العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > نذر و عهد:
حکم نذرم چیست مرجع تقلید آیةالله العظمی مکارم شیرازی (مدّظلّه)
سوال سلام وعرض ادب من سرمسائلی ریخته بودم بهم اون موقع یه نذری کردم گفتم یافاطمه زهرا شرفلانی ازسرم کم شه بره بعد متوجه شدم ایشون برای آگاه کردن من این کارو میکرده نذرمم یه رشته اش بوده حالا بایدچیکارکنم دقیمم نمیدونم گفتم خدایا به حق زهرا یا فقط اسم خانوم زهرا رو آوردم
مرجع تقلید: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)
مرجع تقلید: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)
جواب:بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّـــــلاَمُ عَـــــلَـــــى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِالله
با تشکر از اعتمادتان به پایگاه اینترنتی انهار
بزرگوار
نذر شرایطی دارد که بدون رعایت آنها نذر صحیح نیست و آنچه نوشته اید معلوم میشود نذرتان صحیح نیست
برخی شرایط صحّت نذر و تعلّق حکم وجوب به آن، عبارتند از:
(۱) بلوغ
بلوغ یکی از شرایط نذر است. پس نذر اشخاص نابالغ وجوب وفاء ندارد؛ گرچه اگر استحباباً یا تبرعاً به آن عمل کنند، مانعی ندارد.
(۲) عقل
نذر شخص مجنون، باطل است؛ مگرآنکه جنون ادواری داشته باشد و گاهی دیوانه شود. دراین‌صورت، نذر او در زمان عاقل بودنش صحیح است نه در زمان دیوانگی و جنون و پریشان‌حالی.
(۳) عدم سفاهت نسبت به مال
نذر شخص سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می‌کند، در مورد اموالش باطل است ولی در مورد افعال جایز است؛ یعنی می‌تواند مثلاً نذر کند که نماز بخواند یا روزه بگیرد اما چون سفاهت اقتصادی دارد، نذر سفیه در مورد اموالش باطل است.
چنان‌که قرآن کریم نیز در برابر رشد اقتصادی، بحث سفاهت مالی را مطرح کرده و چنین فرموده است:
«وَلَا تُؤتُواْ السُّفَهَاءَ أَموَلَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُم قِيَاماً وَارزُقُوهُم فِيهَا وَاكسُوهُم وَقُولُواْ لَهُم قَولاً مَّعرُوفاً * وَابتَلُواْ اليَتَمَى حَتَّى إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِن ءَانَستُم مِّنهُم رُشدا فَادفَعُواْ إِلَيهِم أَموَلَهُم وَلَا تَأكُلُوهَا إِسرَافا وَبِدَارًا أَن يَكبَرُواْ»
اموال خود را، كه خداوند وسيله قوام زندگى شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد و از آن، به آنها روزى دهيد! و لباس بر آنان بپوشانيد و با آنها سخن شايسته بگوييد! و يتيمان را چون به حد بلوغ برسند، بيازماييد! اگر در آنها رشد (كافى) يافتيد، اموالشان را به آنها بدهيد! و پيش از آنكه بزرگ شوند، اموالشان را از روى اسراف نخوريد.
(۴) مفلس‌نبودن نسبت به اموال
نذر شخص در اموالی که تمام آن را بدهکار دیگران باشد، باطل است؛ ولی نذر چنین فردی در مورد افعال او اشکالی ندارد؛ پس فرد مفلس می‌تواند نماز و روزه و... نذر کند اما چون حق تصرف در مالش را ندارد و اموالش مالِ دیگران است و باید آنها را حق و حقوق دیگران بداند، نذر او در مال صحیح نیست.
(۵) اجازه شوهر
نذر زن بدون اجازة شوهر باطل خواهد بود، گرچه در اموال خود نذر کند؛ البته در این مورد، باید هر فرد به رسالة مرجع تقلید خود مراجعه کند.
چون برخی فقها اذن پدر یا شوهر را شرط صحت نذر نمی‌دانند و تنها مخالفت آنها را مانع می‌دانند؛ یعنی نذرِ صحیح است ولی چون پدر یا شوهر مخالفت کرد، مانع ایجاد شد و آن را باطل کرد.
(۶) عدم منع پدر یا مادر
یکی از بحث‌های فقهی این است که مادر هم مانند پدر، سهمی از ولایت بر فرزند دارد.
