده) و با ایماء مىرسد وگرنه، اضطجاع (خوابیدن به پهلو) با ایماء وظیفهى اوست.
