العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > استفتائات از آیةالله العظمی امام خامنه ای (مدّظلّه):
مراسم عزادارى
سؤال۱۴۴۰: در حسينيهها و مساجد بيشتر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم شبيهخوانى [۱] به اعتبار اينکه از سنتهاى قديمى است برگزار مى‌شود که گاهى اثر مثبتى در نفوس مردم دارد، اين مراسم چه حکمى دارند؟
جواب: اگر مراسم شبيهخوانى مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضيات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولى در عين حال بهتر است که به جاى آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسينى و مرثيه خوانى بر پا شود.
سؤال۱۴۴۱: استفاده از طبل و سنج و شيپور و همچنين زنجيرهايى که داراى تيغ هستند در مجالس و دستههاى عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: اگر استفاده از زنجيرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جايز نيست ولى استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.
سؤال۱۴۴۲: در بعضى از مساجد در ايام عزادارى از عَلَمهاى [۲]متعددى استفاده مى‌شود که داراى تزئينات زياد و گرانبهايى است و گاهى موجب سؤال متدينين از اصل فلسفه آنها مىگردد و در برنامههاى تبليغى خلل ايجاد مىکند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در اين رابطه چيست؟
جواب: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و يا براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد کند، اشکال دارد.
سؤال۱۴۴۳: اگر شخصى عَلَمى را براى عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) نذر کرده باشد، آيا جايز است مسئولين حسينيه از قبول آن خوددارى کنند؟
جواب: اين نذر، متولّى حسينيه و هيأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمىکند.
سؤال۱۴۴۴: استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا يا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: فى‌نفسه اشکال ندارد ولى نبايد اين امور جزء دين شمرده شوند.
سؤال۱۴۴۵: اگر بعضى از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزادارى فوت شود مثلاً نماز صبح قضا شود، آيا بهتر است بعد از اين در اين مجالس شرکت نکند يا اينکه عدم شرکت او باعث دورى از اهل بيت(عليهم‌السلام) مى‌شود؟
جواب: بديهى است که نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شرکت در مجالس عزادارى اهلبيت(عليهم‌السلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزادارى امام حسين(عليه‌السلام) جايز نيست، ولى شرکت در عزادارى بهگونهاى که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکد است.
سؤال۱۴۴۶: در بعضى از هيأتهاى مذهبى مصيبتهايى خوانده مى‌شود که مستند به مقتل معتبرى نيست و از هيچ عالم يا مرجعى هم شنيده نشده است و هنگامى که از خواننده مصيبت از منبع آن سؤال مى‌شود، پاسخ مىدهند که اهل بيت(عليهم‌السلام) اينگونه به ما فهماندهاند و يا ما را راهنمايى کردهاند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نيست و منبع آن هم فقط گفتههاى علما نمىباشد بلکه گاهى بعضى از امور براى مدّاح يا خطيب حسينى از راه الهام و مکاشفه مکشوف مى‌شود، سؤال من اين است که آيا نقل وقايع از اين طريق صحيح است يا خير؟ و در صورتى که صحيح نباشد، تکليف شنوندگان چيست؟
جواب: نقل مطالب به‌صورت مزبور بدون اينکه مستند به روايتى باشد و يا در تاريخ ثابت شده باشد، وجه شرعى ندارد مگر آنکه نقل آن به عنوان بيان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکليف شنوندگان نهى از منکر است به شرطى که موضوع و شرايط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
سؤال۱۴۴۷: از ساختمان حسينيه صداى قرائت قرآن و مجالس حسينى بسيار بلند پخش مى‌شود به‌طورى که صداى آن از بيرون شهر هم شنيده مى‌شود واين امر منجر به سلب آسايش همسايگان شده است و مسئولين و سخنرانان حسينيه اصرار به ادامه آن دارند، اين عمل چه حکمى دارد؟
جواب: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دينى در زمانهاى مناسب در حسينيه از بهترين کارها و جزو مستحبات مؤکد مىباشد، ولى واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذيّت و ايجاد مزاحمت براى همسايگان بپرهيزند هرچند با کمکردن صداى بلندگو و تغيير جهت آن به طرف داخل حسينيه باشد.
