آیت الله العظمی نوری همدانی (مدظله)

سؤال:  اين جانب چون وصيت شرعى براى ورثه دارم، در ضمن وصيت كتبى تا چه حد از اموالم را به ورثه مى توانم اختصاص بدهم؟

پاسخ: اختيار يك سوم از اموال خود را فقط به عنوان وصيت داريد كه مى توانيد آن را به هر نحوى كه مقتضى بدانيد مورد وصيت قرار بدهيد، بقيه اموال بعد از اداى دين ميان ورثه على ما فرض الله تقسيم مى شود.

سؤال:  پدر اين جانبه حدود بيست و هفت سال پيش از دنيا رفته است متوفى وصيت نامه اى داشته است مبنى بر اينكه يك چهارم از اموالش را نماز و روزه خريدارى شود، فرزندان متوفى همگى بعد از فوت پدرم خانه پدرى را براى رفاه حال مادرم به ايشان بخشيدند حدود سه سال قبل مادرم نيز از دنيا رفت. پس از فروش خانه و تقسيم سهم الارث به تازگى وصيت نامه پدرم پيدا شده است. مستدعى است برابر آئين مقدس اسلام وضعيت اين جانبه را روشن فرماييد. لازم به ذكر است در حال حاضر از نظر مادى پول نقدى ندارم كه بتوانم وصيت پدرم را عملى كنم.

پاسخ: وصيت مذكور در صورتى كه بيش از يك سوم اموالى متوفى نباشد صحيح است. و اكنون لازم است ورثه ويت آن مرحوم را عملى بسازند و پس از آن سهم الارث خود را مورد تصرف قرار بدهند.

سؤال:  زنى فوت نموده داراى چند فرزند مى باشد و اصل دارائى او دو دانگ خانه مسكونى مى باشد شوهر متوفى مى گويد دو دانگ مادرتان را پس از مرگ به يك فرزندم (مشخص نموده) البته با رضايت اولادهاى ديگرم بدهيد. در صورتى كه ورثه راضى نباشد آيا اين وصيت صحيح است؟

پاسخ: اگر وصيت را مشروط بر رضايت فرزندان ديگر كرده و آنها هم رضايت ندهند صحيح نيست.

سؤال:  شخصى كه چندين سال خادم مسجد بوده آيا مى تواند وصيت كند كه او را در حياط يا كفش كن يا در آستانه دفن كنند؟

پاسخ: نمى تواند.

سؤال:  شخصى فرزند نداشته، طى وصيتنامه اى كه مورد قبول افراد ذى نفع بوده، اموال خود را تقسيم كرده و كمتر از ثلث مالش يعنى چهار هزار متر باغ را به عنوان خيرات خود معين كرد، و خواهر زاده را ناظر قرار داده كه درآمد باغ مذكور را پس از برداشت 1 از 10 (يك دهم) آن را به عنوان اجرت، بقيه را صوم و صلاة و خمس و خيرات بدهد، فرد مذكور در طول 15 سال گذشته چيزى در اين راه طبق وصيت خرج نكرده و املاكى ندارد و اخيراً اقدام به فروش قسمتى از ملك مزبور نموده است. الف - آيا ناظر، حق فروش دارد در صورتى كه در متن وصيت نامه موارد مصرف در آمد قيد شده است.

پاسخ: اگر در وصيتنامه قيد شده كه صوم و صلاة و خمس و خيرات از درآمد با باشد كسى حق فروختن باغ را ندارد. س: ب - اگر ناظر به وصيت عمل نكرد آيا مى توان او را عزل و شخص امينى كه به وصيت عمل كند، جاى آن قرار داد؟

پاسخ: در صورتى كه وصى يا ناظر به وظيفه خود عمل نكنند حاكم شرع مى تواند فرد ديگرى براى عمل به وصيت تعيين كند. س: پ - آيا بعضى افراد ذى نفع مى توانند بر خلاف متن وصيتنامه تصميم بگيرند؟

پاسخ: چنانكه گفته شد اين موضوع از شؤون حاكم شرع است. س: ت - چه كسى بايد حق ضايع شده را مطالبه و طبق وصيتنامه به مصرف برساند؟

پاسخ: ورثه مى توانند به حاكم شرع مراجعه كنند تا او در اين مورد دستور اقدام صادر نمايد.

سؤال:  شخصى در حيات خود كسى را وصى كرده و او قبول نكرده، پس از فوت دوباره وصيت كرده شخص مشار اليه وصى باشد، آيا مجوزى هست كه با اكراه چنين وصيتى را بر كسى تحميل كنند؟

پاسخ: در صورتى كه به اطلاع وصيت كننده رسانده باشد كه براى انجام وصيت او حاضر نيست، مى تواند بعد از مردن او به وصيت عمل نكند.

سؤال:   پدر خانواده اى هنگام تشرف به مكه مكرمه وصيتنامه اى تنظيم و فرزند خود را به عنوان وصى تعيين و او را به اجراى مفاد وصيتنامه موظف نمود، در متن وصيتنامه آمده كه بعد از فوت جنازه ام به مشهد مقدس حمل شود و يا هر جا كه وصى من مصلحت بداند مختار است، لكن چند ماه قبل از فوت به فرزندان مؤكداً سفارش كرد كه جنازه ام را به كربلاى معلى حمل نماييد، 2، سال از تاريخ فوتش مى گذرد جنازه در گورستان عمومى به صورت امانت قرار دارد با توجه به شرائط حاكم بر عراق و شفاف نبودن روابط فيمابين و عدم اطمينان به تهيه و تدارك حمل جنازه به سرزمين مقدس حمل و به خاك بسپارد يا خير؟

پاسخ: چون حمل جنازه به سرزمين مقدس كربلا فعلاً ممكن نيست و موفقيت براى اين امر در آينده نزديك نيز معلوم نيست لازم است به مشهد مقدس حمل نماييد.