از شواهد ولایت مادر بر فرزند که در بحث برتری زنان بر مردان نسبت به آیه «الرِّجَالُ قَوَّمُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعضَهُم عَلَى بَعض وَبِمَا أَنفَقُواْ مِن أَموَلِهِم» توسط آیت‌الله جوادی آملی مطرح شده است، تعبیر فَلَا تُطِعهُمَا در آیه‌ای است که اطاعت از شرک پدرومادر (هردو) را نهی می‌کند، نه فقط اطاعت از شرک پدر را. هیچ‌یک از فقها اذن پدر یا مادر را در انعقاد نذر شرط ندانسته‌اند؛ ولی بنا به فتوای بیشتر فقها چنانچه بعد از نذر، پدر یا مادر آن را نهی کنند، نذر منحل و باطل خواهد شد؛ پس در این مورد نیز باید به رسالة مرجع تقلید مراجعه شود.
(۷) مقدور بودن متعلّق نذر
فرد باید توانایی انجام آنچه را که نذر می‌کند، داشته باشد؛ بنابراین کسی که مثلاً نمی‌تواند پای پیاده به مشهد برود اگر چنین نذری کند، نذر او صحیح نیست؛ چون از ابتدا قادر به ادای این نذر نبوده است.
البته اگر نذرکننده هنگام نذر، قدرت ندارد، ولی می‌داند در زمان عمل به آن قدرت پیدا می‌کند، نذرش صحیح است. پس معیار، توانایی بر انجام نذر در زمانِ آن است.
(۸) راجح‌بودن متعلّق نذر
متعلّق نذر باید حتماً راجح باشد؛ یعنی یا واجب باشد، یا به‌شکلی (کفایی یا تخییری و...) وجوب داشته باشد، یا مستحب باشد و یا اولویت داشته باشد و به‌هرحال مصلحت و اولویتی در آن باشد؛ پس آنچه که مباح (پنجاه‌پنجاه مساوی) است، نمی‌تواند متعلّق نذر باشد.
پس رجحان متعلّق نذر یعنی آنچه را نذرکننده بر عهده می‌گیرد که انجام دهد، باید از نظر شرعی دارای اولویت و امتیاز باشد؛ کار مباحی که دو طرفش یکسان باشد با نذر، مستحب یا واجب نمی‌شود؛ وجوب، احتیاج به شرایط خاصی دارد و اگر کسی نذرش شرایط وجوب را نداشت، مستحب است به آن نذر عمل کند و اگر عمل نکرد نیز مؤاخذه‌ای نیست.
(۹) اراده‌داشتن در نذر
فرد نذرکننده باید اراده داشته باشد؛ یعنی از روی قصد نذر کند؛ بنابراین کسی‌که در حال مستی یا بیهوشی یا خواب، نذر کرده یا از روی هیجان و احساسات بسیار، نذر کرده است، گرچه صیغة آن را هم خوانده باشد، نذرش باطل است؛ زیرا عزم و قصد بر انجام نذر نداشته است. نذر باید از روی تأمل و تأنی و اراده باشد تا مورد قبول باشد.
(۱۰) اختیار
فرق بین اختیار و اراده آن است که اراده از جان خود انسان برخیزد اما اختیار به‌این‌معناست که اجبار و اکراهی نباشد؛ یعنی کسی از بیرون، انسان را دچار اکراه و اجبار بر این کار نکند یا مانع بیرونی پیش نیاید. پس اگر کسی را مجبور به نذر کنند، نذرش باطل خواهد بود گرچه بقیة شرایط آن موجود باشد؛ بنابراین نذر اختیاری است و تحمیل‌بردار نیست و چنانچه شخصی در حالت عصبانیّت شدید و بدون اختیار نذر کند، نذرش باطل خواهد بود.
(۱۱)عدم مزاحمت با حَجَّة الاسلام
نذر نمی‌تواند با حَجّة‌الاسلام (حج واجب) مزاحمت نماید. طبق قول فقها اگر کسی نذر کند که در روز عرفه، کربلای معلّی یا یکی از مشاهد دیگر را زیارت کند، نذرش صحیح است؛ لکن اگر مستطیع بوده یا در این سال مستطیع شده، او باید به حج برود و نذرش مانع انجام حج نمی‌شود. اگر به حج نرفت، حج بر او مستقر میشود و باید اول به نذرش عمل کند، اگر به حج رفت، تخلف نذر موجب کفاره نمی‌شود؛ ولی اگر به حج نرفت و نذرش را هم عمل نکرد، کفارة هر سه را باید بدهد. والله عالم.
