العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > استفتائات از آیةالله العظمی امام خامنه ای (مدّظلّه):
حقوق چاپ، تأليف و کارهاى هنرى
سؤال ۱۳۳۶: تجديد چاپ کتابها و مقاله هايى که از خارج وارد شده و يا در داخل جمهورى اسلامى چاپ مىشوند، بدون اجازه ناشران آنها چه حکمى دارد؟
جواب: مسأله تجديد چاپ کتابهايى که در خارج از جمهورى اسلامى منتشر شدهاند و يا تصويربردارى به طريق افست از آنها، تابع قراردادهايى است که راجع به آنها بين جمهورى اسلامى ايران و آن دولتها منعقد گشته است. و امّا کتابهايى که در داخل چاپ مىشوند، احوط اين است که حق ناشر با کسب اجازه از او نسبت به تکرار و تجديد چاپ کتاب رعايت شود.
سؤال ۱۳۳۷: آيا جايز است مؤلفان و مترجمان و صاحبان آثار هنرى مبلغى را در برابر زحماتشان و يا به عنوان حق تأليف در مقابل تلاش و وقت و مالى که براى انجام آن کار صرف کرده اند، تقاضا نمايند؟
جواب: آنان حق دارند در برابر واگذارى نسخه اوّل يا اصلى اثر علمى و هنرى خود به ناشر، از وى هر مبلغى مىخواهند، دريافت نمايند.
سؤال ۱۳۳۸: اگر مؤلف يا مترجم يا هنرمند در برابر چاپ اول اثر خود مبلغى را دريافت کند ودرعين حال براى خود حقّى را نسبت به چاپهاى بعدى شرط کند، آيا مىتواند در چاپهاى بعدى حق خود را از ناشر مطالبه نمايد؟ دريافت اين مبلغ چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که در ضمن قرارداد منعقده براى تحويل نسخه اول، دريافت مبلغى را در چاپهاى بعدى شرط کرده باشد يا قانون آن را اقتضا کند، گرفتن آن مبلغ اشکال ندارد و بر ناشر عمل به شرط واجب است.
سؤال ۱۳۳۹: اگر مصنف و مؤلف در اجازه چاپ اول چيزى درمورد چاپهاى بعدى ذکر نکرده باشند، آيا جايز است ناشر بدون کسب اجازه مجدّد و پرداخت مبلغى به آنان مبادرت به تجديد چاپ نمايد؟
جواب: اگر قراردادى که در مورد اجازه چاپ بين آنان منعقد شده، فقط راجع به چاپ اول باشد، احوط اين است که حق مؤلف رعايت شود و براى چاپهاى بعدى هم از او اجازه گرفته شود.
سؤال ۱۳۴۰: در صورتى که مصنف به علت سفر يا فوت و مانند آن غايب شود درباره تجديد چاپ از چه کسى بايد کسب اجازه شود و چه کسى بايد پول را دريافت کند؟
جواب: در اين مورد بايد به وکيل مصنف يا ولىّ شرعى او و يا در صورت فوت به وارث او مراجعه شود.
سؤال ۱۳۴۱: آيا چاپ کتاب بدون اجازه صاحب آن و با وجود عبارت «حقوق چاپ براى مؤلف محفوظ است»، جايز است؟
جواب: احوط اين است که حقوق مؤلف و ناشر با کسب اجازه از آنان براى تجديد چاپ، رعايت شود.
سؤال ۱۳۴۲: بر روى بعضى از نوارهاى قرآن و تواشيح عبارت «حقوق تکثير محفوظ است» نوشته شده، آيا در اين صورت جايز است آنها را تکثير نموده و در اختيار ديگران قرار داد؟
جواب: احوط اين است که از ناشر اصلى براى تکثير نوارها و نسخه بردارى از آنها اجازه گرفته شود.
سؤال ۱۳۴۳: آيا نسخهبردارى از نوارهاى کامپيوترى (Disk) جايزاست؟ و بر فرض حرمت، آيا اين حکم مختص نوارهايى است که در ايران تدوين شدهاند يا شامل نوارهاى بيگانه هم مىشود؟ و با علم به اينکه بعضى از ديسکهاى کامپيوترى با توجه به اهميّت محتواى آنها، بسيار گران‌بها هستند؟
جواب: احوط اين است که در نسخهبردارى و تکثير نوارهاى کامپيوترى که در داخل توليد شده است، حقوق صاحبانشان از طريق کسب اجازه از آنان رعايت شود و در مورد خارج کشور، تابع قرارداد است.