سؤال۱۴۴۸: نظر شريف حضرتعالى نسبت به ادامه حرکت دستههاى عزادارى در شبهاى محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نى چيست؟
جواب: به راه انداختن دستههاى عزادارى براى سيدالشهدا و اصحاب او(عليهم‌السلام) و شرکت در امثال اين مراسم امر بسيار پسنديده و مطلوبى است و از بزرگترين اعمالى است که انسان را به خداوند نزديک مىکند، ولى بايد از هر عملى که باعث اذيّت ديگران مى‌شود و يا فى‌نفسه از نظر شرعى حرام است، پرهيز کرد.
سؤال۱۴۴۹: استفاده از آلات موسيقى مانند اُرگ (از آلات موسيقى و شبيه پيانو است) و سنج و غير آنها در مراسم عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى، مناسب با عزادارى سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزادارى به همان صورت متعارفى که از قديم متداول بوده برگزار شود.
سؤال۱۴۵۰: آيا آنچه متداول شده که به عنوان عزادارى براى امام حسين(عليه‌السلام) گوشت بدن را سوراخ کرده و قفل و سنگ کيلو به آن آويزان مىکنند، جايز است؟
جواب: اين گونه اعمال که موجب وهن مذهب مىشوند جايز نيست.
سؤال۱۴۵۱: اگر انسان در زيارتگاه‌هاى ائمه(عليهم السلام) خود را به زمين بيندازد و همانند بعضى از مردم که صورت و سينه خود را برزمين مىمالند تا از آن خون جارى شود و به همان حالت وارد حرم مىشوند، عمل کند چه حکمى دارد؟
جواب: اين اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزادارى سنّتى و محبت ائمه(عليهم السلام) محسوب نمىشوند از نظر شرعى اعتبارى ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنى قابل توجه و يا وهن مذهب شوند، جايز نيست.
سؤال۱۴۵۲: در بعضى از مناطق زنان مراسمى را به اسم سفره حضرت ابوالفضل(عليه‌السلام) براى اجراى برنامههايى به عنوان جشن عروسى حضرت فاطمه(عليهاالسلام) برگزار مىکنند و در آن شعرهاى عروسى خوانده و کف مىزنند و سپس شروع به رقص مىکنند، انجام اين امور چه حکمى دارد؟
جواب: برگزارى اين جشنها و مراسم اگر همراه با ذکر اکاذيب و مطالب باطل نبوده و موجب وهن مذهب نشود، فى‌نفسه اشکال ندارد و امّا رقص، اگر به گونهاى شهوت برانگيز يا مستلزم فعل حرام باشد، جايز نيست.
سؤال۱۴۵۳: باقى‌مانده اموالى که به عنوان هزينههاى مراسم عاشوراى امام حسين(عليه‌السلام) جمعآورى مى‌شود، در چه موردى بايد خرج شود؟
جواب: مىتوان اموال باقى‌مانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خيريه مصرف کرد و يا آنها را براى مصرف در مجالس عزادارى آينده نگه داشت.
سؤال۱۴۵۴: آيا جايز است در ايام محرم از افراد خيّر اموالى را جمع آورى کرد و با تقسيم آنها به سهم هاى مختلف، قسمتى را به قارى قرآن و مرثيه‌خوان و سخنران داد و باقى‌مانده را براى برگزارى مجالس مصرف کرد؟
جواب: اگر با رضايت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.
سؤال۱۴۵۵: آيا جايز است زنان با حفظ حجاب و پوشيدن لباس خاصى که بدن آنان را بپوشاند، در دستههاى سينه‌زنى و زنجيرزنى شرکت کنند؟
جواب: شرکت زنان در دسته هاى سينه زنى و زنجير زنى شايسته نيست.
سؤال۱۴۵۶: اگر قمه زدن در عزادارى ائمه(عليهم‌السلام) موجب مرگ شخص شود، آيا اين عمل خودکشى محسوب مى‌شود؟
جواب: اگر اين عمل عادتا منجر به فوت نمىشود حکم خودکشى را ندارد ولى اگر از همان ابتدا خوف خطر جانى براى او وجود داشته و در عين حال اين کار را انجام داده و منجر به فوت وى شده است، حکم خودکشى را دارد.
سؤال۱۴۵۷: آيا شرکت در مجالس فاتحهاى که براى مسلمانى که با خودکشى از دنيا رفته، برگزار مى‌شود جايز است؟ قرائت فاتحه براى آنان بر سر قبرشان چه حکمى دارد؟
جواب: اين کار فى‌نفسه اشکال ندارد.
