العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > احکام نماز آیات:
احکام نماز آیات به روش سؤال و جواب
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّـــــلاَمُ عَـــــلَـــــى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
دسته بندی احکام نماز آیات
به روش سؤال و جواب
مطابق با فتاوای ۱۷ آیات عظام
سؤال {۱}:
دلیل پدیده های شگفت طبیعی مانند زلزله، خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی، طوفان های مهیب و رعد و برق چیست؟
امام خامنه ای: برخی پدیده های شگفت طبیعی مانند زلزله، خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی، طوفان های مهیب و رعد و برق، همواره یادآور نشانه های قیامت و همچنین عظمت و قدرت خداوند است. در چنین مواقعی توجّه به خداوند که مبدأ همه ی قدرت هاست و خواندن دو رکعت «نماز آیات»، علاوه بر اینکه اضطراب و وحشت را به آرامش تبدیل می کند، سبب یاد کردن از تدبیر الهی در دستگاه آفرینش است و به جای گرایش به خرافات، روح توحید را تقویت می کند. خواندن این دو رکعت نماز وسیله ی انتقال ذهن انسان از «پدیده» به «پدید آورنده» است
سؤال {۲}:
چند چیز موجب نماز آیات می شود؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۱:
چهار چيز موجب نماز آیات مي شود:
{۱و۲} کسوف (خورشيد گرفتگی) و خسوف (ماه گرفتگی)، اگر چه مقدار كمي از آنها گرفته شود و كسي هم از آن نترسد،
{۳} زلزله، اگر چه كسي هم نترسد۱.
۱- سیستانی: بنا بر احتیاط واجب
{۴} رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ و مانند اينها {از آیات آسمانی}۱.
امام خمینی، جوادی آملی: درصورتي كه بیشتر مردم بترسند که بنابراحتیاط باید برای اینها هم نماز آیات بخوانند.
گلپايگاني: درصورتي كه به آنها آيت، صدق كند، اگر چه كسي هم نترسد.
خوئی، اراکی، تبریزی، زنجانی، وحید، سبحانی: درصورتي كه بیشتر مردم بترسند.
خوئی، تبریزی، وحید: و اما در حوادث زميني مانند فرو رفتن آب دريا و افتادن كوه كه موجب ترس اكثرمردم مي شود (خوئی: بنابراحتياط واجب - تبریزی: بنابراحتیاط وحید: به احتیاط مستحب) نماز آيات ترك نشود. (تبریزی: ولي بعيد نيست كه در حوادث زميني كه زلزله نباشد، نماز آيات واجب نباشد).
سیستانی: در صورتی که بیشتر مردم بترسند، و همچنین در حوادث زمینی مانند فرو رفتن زمین، و افتادن کوه که موجب ترس اکثر مردم شود ـ بنا بر احتیاط مستحب - نماز آیات ترک نشود.
فاضل، نوري: [و] بنابراحتياط واجب در حوادث وحشتناك زميني مانند شكافته شدن و فرو رفتن زمين در صورتي كه بيشتر مردم بترسند، بايد نماز آيات بخوانند.
صافي: درصورتي كه بیشتر مردم بترسند و درحوادث زميني نيز كه موجب ترس بيشتر مردم مي شود، احتياط واجب خواندن نمازاست.
بهجت: رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و صيحه ترسناك و مانند اينها از چيزهايي كه از آيات آسماني و زميني بوده و موجب ترس بيشتر مردم مي شود بنابرأظهر.
مكارم: صاعقه و بادهاي سياه و سرخ و هرگونه حوادث خوفناك آسماني درصورتي كه بيشتر مردم بترسند، بلكه براي حوادث خوفناك زميني نيز اگر موجب وحشت بيشتر مردم شود، احتياط واجب آن است كه نماز آيات بخوانند.
مظاهری: حوادث خوفناک مثل رعد و برق و شکافتن و فرو رفتن زمین در صورتی که بیشتر مردم بترسند.