الـــــسَّـــــلاَمُ عَـــــلَـــــى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِالله
با تشکر از اعتمادتان به پایگاه اینترنتی انهار
بزرگوار
نذر شرایطی دارد که بدون رعایت آنها نذر صحیح نیست و آنچه نوشته اید معلوم میشود نذرتان صحیح نیست
برخی شرایط صحّت نذر و تعلّق حکم وجوب به آن، عبارتند از:
(۱) بلوغ
بلوغ یکی از شرایط نذر است. پس نذر اشخاص نابالغ وجوب وفاء ندارد؛ گرچه اگر استحباباً یا تبرعاً به آن عمل کنند، مانعی ندارد.
(۲) عقل
نذر شخص مجنون، باطل است؛ مگرآنکه جنون ادواری داشته باشد و گاهی دیوانه شود. دراین‌صورت، نذر او در زمان عاقل بودنش صحیح است نه در زمان دیوانگی و جنون و پریشان‌حالی.
(۳) عدم سفاهت نسبت به مال
نذر شخص سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می‌کند، در مورد اموالش باطل است ولی در مورد افعال جایز است؛ یعنی می‌تواند مثلاً نذر کند که نماز بخواند یا روزه بگیرد اما چون سفاهت اقتصادی دارد، نذر سفیه در مورد اموالش باطل است.
چنان‌که قرآن کریم نیز در برابر رشد اقتصادی، بحث سفاهت مالی را مطرح کرده و چنین فرموده است:
«وَلَا تُؤتُواْ السُّفَهَاءَ أَموَلَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُم قِيَاماً وَارزُقُوهُم فِيهَا وَاكسُوهُم وَقُولُواْ لَهُم قَولاً مَّعرُوفاً * وَابتَلُواْ اليَتَمَى حَتَّى إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِن ءَانَستُم مِّنهُم رُشدا فَادفَعُواْ إِلَيهِم أَموَلَهُم وَلَا تَأكُلُوهَا إِسرَافا وَبِدَارًا أَن يَكبَرُواْ»
اموال خود را، كه خداوند وسيله قوام زندگى شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد و از آن، به آنها روزى دهيد! و لباس بر آنان بپوشانيد و با آنها سخن شايسته بگوييد! و يتيمان را چون به حد بلوغ برسند، بيازماييد! اگر در آنها رشد (كافى) يافتيد، اموالشان را به آنها بدهيد! و پيش از آنكه بزرگ شوند، اموالشان را از روى اسراف نخوريد.
(۴) مفلس‌نبودن نسبت به اموال
نذر شخص در اموالی که تمام آن را بدهکار دیگران باشد، باطل است؛ ولی نذر چنین فردی در مورد افعال او اشکالی ندارد؛ پس فرد مفلس می‌تواند نماز و روزه و... نذر کند اما چون حق تصرف در مالش را ندارد و اموالش مالِ دیگران است و باید آنها را حق و حقوق دیگران بداند، نذر او در مال صحیح نیست.
(۵) اجازه شوهر
نذر زن بدون اجازة شوهر باطل خواهد بود، گرچه در اموال خود نذر کند؛ البته در این مورد، باید هر فرد به رسالة مرجع تقلید خود مراجعه کند.
چون برخی فقها اذن پدر یا شوهر را شرط صحت نذر نمی‌دانند و تنها مخالفت آنها را مانع می‌دانند؛ یعنی نذرِ صحیح است ولی چون پدر یا شوهر مخالفت کرد، مانع ایجاد شد و آن را باطل کرد.
(۶) عدم منع پدر یا مادر
یکی از بحث‌های فقهی این است که مادر هم مانند پدر، سهمی از ولایت بر فرزند دارد.