سؤال۱۴۵۸: خواندن مرثيه و مديحههايى که شنوندگان را در جشنهاى تولد ائمه(عليهم‌السلام) و عيد مبعث به گريه بيندازد چه حکمى دارد؟ ريختن پول بر سر حاضرين چه حکمى دارد؟
جواب: خواندن مرثيه و مديحه در جشنهاى اعياد دينى اشکال ندارد و پاشيدن پول بر سر حاضرين هم بدون اشکال است بلکه اگر به قصد اظهار شادى و سرور و شادکردن قلوب مؤمنين باشد، ثواب هم دارد.
سؤال۱۴۵۹: آيا خواندن زن در مجالس عزادارى با علم او به اينکه مردان نامحرم صداى او را مىشوند جايز است؟
جواب: اگر خوف مفسده باشد بايد از آن اجتناب شود.
سؤال۱۴۶۰: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مى‌شود که علاوه بر اينکه باعث بدنام شدن مذهب شيعه اثنى عشرى در انظار علما و پيروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مى‌شود، ضررهاى جسمى و روحى هم به اين اشخاص وارد مىکند و همچنين موجب توهين به مذهب مىگردد، نظر شريف حضرتعالى در اين‌باره چيست؟
جواب: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب کنند و مخفى نيست که بيشتر اين امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بيت(عليهم‌السلام) مى‌شود و اين از بزرگترين ضررها و خسارت‌هاست.
سؤال۱۴۶۱: آيا قمه زدن به‌طور مخفى حلال است يا اينکه فتواى شريف حضرت عالى عموميت دارد؟
جواب: قمه زنى علاوه بر اينکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه(عليهم‌السلام) و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأييدى هم به شکل خاص يا عام از معصوم(عليه‌السلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى‌شود بنا بر اين در هيچ حالتى جايز نيست.
سؤال۱۴۶۲: معيار شرعى ضرر اعم از جسمى يا روحى چيست؟
جواب: معيار، ضررى است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.
سؤال۱۴۶۳: زنجيرزدن به بدن همانگونه که بعضى از مسلمانان انجام مىدهند، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر به نحو متعارف و بهگونهاى باشد که از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه در عزادارى محسوب شود اشکال ندارد.
جواب: اگر مراسم شبيهخوانى مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضيات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولى در عين حال بهتر است که به جاى آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسينى و مرثيه خوانى بر پا شود.
سؤال۱۴۴۱: استفاده از طبل و سنج و شيپور و همچنين زنجيرهايى که داراى تيغ هستند در مجالس و دستههاى عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: اگر استفاده از زنجيرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جايز نيست ولى استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.
سؤال۱۴۴۲: در بعضى از مساجد در ايام عزادارى از عَلَمهاى [۲]متعددى استفاده مى‌شود که داراى تزئينات زياد و گرانبهايى است و گاهى موجب سؤال متدينين از اصل فلسفه آنها مىگردد و در برنامههاى تبليغى خلل ايجاد مىکند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در اين رابطه چيست؟
جواب: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و يا براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد کند، اشکال دارد.
سؤال۱۴۴۳: اگر شخصى عَلَمى را براى عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) نذر کرده باشد، آيا جايز است مسئولين حسينيه از قبول آن خوددارى کنند؟
جواب: اين نذر، متولّى حسينيه و هيأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمىکند.
سؤال۱۴۴۴: استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا يا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: فى‌نفسه اشکال ندارد ولى نبايد اين امور جزء دين شمرده شوند.
سؤال۱۴۴۵: اگر بعضى از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزادارى فوت شود مثلاً نماز صبح قضا شود، آيا بهتر است بعد از اين در اين مجالس شرکت نکند يا اينکه عدم شرکت او باعث دورى از اهل بيت(عليهم‌السلام) مى‌شود؟
جواب: بديهى است که نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شرکت در مجالس عزادارى اهلبيت(عليهم‌السلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزادارى امام حسين(عليه‌السلام) جايز نيست، ولى شرکت در عزادارى بهگونهاى که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکد است.