امام خامنه‌ای: هر حادثه ی غیر عادی آسمانی که باعث ترس بیشتر مردم شود، مانند بادهای سیاه و سرخ و صاعقه.
در غیر از کسوف و خسوف و زلزله در صورتی نماز آیات واجب میشود که موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود، بنابراین حادثه ای که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت برخی افراد شود، سبب وجوب نماز آیات نیست.
سؤال {۳}:
اگر چند چیزی که موجب نماز آیات میشود اتفاق بیفتد {مثلاً خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود} چند نماز آیات واجب می شود؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۲:
امام خمینی، اراکی، خوئی، گلپایگانی، فاضل، تبریزی، بهجت، صافی، امام خامنه‌ای، سیستانی، زنجانی، جوادی آملی، وحید، مکارم، نوری، سبحانی، مظاهری: بايد براي هر يك از آنها يك نماز آيات خوانده شود.
مكارم: اما اگر در بين نماز آيات اين امور واقع شود، همان يك نماز آيات كافي است.
فاضل: اما اگر يك زلزله اتفاق افتد و به دنبال آن پس لرزه بيايد، پس لرزه ها نماز مستقل ندارد. و همين طور اگر دو تا از آنها اتفاق بيفتد يعني هم خورشيد بگيرد و هم زلزله شود.
سؤال {۴}:
آیا برای هر زلزلۀ شدید یا خفیف، حتی پس لرزه باید نماز آیات خوانده شود؟
امام خامنه ای: اگر زلزله ی مستقلی حساب شود باید یک نماز آیات خوانده شود.
سؤال {۵}:
اگر چند نماز آيات برای یک چیز واجب شده باشد، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است، موقعي كه قضاي آنها را مي خواند برای کدام دفعه نیّت کند؟
پاسخ ۱۴ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۳:
آيات عظام: امام خامنه‌ای، بهجت، مظاهری این مسأله را در رساله خود نیاورده اند.
امام خمینی، اراکی، خوئی، گلپایگانی، فاضل، تبریزی، صافی، سیستانی، زنجانی، جوادی آملی، وحید، مکارم، سبحانی: موقعي كه قضاي آنها را مي خواند، لازم نيست معين كند كه براي كدام دفعه آنها باشد
خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: كسي كه قضاي چند نماز آيات بر او واجب است، چه همه آنها براي يك چيز بر او واجب شده باشد مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است، چه براي چند چيز باشد مثلاً براي آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله نمازهايي بر او واجب شده باشد، موقعي كه قضاي آنها را مي خواند لازم نيست معين كند كه براي كداميك آنها مي باشد. (وحید: هر چند احتیاط مستحب آن است که معین نماید اگر چه به تعیین اجمالی مثل آنکه نیت کند اول نماز آیات یا دوم نماز آیاتی که بر من واجب شده قضای آن را بجا می آورم).
مكارم: لازم نيست تعيين كند نمازي كه مي خواند براي كداميك از اين حوادث است كه رخ داده ، همين اندازه كه نيت آنچه بر او واجب است بكند، كافي است.
نوري: اگر چند نماز آیات برکسی واجب شده چه برای یک چیز مانند خورشید گرفتگی يا برای چند چيز باشد مثلاً براي آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله باشد موقع قضا کردن آنها لازم نیست معین کند که برای کدام یک باشد.
سؤال {۶}:
اگر چند نماز آيات برای چند چیز واجب شده باشد، مثلاً برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله و... باشد و نماز آنها را نخوانده است، موقعي كه قضاي آنها را مي خواند برای کدام دفعه نیّت کند؟
پاسخ ۱۴ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۳:
آيات عظام: امام خامنه‌ای، بهجت، مظاهری این مسأله را در رساله خود نیاورده اند.
امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل، جوادی آملی: بنابراحتياط واجب، بايد موقع نيت، معين كند نماز آياتي را كه مي خواند براي كدام يك آنها است.