از شواهد ولایت مادر بر فرزند که در بحث برتری زنان بر مردان نسبت به آیه «الرِّجَالُ قَوَّمُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعضَهُم عَلَى بَعض وَبِمَا أَنفَقُواْ مِن أَموَلِهِم» توسط آیت‌الله جوادی آملی مطرح شده است، تعبیر فَلَا تُطِعهُمَا در آیه‌ای است که اطاعت از شرک پدرومادر (هردو) را نهی می‌کند، نه فقط اطاعت از شرک پدر را. هیچ‌یک از فقها اذن پدر یا مادر را در انعقاد نذر شرط ندانسته‌اند؛ ولی بنا به فتوای بیشتر فقها چنانچه بعد از نذر، پدر یا مادر آن را نهی کنند، نذر منحل و باطل خواهد شد؛ پس در این مورد نیز باید به رسالة مرجع تقلید مراجعه شود.
(۷) مقدور بودن متعلّق نذر
فرد باید توانایی انجام آنچه را که نذر می‌کند، داشته باشد؛ بنابراین کسی که مثلاً نمی‌تواند پای پیاده به مشهد برود اگر چنین نذری کند، نذر او صحیح نیست؛ چون از ابتدا قادر به ادای این نذر نبوده است.
البته اگر نذرکننده هنگام نذر، قدرت ندارد، ولی می‌داند در زمان عمل به آن قدرت پیدا می‌کند، نذرش صحیح است. پس معیار، توانایی بر انجام نذر در زمانِ آن است.
(۸) راجح‌بودن متعلّق نذر
متعلّق نذر باید حتماً راجح باشد؛ یعنی یا واجب باشد، یا به‌شکلی (کفایی یا تخییری و...) وجوب داشته باشد، یا مستحب باشد و یا اولویت داشته باشد و به‌هرحال مصلحت و اولویتی در آن باشد؛ پس آنچه که مباح (پنجاه‌پنجاه مساوی) است، نمی‌تواند متعلّق نذر باشد.
پس رجحان متعلّق نذر یعنی آنچه را نذرکننده بر عهده می‌گیرد که انجام دهد، باید از نظر شرعی دارای اولویت و امتیاز باشد؛ کار مباحی که دو طرفش یکسان باشد با نذر، مستحب یا واجب نمی‌شود؛ وجوب، احتیاج به شرایط خاصی دارد و اگر کسی نذرش شرایط وجوب را نداشت، مستحب است به آن نذر عمل کند و اگر عمل نکرد نیز مؤاخذه‌ای نیست.
(۹) اراده‌داشتن در نذر
فرد نذرکننده باید اراده داشته باشد؛ یعنی از روی قصد نذر کند؛ بنابراین کسی‌که در حال مستی یا بیهوشی یا خواب، نذر کرده یا از روی هیجان و احساسات بسیار، نذر کرده است، گرچه صیغة آن را هم خوانده باشد، نذرش باطل است؛ زیرا عزم و قصد بر انجام نذر نداشته است. نذر باید از روی تأمل و تأنی و اراده باشد تا مورد قبول باشد.
(۱۰) اختیار
فرق بین اختیار و اراده آن است که اراده از جان خود انسان برخیزد اما اختیار به‌این‌معناست که اجبار و اکراهی نباشد؛ یعنی کسی از بیرون، انسان را دچار اکراه و اجبار بر این کار نکند یا مانع بیرونی پیش نیاید. پس اگر کسی را مجبور به نذر کنند، نذرش باطل خواهد بود گرچه بقیة شرایط آن موجود باشد؛ بنابراین نذر اختیاری است و تحمیل‌بردار نیست و چنانچه شخصی در حالت عصبانیّت شدید و بدون اختیار نذر کند، نذرش باطل خواهد بود.
(۱۱)عدم مزاحمت با حَجَّة الاسلام
نذر نمی‌تواند با حَجّة‌الاسلام (حج واجب) مزاحمت نماید. طبق قول فقها اگر کسی نذر کند که در روز عرفه، کربلای معلّی یا یکی از مشاهد دیگر را زیارت کند، نذرش صحیح است؛ لکن اگر مستطیع بوده یا در این سال مستطیع شده، او باید به حج برود و نذرش مانع انجام حج نمی‌شود. اگر به حج نرفت، حج بر او مستقر میشود و باید اول به نذرش عمل کند، اگر به حج رفت، تخلف نذر موجب کفاره نمی‌شود؛ ولی اگر به حج نرفت و نذرش را هم عمل نکرد، کفارة هر سه را باید بدهد. والله عالم.
