آیت الله العظمی بهجت (قدس ســره)

قرار دادن چك به عنوان وثيقه

سؤال: با توجّه به اين كه رهن بايد عين معيّن باشد، آيا مى  توان سند يا چك و نظير آن را به طور مستقلّ و بدون قرارداد نزد بانك يا كسى  كه از او وام گرفته شده به عنوان وثيقه قرارداد؟

پاسخ: در موردى كه اسناد ذكر شده ارزش دارند، چنان چه ممكن باشد كه طلب كار، وقت تخلّف بدهكار از اداى بدهى، از آن سند طلبش را استيفا نمايد، صدق وثيقه مى  كند و موارد مذكور عين معيّن هم هست و مى  توان آن را رهن قرارداد.

فروش شى ء رهنى

سؤال: اگر اشياى منقول را در برابر پولى كه قرض گرفته گرو بگذارد، در صورت تأخير بدهى، آيا مى  توان آن شى ء منقول را فروخت و دين را از آن برداشت نمود؟

پاسخ: اگر وقت بدهى تمام شد و بدهكار بدهى خود را با وجود مطالبه طلب كار نداد، چنان چه طلب كار از طرف بدهكار، در فروش آن چه گرو گذاشته شده باشد وكيل مى  تواند اقدام به فروش آن كند و اگر وكيل نبود بايد به حاكم شرع مراجعه كرده و حاكم شرع به هر صورت كه صلاح بداند در مورد فروش گرو اقدام مى  كند، و اگر طلب كار به حاكم شرع دسترسى ندارد و يا دسترسى به او مشكل است و يا محذور ديگرى در كار است، به مؤمن عادل مراجعه كرده و اين كار به وسيله او انجام مى  گيرد. البته در صورتى كه جايز باشد طلب كار گرو را بفروشد، بايد به مقدار طلبش اكتفا نمايد و اگر وصول طلبش متوقف بر فروختن تمام آن باشد، در صورتى كه بعد از فروش، مبلغ حاصله زيادتر از طلبش باشد، مقدار زيادى را به صورت امانت نزد خود نگه مى  دارد.

 غيبت راهن

سؤال:  كسى زمينى را رهن گذاشته و قرض گرفته و سر موعد قرض را ادا نكرده است و اكنون دسترسى به او نيست. آيا مرتهن مى  تواند زمين را بفروشد يا صلح كند؟

پاسخ: اگر امكان تفحّص و جستجو نيست، حاكم شرع ولىّ فرد غايب است كه به مقدار دين آن يا تمامش را مى  فروشد و سهم راهن را نگه مى  دارد.

 فروختن مال مرهون براى گرفتن طلب

 سؤال: اگر مال مرهونه از مستثنيات دين باشد ـ مانند خانه مسكونى ـ آيا با ساير اموال از جهت اين كه مرتهن مى  تواند با شرايطش آن را بفروشد و به عوض دين آن را بردارد، تفاوت دارد؟

پاسخ: اگر راهن در موعد مقرر دين را نپرداخت، مرتهن مى  تواند با شرايطش آن را بفروشد و به عوض دينش آن را بردارد، ولى در اطلاق جواز رهن آن و فروش آن تأمّل است.

 گرفتن سند به عنوان رهن

سؤال: آيا در گرفتن عين رهنى، همين مقدار كه در اين زمان مرسوم است يعنى سند را از طريق اداره  ى ثبت اسناد توقيف مى  كنند كافى است؟

پاسخ: قبض مرهونه با ساير موارد قبض فرقى نمى  كند و ميزان صدق عرفى قبض در هر چيز به تناسب آن است، به طورى كه موجب استيلاى شخص بر شى ء بدون مزاحم باشد كه ـ مثلاً در رهن ـ بتواند استيفاى دين خود در صورت امتناع مديون از آن بنمايد.

رهن گذاشتن مال مرهون

 سؤال:  آيا راهن مى  تواند مالى را كه به رهن گذاشته، قبل از آزاد شدن از رهن، نزد شخص ديگرى در قبال بدهى خود به رهن بگذارد؟

پاسخ: خير، نمى  تواند.

پول پيش از اجاره

سؤال: آيا پول پيشى كه بابت منزل از مستأجر گرفته مى  شود اشكال دارد؟

پاسخ: در صورتى كه ضمن اجاره، شرط قرض كرده باشد و معامله متعارف باشد، اشكالى ندارد.

 رهن منزل

سؤال: ساختمانى را به يك ميليون تومان به مدت يك سال، بدون اجاره رهن مى  كنند جايز است يا خير؟

پاسخ: بايد در برابر اجاره ى اندكى، شرط شود كه مستأجر مبلغ يك ميليون تومان به موجر پرداخت نمايد، كه در اين صورت اجاره بدون اشكال است.