سؤال ۱۳۴۴: آيا عناوين و نامهاى تجارى فروشگاهها و شرکتها مختص مالکان آنهاست به‌طورى که ديگران حق نامگذارى فروشگاهها و شرکتهاى خود را به آن نامها ندارند؟ به عنوان مثال فردى فروشگاهى به نام خانوادگى اش دارد آيا فرد ديگرى از همان خانواده حق دارد فروشگاه خود را به آن اسم نامگذارى کند؟ و آيا فردى از خانواده هاى ديگر حق نامگذارى فروشگاه خود به آن اسم را دارد؟
جواب: اگر نامهاى تجارى فروشگاهها و شرکتها از طرف دولت براساس قوانين جارى کشور به کسى اعطا شود که زودتر از ديگران درخواست رسمى خود را در اين مورد به دولت داده و آن نام به اسم او در پروندههاى دولتى ثبت شود، در اين صورت که اقتباس و استفاده از آن نام توسط ديگران بدون اجازه کسى که نام مذکور به اسم او و براى فروشگاه يا شرکت او ثبت شده جايز نيست و دراين حکم فرقى نمىکند که آن افراد از خانواده صاحب آن نام باشند يا خير و اگر به‌صورت مذکور نباشد استفاده ديگران از اين نامها و عناوين اشکال ندارد.
سؤال ۱۳۴۵: بعضى از اشخاص به مغازه هايى که فتوکپى و زيراکس از اوراق و کتابها مىگيرند مراجعه کرده و درخواست تصوير بردارى از آنها را مىنمايند و صاحب مغازه که از مؤمنين است تشخيص مىدهد که کتاب يا اوراق و يا مجله فوق براى همه مؤمنين سودمند مىباشد آيا جايز است بدون اجازه صاحب کتاب از آنها تصويربردارى کند و آيا اگر بداند که صاحب کتاب راضى به اين کار نيست در حکم تفاوتى بوجود مىآيد؟
جواب: احوط اين است که شخص بدون اجازه صاحب آن اوراق و کتابها مبادرت به تصويربردارى نکند.
سؤال ۱۳۴۶: بعضى از مؤمنين نوارهاى ويدئويى را از ويدئو کلوپها اجاره کرده و در صورتى که کاملاً مورد پسند آنان باشد، به اين دليل که حقوق چاپ نزد بسيارى از علما غيرمحفوظ است، بدون کسب اجازه از صاحب مغازه مبادرت به ضبط و تکثير آن مىکنند، آيا اين کار جايز است؟ و بر فرض عدم جواز، اگر فردى اقدام به ضبط يا تکثير آن نمايد، آيا بايد الآن صاحب مغازه را از کار خود مطلع نمايد يا اينکه پاک کردن محتواى نوار تکثير شده کافى است؟
جواب: احوط ترک نسخه بردارى از نوار بدون اجازه صاحب آن است، ولى اگر بدون اجازه مبادرت به اين کار کرد، محو کردن محتواى نوار کافى است
جواب: مسأله تجديد چاپ کتابهايى که در خارج از جمهورى اسلامى منتشر شدهاند و يا تصويربردارى به طريق افست از آنها، تابع قراردادهايى است که راجع به آنها بين جمهورى اسلامى ايران و آن دولتها منعقد گشته است. و امّا کتابهايى که در داخل چاپ مىشوند، احوط اين است که حق ناشر با کسب اجازه از او نسبت به تکرار و تجديد چاپ کتاب رعايت شود.
سؤال ۱۳۳۷: آيا جايز است مؤلفان و مترجمان و صاحبان آثار هنرى مبلغى را در برابر زحماتشان و يا به عنوان حق تأليف در مقابل تلاش و وقت و مالى که براى انجام آن کار صرف کرده اند، تقاضا نمايند؟
جواب: آنان حق دارند در برابر واگذارى نسخه اوّل يا اصلى اثر علمى و هنرى خود به ناشر، از وى هر مبلغى مىخواهند، دريافت نمايند.
سؤال ۱۳۳۸: اگر مؤلف يا مترجم يا هنرمند در برابر چاپ اول اثر خود مبلغى را دريافت کند ودرعين حال براى خود حقّى را نسبت به چاپهاى بعدى شرط کند، آيا مىتواند در چاپهاى بعدى حق خود را از ناشر مطالبه نمايد؟ دريافت اين مبلغ چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که در ضمن قرارداد منعقده براى تحويل نسخه اول، دريافت مبلغى را در چاپهاى بعدى شرط کرده باشد يا قانون آن را اقتضا کند، گرفتن آن مبلغ اشکال ندارد و بر ناشر عمل به شرط واجب است.
سؤال ۱۳۳۹: اگر مصنف و مؤلف در اجازه چاپ اول چيزى درمورد چاپهاى بعدى ذکر نکرده باشند، آيا جايز است ناشر بدون کسب اجازه مجدّد و پرداخت مبلغى به آنان مبادرت به تجديد چاپ نمايد؟
جواب: اگر قراردادى که در مورد اجازه چاپ بين آنان منعقد شده، فقط راجع به چاپ اول باشد، احوط اين است که حق مؤلف رعايت شود و براى چاپهاى بعدى هم از او اجازه گرفته شود.