سؤال۱۴۴۶: در بعضى از هيأتهاى مذهبى مصيبتهايى خوانده مى‌شود که مستند به مقتل معتبرى نيست و از هيچ عالم يا مرجعى هم شنيده نشده است و هنگامى که از خواننده مصيبت از منبع آن سؤال مى‌شود، پاسخ مىدهند که اهل بيت(عليهم‌السلام) اينگونه به ما فهماندهاند و يا ما را راهنمايى کردهاند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نيست و منبع آن هم فقط گفتههاى علما نمىباشد بلکه گاهى بعضى از امور براى مدّاح يا خطيب حسينى از راه الهام و مکاشفه مکشوف مى‌شود، سؤال من اين است که آيا نقل وقايع از اين طريق صحيح است يا خير؟ و در صورتى که صحيح نباشد، تکليف شنوندگان چيست؟
جواب: نقل مطالب به‌صورت مزبور بدون اينکه مستند به روايتى باشد و يا در تاريخ ثابت شده باشد، وجه شرعى ندارد مگر آنکه نقل آن به عنوان بيان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکليف شنوندگان نهى از منکر است به شرطى که موضوع و شرايط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
سؤال۱۴۴۷: از ساختمان حسينيه صداى قرائت قرآن و مجالس حسينى بسيار بلند پخش مى‌شود به‌طورى که صداى آن از بيرون شهر هم شنيده مى‌شود واين امر منجر به سلب آسايش همسايگان شده است و مسئولين و سخنرانان حسينيه اصرار به ادامه آن دارند، اين عمل چه حکمى دارد؟
جواب: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دينى در زمانهاى مناسب در حسينيه از بهترين کارها و جزو مستحبات مؤکد مىباشد، ولى واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذيّت و ايجاد مزاحمت براى همسايگان بپرهيزند هرچند با کمکردن صداى بلندگو و تغيير جهت آن به طرف داخل حسينيه باشد.
سؤال۱۴۴۸: نظر شريف حضرتعالى نسبت به ادامه حرکت دستههاى عزادارى در شبهاى محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نى چيست؟
جواب: به راه انداختن دستههاى عزادارى براى سيدالشهدا و اصحاب او(عليهم‌السلام) و شرکت در امثال اين مراسم امر بسيار پسنديده و مطلوبى است و از بزرگترين اعمالى است که انسان را به خداوند نزديک مىکند، ولى بايد از هر عملى که باعث اذيّت ديگران مى‌شود و يا فى‌نفسه از نظر شرعى حرام است، پرهيز کرد.
سؤال۱۴۴۹: استفاده از آلات موسيقى مانند اُرگ (از آلات موسيقى و شبيه پيانو است) و سنج و غير آنها در مراسم عزادارى چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى، مناسب با عزادارى سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزادارى به همان صورت متعارفى که از قديم متداول بوده برگزار شود.
سؤال۱۴۵۰: آيا آنچه متداول شده که به عنوان عزادارى براى امام حسين(عليه‌السلام) گوشت بدن را سوراخ کرده و قفل و سنگ کيلو به آن آويزان مىکنند، جايز است؟
جواب: اين گونه اعمال که موجب وهن مذهب مىشوند جايز نيست.
سؤال۱۴۵۱: اگر انسان در زيارتگاه‌هاى ائمه(عليهم السلام) خود را به زمين بيندازد و همانند بعضى از مردم که صورت و سينه خود را برزمين مىمالند تا از آن خون جارى شود و به همان حالت وارد حرم مىشوند، عمل کند چه حکمى دارد؟
جواب: اين اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزادارى سنّتى و محبت ائمه(عليهم السلام) محسوب نمىشوند از نظر شرعى اعتبارى ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنى قابل توجه و يا وهن مذهب شوند، جايز نيست.
سؤال۱۴۵۲: در بعضى از مناطق زنان مراسمى را به اسم سفره حضرت ابوالفضل(عليه‌السلام) براى اجراى برنامههايى به عنوان جشن عروسى حضرت فاطمه(عليهاالسلام) برگزار مىکنند و در آن شعرهاى عروسى خوانده و کف مىزنند و سپس شروع به رقص مىکنند، انجام اين امور چه حکمى دارد؟
جواب: برگزارى اين جشنها و مراسم اگر همراه با ذکر اکاذيب و مطالب باطل نبوده و موجب وهن مذهب نشود، فى‌نفسه اشکال ندارد و امّا رقص، اگر به گونهاى شهوت برانگيز يا مستلزم فعل حرام باشد، جايز نيست.
سؤال۱۴۵۳: باقى‌مانده اموالى که به عنوان هزينههاى مراسم عاشوراى امام حسين(عليه‌السلام) جمعآورى مى‌شود، در چه موردى بايد خرج شود؟
جواب: مىتوان اموال باقى‌مانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خيريه مصرف کرد و يا آنها را براى مصرف در مجالس عزادارى آينده نگه داشت.