زنجاني: اگر نمازهايي بر عهده كسي باشد كه احكام متفاوتي داشته باشد، مثلاً يكي قضاي خورشيد گرفتگي باشد كه لازم نيست فوراً بجا آورده شود، و يكي براي زلزله است كه فوريّت دارد، يا يكي ادا و ديگري قضا باشد، بايد موقع نيت معين كند كه نماز آياتي كه مي خواند براي كدام يك از آنها است.
سبحانی: اگر نوع اسباب مختلف باشد برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله یا برای دوتای این ها نمازهایی بر او واجب شده باشد بنابراحتیاط واجب باید موقع نیت معین کند. نماز آیاتی که می خواند برای کدام یک آنهاست.
صافي: اگر موقع نيت معين كند نماز آياتي را كه مي خواند براي كدام يك آنها است موافق با احتياط عمل كرده است.
خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، نوری، مکارم: رک سؤال {۵}.
سؤال {۷}:
اگر موجب نماز آيات در شهري اتفاق بیفتد، آیا مردم شهرهای اطراف نیز وظیفه دارند نماز آیات بخوانند؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۴:
امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل، صافی، جوادی آملی، سبحانی: در هر شهري اتفاق بتفتد، فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست، ولي اگر مكان آنها به قدري نزديك باشد كه با آن شهر يكي حساب شود، نماز آيات بر آنها هم واجب است.
خوئی، تبريزي، زنجانی، وحید، نوری، مظاهری: بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست.
بهجت: بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست اگر چه ازتوابع يكديگر و به يك اسم معروف باشند.
خامنه‌ای: وجوب نماز آیات مختص کسانی است که هنگام وقوع حادثه، در آن مکان باشند.
سيستاني: درهر جايي اتفاق بيفتد و احساس شود فقط مردم همانجا بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست.
مکارم: در شهرها و نقاط دیگر واجب نیست.
جوادی آملی: بر مردم جاهای ديگر واجب نيست؛ ولی اگر مكان آنها به قدری نزديک باشد كه با آن شهر يكی حساب شود، نماز آيه بر آنان هم واجب است.
سؤال {۸}:
از وقتي كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي كند انسان بايد نماز آيات را بخواند. اما وقت و زمان خواندن نماز آیات تا کی فرصت هست؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۵:
امام خمینی، اراکی، خوئی، تبریزی، بهجت، نوری، جوادی آملی: بنابراحتياط واجب بايد (بهجت: و باید اراكي: بنابراحتياط مستحب خوئي، تبريزي: بهتراست) به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.
گلپايگاني، صافي: بايد به قدري تأخير نيندازد كه تمام قرص باز شود (صافي: بلكه أحوط آن است كه از قبل از شروع در باز شدن تأخير نيندازد).
فاضل: بنابرأقوي وقت آن تا زماني است كه همه آن باز نشده باشد. و بنابراحتياط واجب بايد به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.
امام خامنه‌ای: بنابر احتیاط واجب نباید نماز را به قدری تأخیر انداخت که شروع به باز شدن کند.
زنجاني: وقت اداي نماز آيات تا وقتي كه كاملاً باز شود ادامه دارد، لكن بنابراحتياط مستحب به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.
وحید: وقت نماز تا زمانی که قرص باز نشده و احتیاط مستحب آن است که به قدری تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند بلکه مستحب است هنگام شروع به گرفتن نماز را بخواند.
مكارم: احتياط مستحب آن است كه قبل از شروع به باز شدن نماز را بخواند.
سيستاني: وقت، تا زماني كه به حالت طبيعي برنگشته ادامه دارد، (اگر چه بهتر آن است كه به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند) ولي تمام كردن نماز آيات را مي توان تا بعد از بازشدن خورشيد يا ماه تأخير انداخت.
سبحانی: وقت نماز تا باز شدن کامل باقی است .