سؤال:  شخصى قبل از رفتن به جبهه براى مبارزه حق عليه باطل و قبل از اينكه نهايتاً به شهادت برسد، وصيت نموده است يك قطعه زمينى كه دارم براى همسرم باشد، از او ورثه اى كه باقيمانده: زن و يك دختر و پدر و مادر و دو برادر و چهار خواهر مى باشد، مرقوم فرماييد وصيت آن شهيد در بيشتر از ثلث نافذ است يا خير؟

پاسخ: وصيت بيش از ثلث نافذ نيست مگر اينكه وراث به حد بلوغ رسيده باشند و امضاء كنن و با وجود دختر و پدر و مادر كه طبقه اول از وراث مى باشند به برادر و خواهر كه جزء طبقه دوم هستند ارث نمى رسد.

سؤال:  اگر شخصى از اهل تسنن يك شيعه را وصى خويش قرار دهد وصى كه شيعه است به عقائد شيعى عمل كند يا به عقائد همان شخص سنى؟

پاسخ: به عقائد موصى عمل كند.

سؤال:  شخصى ده سال پيش وصيت كرده كه پنجاه هزار تومان در مجلس ختم من خرج كنيد كه اين وصيّت 10 سال قبل از فوت ايشان بوده و پنجاه هزار تومان آن زمان نقد نبوده ولى اموالى داشته كه مى توانسته بفروشد و پنجاه هزار تومان را نقد كند، آيا الان همان پنجاه هزار تومان 10 سال قبل را بايد خرج كرد؟ يا اينكه بايد ارزش پنجاه هزار تومان 10 سال قبل را حساب كرد؟ با اينكه ايشان صغير هم دارد؟

پاسخ: در اين قبيل موارد كه باب دين و ضمانت نيست و صغير هم دارد همان مبلغ مذكور كه پنجاه هزار تومان است خرج شود.

سؤال:   شخصى وصيت كرده كه مبلغ پانصد هزار تومان براى مراسم دفن و ترحيم خرج شود آيا از اضافى آن مى توان نماز و روزه استيجارى خريد؟

پاسخ: نمى توان نماز و روزه استيجارى خريد، آن را در راه خير خرج كنند و اگر درر ميان ورثه، افراد كبيرى وجود دارد و مى دانند كه در ذمه ميت نماز و روزه وجود دارد خوب است كه از سهم خود براى ميّت نماز و روز استيجار كنند.

سؤال:  كسى كه لال نيست مى تواند با اشاره اى كه مقصود او را برساند وصيت كند يا خير؟

پاسخ: مى تواند وصيت كند.

سؤال:  رحيم داراى دو فرزند مى باشد به نامهاى فرمان و زبيده، فرمان در حال حيات پدر فوت كرد و ايشان دو فرزند دارند، رحيم كه پدر بزرگ آن دو فرزند است در حال حيات فرمان و سه روز قبل از فوت فرمان وصيت نمود كه يك حصه از اموال از سه حصه يعنى يك سوم به اولاد مرحوم پسرش بعد از 32 سال بدهيد و اين را به دخترش زبيده وصيت نمود و آن را به صورت كتبى نوشت و شهود بر آن گذاشت. اكنون اولاد فرمان بر عمه ايشان دعوى مى كنند كه حصه اى كه پدر بزرگ بر ايشان تعيين نموده بدهيد و چرا ما 32 سال منتظر بمانيم؟ و مخفى نماند حصه اى كه از يك سوم تعيين شده از اموال قبض و اقباض نگرديده است، در فرض مسأله وصيت رحيم نافذ است يا خير؟ و آيا اولاد فرمان مى توانند قبل از 32 سال دعوى بر عمه شان نموده و حقشان را دريافت كرده يا خير؟

پاسخ: در فرض مسأله قبل از 32 سال نمى توانند به عمه شان زبيده مراجعه كرده چيزى مطالبه نمايند.

سؤال:   شخصى در زمان حيات خود به دليل نداشتن فرزند، اموال خود را به فرد مورد اعتمادش واگذار نمود و از خود خلع يد كرده تا در امور عام المنفعه مصرف گردد، پس از وفات آن شخص، وراث نسبت به اجراى وصيت نامه موافقت كتبى نموده و آن را تنفيذ كرده اند ولى پس از مدتى با تحريكات عده اى نسبت به تنفيذ و تأييد وصيت نامه اظهار ندامت كرده اند، آيا شرعاً ندامت وراث نافذ بوده و از اجراى وصيت توسط وصى مانع مى گردد يا خير؟

پاسخ: ندامت بعد از موافقت تأثيرى ندارد.

سؤال:  اگر شخصى مصرفى را معين كند كه از ثلث مالش بيشتر باشد و پيش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصيت عملى شود، آيا بعد از مردن ورثه مى توانند از اذن خود برگردند؟

پاسخ: نمى توانند از اجازه خود برگردند.