سؤال ۱۳۴۰: در صورتى که مصنف به علت سفر يا فوت و مانند آن غايب شود درباره تجديد چاپ از چه کسى بايد کسب اجازه شود و چه کسى بايد پول را دريافت کند؟
جواب: در اين مورد بايد به وکيل مصنف يا ولىّ شرعى او و يا در صورت فوت به وارث او مراجعه شود.
سؤال ۱۳۴۱: آيا چاپ کتاب بدون اجازه صاحب آن و با وجود عبارت «حقوق چاپ براى مؤلف محفوظ است»، جايز است؟
جواب: احوط اين است که حقوق مؤلف و ناشر با کسب اجازه از آنان براى تجديد چاپ، رعايت شود.
سؤال ۱۳۴۲: بر روى بعضى از نوارهاى قرآن و تواشيح عبارت «حقوق تکثير محفوظ است» نوشته شده، آيا در اين صورت جايز است آنها را تکثير نموده و در اختيار ديگران قرار داد؟
جواب: احوط اين است که از ناشر اصلى براى تکثير نوارها و نسخه بردارى از آنها اجازه گرفته شود.
سؤال ۱۳۴۳: آيا نسخهبردارى از نوارهاى کامپيوترى (Disk) جايزاست؟ و بر فرض حرمت، آيا اين حکم مختص نوارهايى است که در ايران تدوين شدهاند يا شامل نوارهاى بيگانه هم مىشود؟ و با علم به اينکه بعضى از ديسکهاى کامپيوترى با توجه به اهميّت محتواى آنها، بسيار گران‌بها هستند؟
جواب: احوط اين است که در نسخهبردارى و تکثير نوارهاى کامپيوترى که در داخل توليد شده است، حقوق صاحبانشان از طريق کسب اجازه از آنان رعايت شود و در مورد خارج کشور، تابع قرارداد است.
سؤال ۱۳۴۴: آيا عناوين و نامهاى تجارى فروشگاهها و شرکتها مختص مالکان آنهاست به‌طورى که ديگران حق نامگذارى فروشگاهها و شرکتهاى خود را به آن نامها ندارند؟ به عنوان مثال فردى فروشگاهى به نام خانوادگى اش دارد آيا فرد ديگرى از همان خانواده حق دارد فروشگاه خود را به آن اسم نامگذارى کند؟ و آيا فردى از خانواده هاى ديگر حق نامگذارى فروشگاه خود به آن اسم را دارد؟
جواب: اگر نامهاى تجارى فروشگاهها و شرکتها از طرف دولت براساس قوانين جارى کشور به کسى اعطا شود که زودتر از ديگران درخواست رسمى خود را در اين مورد به دولت داده و آن نام به اسم او در پروندههاى دولتى ثبت شود، در اين صورت که اقتباس و استفاده از آن نام توسط ديگران بدون اجازه کسى که نام مذکور به اسم او و براى فروشگاه يا شرکت او ثبت شده جايز نيست و دراين حکم فرقى نمىکند که آن افراد از خانواده صاحب آن نام باشند يا خير و اگر به‌صورت مذکور نباشد استفاده ديگران از اين نامها و عناوين اشکال ندارد.
سؤال ۱۳۴۵: بعضى از اشخاص به مغازه هايى که فتوکپى و زيراکس از اوراق و کتابها مىگيرند مراجعه کرده و درخواست تصوير بردارى از آنها را مىنمايند و صاحب مغازه که از مؤمنين است تشخيص مىدهد که کتاب يا اوراق و يا مجله فوق براى همه مؤمنين سودمند مىباشد آيا جايز است بدون اجازه صاحب کتاب از آنها تصويربردارى کند و آيا اگر بداند که صاحب کتاب راضى به اين کار نيست در حکم تفاوتى بوجود مىآيد؟
جواب: احوط اين است که شخص بدون اجازه صاحب آن اوراق و کتابها مبادرت به تصويربردارى نکند.
سؤال ۱۳۴۶: بعضى از مؤمنين نوارهاى ويدئويى را از ويدئو کلوپها اجاره کرده و در صورتى که کاملاً مورد پسند آنان باشد، به اين دليل که حقوق چاپ نزد بسيارى از علما غيرمحفوظ است، بدون کسب اجازه از صاحب مغازه مبادرت به ضبط و تکثير آن مىکنند، آيا اين کار جايز است؟ و بر فرض عدم جواز، اگر فردى اقدام به ضبط يا تکثير آن نمايد، آيا بايد الآن صاحب مغازه را از کار خود مطلع نمايد يا اينکه پاک کردن محتواى نوار تکثير شده کافى است؟
جواب: احوط ترک نسخه بردارى از نوار بدون اجازه صاحب آن است، ولى اگر بدون اجازه مبادرت به اين کار کرد، محو کردن محتواى نوار کافى است