مظاهری: تا وقت باز شدن تمام آن باید نیت ادا کند ولی بعد از باز شدن باید نیت قضا نماید.
سؤال {۹}:
اگر خواندن نماز آيات را به قدري تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بايد نيت ادا کند یا قضا؟
پاسخ ۱۴ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۶:
آيات عظام: مکارم، سبحانی، مظاهری این مسأله را در رساله خود نیاورده اند.
امام خمینی، اراکی، بهجت، نوری، جوادی آملی: بايد نيت ادا و قضا نكند ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.
گلپايگاني، صافي: اگر تمام قرص آفتاب يا ماه باز شود و بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند، بايد نيت قضا نمايد و قبل از باز شدن تمام آن، ادا است.
خوئی، تبریزی: نيت ادا مانعی ندارد ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.
بهجت، فاضل، نوري: بنابراحتياط واجب بايد نيت ادا و قضا نكند ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.
امام خامنه‌ای: باید نماز را به قصد قربت؛ بدون نیّت ادا یا قضا (به قصد ما فی الذمّه به جا آورد؛ ولی اگر نماز را تا باز شدن کامل آن به تأخیر اندازد، باید نماز را به نیّت قضا بخواند.
سيستاني: نيت ادا مانعي ندارد، ولي بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا مي شود.
زنجاني: بنابراحتياط مستحبّ نيت ادا و قضا ننمايد، و بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا مي شود.
وحید: ادا است ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.
سؤال {۱۰}:
اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه بيشتر از خواندن يك ركعت باشد ولي انسان نماز را بخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد بايد نماز را با چه نيتی بخواند، ادا یا قضا یا مافی الذمّه؟
پاسخ ۱۳ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۷:
آيات عظام: خامنه‌ای، مکارم، سبحانی، مظاهری این مسأله را در رساله خود نیاورده اند.
امام خمینی، نوری، جوادی آملی: بايد نيت ادا كند بلكه اگر مدت گرفتن آنها به اندازه خواندن يك ركعت هم باشد بنابراحتياط واجب بايد نماز آيات را بخواند و اداست.
اراکی: بايد نيت ادا كند، بلكه اگر مدت گرفتن آنها به اندازه خواندن يك ركعت هم باشد باید نماز آیات را بخواند و اداست.
بهجت: تا وقتي به اندازه خواندن يك ركعت به وقت باز شدن مانده باشد، بايد نيت ادا كند.
فاضل: بايد نيت ادا كند.
گلپايگاني، صافي: اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز باشد ، نمازي را كه مي خواند ادا است و همچنين است اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن يك ركعت به باز شدن تمام قرص مانده باشد، ولي اگر مدت گرفتن ماه يا خورشيد به اندازه خواندن يك ركعت نباشد، بنابر احتياط نيت ادا و قضا نكند و به قصد ما في الذمه نماز را بجا آورد.
خوئي، تبريزي: اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز يا كمتر باشد، وجوب نماز آيات در اين صورت مبني بر احتياط است و اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز را نخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد در اين صورت نماز آيات واجب و ادا است.
سيستاني: اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز یا کمتر باشد ، نمازي را كه مي خواند ادا است و همچنين است اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز را نخواند تابه اندازه خواندن يك ركعت يا كمتر به آخر وقت آن مانده باشد که در این صورت نماز آیات باز هم باید به نیت ادا خوانده شود.
وحید: اگر مدت گرفتن خورشید یا ماه به اندازه خواندن یک رکعت نماز یا کمتر باشد نماز آیات واجب و اداست و همچنین است اگر مدت گرفتن آنها بیشتر باشد ولی انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن یک رکعت یا کمتر از آن به آخر وقت آن مانده باشد .