سؤال۱۴۵۴: آيا جايز است در ايام محرم از افراد خيّر اموالى را جمع آورى کرد و با تقسيم آنها به سهم هاى مختلف، قسمتى را به قارى قرآن و مرثيه‌خوان و سخنران داد و باقى‌مانده را براى برگزارى مجالس مصرف کرد؟
جواب: اگر با رضايت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.
سؤال۱۴۵۵: آيا جايز است زنان با حفظ حجاب و پوشيدن لباس خاصى که بدن آنان را بپوشاند، در دستههاى سينه‌زنى و زنجيرزنى شرکت کنند؟
جواب: شرکت زنان در دسته هاى سينه زنى و زنجير زنى شايسته نيست.
سؤال۱۴۵۶: اگر قمه زدن در عزادارى ائمه(عليهم‌السلام) موجب مرگ شخص شود، آيا اين عمل خودکشى محسوب مى‌شود؟
جواب: اگر اين عمل عادتا منجر به فوت نمىشود حکم خودکشى را ندارد ولى اگر از همان ابتدا خوف خطر جانى براى او وجود داشته و در عين حال اين کار را انجام داده و منجر به فوت وى شده است، حکم خودکشى را دارد.
سؤال۱۴۵۷: آيا شرکت در مجالس فاتحهاى که براى مسلمانى که با خودکشى از دنيا رفته، برگزار مى‌شود جايز است؟ قرائت فاتحه براى آنان بر سر قبرشان چه حکمى دارد؟
جواب: اين کار فى‌نفسه اشکال ندارد.
سؤال۱۴۵۸: خواندن مرثيه و مديحههايى که شنوندگان را در جشنهاى تولد ائمه(عليهم‌السلام) و عيد مبعث به گريه بيندازد چه حکمى دارد؟ ريختن پول بر سر حاضرين چه حکمى دارد؟
جواب: خواندن مرثيه و مديحه در جشنهاى اعياد دينى اشکال ندارد و پاشيدن پول بر سر حاضرين هم بدون اشکال است بلکه اگر به قصد اظهار شادى و سرور و شادکردن قلوب مؤمنين باشد، ثواب هم دارد.
سؤال۱۴۵۹: آيا خواندن زن در مجالس عزادارى با علم او به اينکه مردان نامحرم صداى او را مىشوند جايز است؟
جواب: اگر خوف مفسده باشد بايد از آن اجتناب شود.
سؤال۱۴۶۰: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مى‌شود که علاوه بر اينکه باعث بدنام شدن مذهب شيعه اثنى عشرى در انظار علما و پيروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مى‌شود، ضررهاى جسمى و روحى هم به اين اشخاص وارد مىکند و همچنين موجب توهين به مذهب مىگردد، نظر شريف حضرتعالى در اين‌باره چيست؟
جواب: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب کنند و مخفى نيست که بيشتر اين امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بيت(عليهم‌السلام) مى‌شود و اين از بزرگترين ضررها و خسارت‌هاست.
سؤال۱۴۶۱: آيا قمه زدن به‌طور مخفى حلال است يا اينکه فتواى شريف حضرت عالى عموميت دارد؟
جواب: قمه زنى علاوه بر اينکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه(عليهم‌السلام) و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأييدى هم به شکل خاص يا عام از معصوم(عليه‌السلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى‌شود بنا بر اين در هيچ حالتى جايز نيست.
سؤال۱۴۶۲: معيار شرعى ضرر اعم از جسمى يا روحى چيست؟
جواب: معيار، ضررى است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.
سؤال۱۴۶۳: زنجيرزدن به بدن همانگونه که بعضى از مسلمانان انجام مىدهند، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر به نحو متعارف و بهگونهاى باشد که از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه در عزادارى محسوب شود اشکال ندارد.
[۱] شبيه خوانى: نمايش وقايع حادثه کربلا است که به‌صورت سنتى در يک مکان ثابت و يا در حال حرکت در مسيرهاى عزادارى حسينى انجام مى‌شود.
[۲] چوب يا آهن بزرگى است که به‌صورت افقى بر روى کتف انسان در جلوى هيأتها و دستههاى عزادارى حسينى به عنوان نوعى شعار حمل مى‌شود و بالاى آن صفحههاى فنرى قابل انعطافى وجود دارد که مزيّن به پَر و جواهرات و مجسمه و غير آنهاست.