زنجاني: اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه نماز آيات باشد، بايد نماز آيات را بجا آورد، و تا زماني كه از گرفتن ماه يا خورشيد به مقدار خواندن يك ركعت وقت باقي است، نماز اداست و بعد از آن نماز قضا مي شود، و اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه كمتر از نماز آيات باشد، -هرچند با کمترین مقدار واجب آن- باشد بنابراحتياط نماز آيات را بخواند و نيت ادا و قضا ننمايد، هر چند بعد از باز شدن خوانده شود.
سؤال {۱۱}:
موقعي كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتفاق مي افتد، و انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواند که اگر {بدون عذر} نخواند معصيت كرده و تا آخر عمر بر او واجب است؛ اما نماز را با چه نيتی بخواند، ادا یا قضا یا مافی الذمّه؟؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۸:
امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، بهجت، فاضل، صافی، سبحانی، مظاهری، نوری: هر وقت بخواند ادا است.
خوئي : انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواندبه نحوي كه در نظر مردم تأخير محسوب نشود و اگر تأخير كرد، معصيت كرده و بنابراحتیاط وقت خواندن نیت ادا و قضا نکند.
تبريزي: در نماز آيات براي زلزله يا رعد و برق و بادهاي سياه و مانند آنها لازم است مكلف نماز آيات را فوراً بخواند و چنانچه تأخير بيندازد، أحوط آن است كه به قصد ما في الذمه بياورد و قصد ادا و قضا نكند.
امام خامنه‌ای: باید آن را تا آخر عمر بدون قصد ادا و قضا (قصد ما فی الذمّه) به جا آورد.
سيستاني: موقعی که رعد و برق و مانند اینها اتفاق میافتد، و بخواهد احتیاط کند اگر وقتشان وسعت داشته باشد لازم نیست نماز آیات را فوراً بخواند، و در غیر این صورت مانند زلزله باید فوراً آن را بخواند به نحوی که در نظر مردم تأخیر محسوب نشود، و اگر تأخیر کرد احتیاط مستحب آن است که بعداً بدون نیت ادا و قضا بخواند.
زنجاني: مکلّف باید فوراً نماز آیات را بخواند. به نحوی که در نظر مردم تأخیر محسوب نشود و اگر بدون عذر تأخیر کرد معصیت کرده و بايد هر چه زودتر بخواند و هر وقت بخواند ادا است.
وحید: باید نماز آیات را بخواند و باید به اندازه ای که عرفا تأخیر گفته می شود نماز را عقب نیندازد و در صورت تأخیر نماز را بجا آورد و بنابراحتیاط واجب نیت ادا و قضا نکند.
جوادی آملی: انسان باید فوری نماز آیه را اقامه کند و اگر بدون عذر به جا نیاورد، معصیت کرده و تا پایان عمر بر او واجب است و هر وقت به جا آورد صحیح و بجاست.
مکارم: احتياط مستحب آن است که تا آخر عمر هر وقت توانست بخواند.
مکارم: احتياط مستحب آن است که تا آخر عمر هر وقت توانست بخواند.
سؤال {۱۲}:
چنانچه مرکز زلزله نگاری وقوع لرزش های خفیف زمین را در منطقه ای اعلام کند که فقط با دستگاه قابل درک است و افرادی که در آنجا زندگی می کنند اصلاً آنها را احساس نکنند، آیا نماز آیات واجب میشود؟
پاسخ امام خامنه‌ای مسأله ۶۶۹: نماز آیات واجب نمیشود.
سؤال {۱۳}:
اگر گرفتن آفتاب يا ماه را نداند و مطلع نشود و بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، آیا قضاي نماز آيات بر او واجب است؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۹:
همه ی آیات عظام: بايد قضاي نماز آيات را بخواند. (زنجاني: و کسی که در موقع گرفتن خورشید یا ماه نماز آیات را عمداً نخوانده باشد، در صورتی که تمام ماه یا خورشید گرفته باشد باید برای قضای نماز آیات غسل کند و نماز بخواند و نماز قضا بدون غسل باطل است).
سؤال {۱۴}:
اگر گرفتن آفتاب يا ماه را نداند و مطلع نشود و بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه مقداري از آن گرفته بوده آیا قضاي نماز آيات بر او واجب است؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۹۹:
همه ی آیات عظام: قضا بر او واجب نيست.
امام خامنه‌ای قضا بر او واجب نيست. {ولی} کسی که از خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی در وقت آن مطلع شده و نماز آیات را (هر چند بر اثر فراموشی) نخوانده، باید قضای آن را بخواند، هر چند تمام آن نگرفته باشد.
{و} اگر از سایر حوادث (به جز خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی) در وقت آن مطلع شود و نماز آیات را هر چند بر اثر فراموشی نخواند، باید نماز آیات را بخواند و اگر در وقت آن مطلع نشده و پس از حادثه فهمیده باشد، احتیاط واجب آن است که آن را بخواند.
سؤال {۱۵}:
اگر عده اي بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، و انسان از گفته آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، آیا قضاي نماز آيات را باید خواند؟
پاسخ ۱۷ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۵۰۰:
امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، بهجت، فاضل، صافی، سبحانی، مظاهری، نوری: در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را خواند.
مکارم: در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را خواند وگرنه واجب نیست.
سؤال {۱۶}:
اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند، آیا قضاي نماز آيات را باید خواند؟
پاسخ ۱۵ مرجع تقلید عظام: از توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۵۰۰:
آيات عظام: مکارم و سبحانی این مسأله را در رساله خود نیاورده‌اند.
امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، بهجت، فاضل، صافی، مظاهری، نوری: در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را خواند، بلكه اگر معلوم شود كه مقداري از آن گرفته احتياط واجب آن است كه نماز آيات را بخواند.
مسأله ۱۵۰۰- اگر عده اي بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند۱، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را بخواند۲، و اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند بايد نماز آيات را بخواند۳ بلكه اگر۴ معلوم شود كه مقداري از آن گرفته احتياط واجب آن است كه نماز آيات را بخواند.
۱- بهجت: و يا اين كه دو نفر كه عادل بودن آنها معلوم نيست شهادت بدهند و عادل بودن آنها ثابت نشود و انسان نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود كه عادل بوده اند...
۲- سبحانی: [پایان مسأله]
گلپايگاني، صافي: بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد، بنابراحتياط مستحب نماز آيات را بخواند و همچنين است اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نيست، بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.
بهجت: بلكه اگر معلوم شود كه مقداري از آن گرفته، احتياط در آن است كه نماز آيات را بخواند.
مكارم: وگرنه واجب نيست.
نوري: ولي اگر مقداري از آن گرفته باشد خواندن نماز آيات بر او واجب نيست و همچنين است اگر دو نفر – كه عادل بودن آنان معلوم نيست – بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.
۳- اراكي: ولي اگر معلوم شود كه مقداري از آن گرفته، در هر دو صورت احتياط مستحبّ آن است كه نماز آيات را بخواند.
۴- فاضل: بلكه اگر در هر دو صورت...
*****
خوئي، تبريزي: ۱۵۰۹، سيستاني: ۱۴۷۹،وحید۱۵۰۸: مسأله- اگر عده اي (خوئي، تبريزي: كه اطمينان به گفتار آنها نباشد) بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است چنانچه انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان شخصي پيدا نكند (خوئي: و در آن اشخاص، شخصي كه ثقه باشد، نباشد)۱ و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد باید نماز آيات را بخواند ولي اگر مقداري از آن گرفته باشد، خواندن نماز آيات بر او واجب نيست۲ و همچنين است اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نيست۳ بگويند: خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.
۱- وحید: چنانچه انسان از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا نکند و در آن اشخاص ، شخصی که گفته او شرعا معتبر است نباشد...
۲- تبریزی: و همچنین است اگر دو نفر که عادل بوده اند بگویند.
۳- وحید: یا شخصی که ثقه بودن او معلوم نیست بگویند : خورشید یا ماه گرفته و بعد معلوم شود که آن دو عادل بوده اند و یا آن شخص ثقه ای بوده که ظن برخلاف گفته او نبوده است.
زنجاني: مسأله ۱۵۰۹- اگر یک یا چند نفر بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، و اعتبار گفتار آنان از نظر شرع ثابت نباشد چنانچه نماز آيات نخواند و بعد از راهی که شرعا معتبر است شرعا ثابت شود که گفتار آنها راست بوده، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد، بايد نماز آيات بخواند، بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد، بنابراحتياط خواندن نماز آيات بر او واجب است.
امام خامنه ای: مسأله ۶۶۵- پدیده هایی که موجب نماز آیات میشوند، با یکی از این راه ها ثابت می شوند: ۱. خود انسان متوجه شود. ۲. از هر راهی که موجب علم یا اطمینان شود. ۳. دو مرد عادل خبر دهند.
مسأله ۱۵۰۱- اگر انسان به گفته۱ كساني كه از روي قاعده علمي وقت گرفتن خورشيد و ماه را مي دانند ، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بنابراحتياط واجب۲ بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند، بنابراحتياط واجب۳ بايد به حرف آنان عمل نمايد۴، مثلاً اگر بگويند آفتاب فلان ساعت شروع به باز شدن مي كند احتياطاً بايد نماز را تا آن وقت تأخير نيندازد۵.
اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.
۱- فاضل، جوادی آملی: اگر انسان به گفته منجمين و ...
۲و۳- [عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيات عظام: گلپايگاني، فاضل، صافي و سيستاني و سبحانی نيست]
۴- خوئي، تبريزي، سيستاني: [پايان مسأله].
۵- گلپايگاني، صافي، سبحانی: اگر بگويند آفتاب فلان ساعت باز مي شود بايد نماز را تا آن وقت تأخير نيندازد.
فاضل: نبايد نماز را تا آن وقت تأخير بيندازد.
نوري: احتياطاً بايد نماز را از آن وقت تأخير نيندازد.
امام خامنه ای ۶۶۵: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۵۰۰.
*****
مكارم: مسأله ۱۲۹۵- اگر از گفته منجمين و اشخاصي كه از اين امور اطلاع دارند، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد و به گفته آنها اطمينان پيدا كند، بايد وقت را رعايت كند.
زنجاني: مسأله ۱۵۱۰- انسان از هرراهي اطمينان پيدا كند كه يكي از موجبات نماز آيات به وقوع پيوسته، بايد نماز آيات بخواند، بنابراين اگر انسان از گفته كساني كه از روي قاعده علمي مي گويند فلان وقت خورشيد يا ماه گرفته، يا مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد، اطمينان پيدا كند، بايد به حرف آنها عمل نمايد.
وحید: مسأله ۱۵۰۹- اگر انسان از گفته کسانی که از روی قاعده علمی از گرفتن خورشید یا ماه خبر دهند اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می گیرد و فلان مقدار طول می کشد و انسان از گفته آنان اطمینان پیدا کند باید به اطمینان خودش عمل نماید.
مظاهری: مسأله ۱۱۵۶- گفته اشخاصی که از گرفتن خورشید یا ماه و زلزله و مانند این ها اطلاع دارند حجت است و باید طبق گفته آنها عمل شود گرچه اطمینان هم حاصل نشود.
مسأله ۱۵۰۲- اگر بفهمد نماز آياتي كه خوانده۱ باطل بوده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم، بهجت و مظاهری نيست
۱- سيستاني: نماز آیاتی که برای خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی خوانده ...
امام خامنه ای: مسأله ۶۸۰-
مسأله ۱۵۰۳- اگر درو قت نماز يوميّه، نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براي هر دو نماز وقت دارد، هر كدام را اول بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت يكي از آن دو تنگ باشد، بايد اول آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اول نماز يوميّه را بخواند.
اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست
*****
زنجاني: مسأله ۱۵۱۲- اگر در وقت نماز یومیه، نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه برای هر دو نماز وقت دارد و خواندن هیچ یک از آنها فوریت ندارد، هر کدام را اوّل بخواند، اشکال ندارد و اگر وقت یکی از آن دو تنگ باشد، یا خواندن آن فوریت داشته باشد مانند نماز آیات به جهت زلزله، باید اوّل آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، یا از طرفی وقت نماز یومیه تنگ باشد و از طرف دیگر نماز آیات واجب فوری باشد، باید اوّل نماز یومیه را بخواند.
مسأله ۱۵۰۴- اگر در بين نماز يوميّه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است۱، چنانچه وقت نماز يوميّه هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند بعد نماز آيات را بخواند۲، و اگر وقت نماز يوميّه تنگ نباشد، بايد آن را بشكند و اول نماز آيات ، بعد نماز يوميّه را بجا آورد.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نيست
۱ زنجاني: يا نماز آيات فوري بر عهده اوست...
۲ زنجاني: و الا بايد آن را بشكند ، و اول، نماز آيات، بعد نماز يوميّه را بجا آورد.
مسأله ۱۵۰۵- اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميّه تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميّه شود۱ و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، پيش از انجام كاري كه نماز را به هم بزند، بقيه نماز ايات را از همانجا كه رها كرده بخواند.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نيست
۱- سیستانی: باید نماز آیات را ناقص بگذارد و بدون انجام عملی که نماز را باطل می کند مشغول نماز یومیه شود...
مسأله ۱۵۰۶- اگر در حال حيض يا نفاس زن، آفتاب يا ماه بگيرد۱ و تا آخر مدتي كه خورشيد يا ماه باز مي شوند در حال حيض يا نفاس باشد نماز آيات بر او واجب نيست۲ و قضا هم ندارد.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست
۱- خوئي، تبريزي: يا رعد و برق و مانند اينها اتفاق بيفتد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد.
سيستاني: يا زلزله اتفاق بيفتد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد.
۲- فاضل: ولي بنابراحتياط واجب پس از پاك شدن قضا نمايد، و همچنين اگر زلزله يا ساير آيات پديد آید، بنابراحتياط واجب پس از پاك شدن نماز آيات را بجا آورد.
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله ۱۵۱۵- نماز ايات برحائض و نفساء در حال حيض يا نفاس واجب نيست ولي بعد از پاك شدن بنابراحتياط لازم بايد (صافي: بنابراحتياط مستحب آن را) بجا آورد و در گرفتن ماه و خورشيد بنابراحتياط نيت ادا و قضا نكند ولي در غير اين دو نيت ادا كند.
زنجاني: مسأله ۱۵۱۵- حائض و نفساء، نمی‌توانند نماز آیات بخوانند و اگر در حال حیض یا نفاس زن، خورشید یا ماه بگیرد، پس اگر هنگام کسوف یا خسوف خبردار شده است، باید قضا نماید همچنین اگر خبردار نشد و کسوف یا خسوف کلی بود، باید نماز آیات را قضا کند والّا قضا واجب نیست. و اگر در حال حیض یا نفاس، زلزله یا رعد و برق و مانند اینها اتفاق بیفتد، باید بعد از پاک شدن، نماز آیات را بخواند.
وحید: مسأله ۱۵۱۴- اگر در حال حیض یا نفاس زن، خورشید یا ماه بگیرد نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد و در غیر موقّت مانند زلزله و رعد وبرق بنابراحتیاط واجب بعد از پاک شدن، نماز را بدون نیت ادا و قضا بجا آورد.
مظاهری: مسأله ۱۱۵۸- اگر در حال حیض و نفاس زن یکی از موجبات نماز آیات پیش آید بعد از پاک شدن از حیض یا نفاس نماز آیات بر او واجب نیست و همچنین اگر مجنون و بیهوش و مانند این ها باشد.
