العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مطالب روزانه:
(۳۵۵) در باره عید قربان
بسم الله الرحمن الرحیم
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِمِ
در باره عید قربان
عید قربان در حقیقت یعنی روزی است که:
(۱) نفس به تیغ اطاعت خدا قربانی شود و برای بندگی و عبودیت خدا تسلیم شود.
(۲) گذشتن از خویش در راه خدا و کشتن و ذبح نفس امارّه.
(۳) نماد رهایی از تعلقات و مسایل غیرخدایی.
(۴) به کمال رسیدن و رهایی از حصار تنگ خودخواهی.
(۵) زیباترین نمونه سرسپردگی و بندگی در برابر خداوند و مبارزه با هوای نفسانی.
(۶) روز گرفتن پاداش از بارگاه ربوبی.
(۷) بهار استغفار و طلب عفو از درگاه الهی.
عید قربان مانند عید فطر، از روزهای بزرگ و مهم به شمار می‌آید و خداوند بندگانش را دعوت می‌کند تا به فیض خاص خود برساند و به آنها عیدی معنوی و اخلاقی بدهد.
خداوند در روز عید قربان از حضرت ابراهیم (علیه السلام) خواست تا فرزندش را قربانی کند و در واقع می‌خواست حضرت ابراهیم (علیه السلام) را امتحان و آزمایش کند تا عیار و درجه ایمانش مشخص شود.
اساس قربانی کردن توجه به خداوند است.
در زمان جاهلیت اعراب وقتی گوسفند را قربانی می‌کردند، خون قربانی را به دیوار کعبه می‌مالیدند و فکر می‌کردند که خدا از این قربانی بهره می‌برد، لذا ندا آمد از این قربانی به خدا بهره‌ای نمی‌رسد. بلکه این تقوای انسان است که به خداوند می‌رسد. خدا این حیوانات را تسخیر انسان قرار داد تا انسان به عظمت برسد و بداند که خدای متعال بزرگ است و همه چیز از آن خداست.
لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوی مِنْکُمْ
کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنینَ.
سوره حج، آیه ۳۷.
نه گوشتها و نه خونهای آنها ، هرگز به خدا نمی رسد. آنچه به او می رسد ، تقوا و پرهیزگاری شماست. این گونه خداوند آنها را مسخّر شما ساخته، تا او را بخاطر آنکه شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید و بشارت ده نیکوکاران را!».
البته درست است که قربانی یعنی ذبح حیوان و کمک به فقرا؛
ولی ما باید در کنار ذبح حیوان هواهای نفسانی خود را ذبح کنیم تا از اسارت شیطان بیرون آییم و تقوا، نیکوکاری، احسان، خدمت به مردم، رفع گرفتاری مسلمین و … را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم.
امروز جامعه ما بیش از هر زمان به تقوا و مبارزه با هوای نفس احتیاج دارد زیرا می بینیم کسانی که تقوا ندارند و تسلیم هوای نفس خود هستند برای متاع ناچیز دنیا حاضرند ملت را در تنگناهای اقتصادی قرار دهند و احتکار کننده یا در کسب و کار خود گران فروشی کنند.
در باره قربانی
قربانی یک عبادت و یکی از شعائر اسلام است و در مقابل دیگر عبادت‌ها از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است.
از نظر معنی لغوی هر آن چیزی است که وسیله تقرب و نزدیکی به خداوند متعال باشد، خواه آن چیز ذبح حیوان باشد یا دیگر صدقات، در عرف عام به آن حیوان خاص قربانی گفته می‌شود که به خاطر رضای خداوند در روزهای عید قربان مسلمانان آن را ذبح می‌کنند.
ریشه قربانی کردن از زمان آدم ابوالبشر بوده و پیامبران بعد از او نیز این کار را انجام می‌داده‌اند، اما زمانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) به پیامبری مبعوث شد، این سنت پیامبران به آئین خرافاتی و غلط آمیخته شده بود، شیوه مردم در زمان جاهلیت چنان بود که پس از ذبح یا نحر، کعبه را به خون قربانی آلوده می کردند و قسمتی از گوشت آن را بر خانه کعبه می‌آویختند تا خداوند آن را قبول کند.
فلسفه قربانی:
آقا امام صادق (علیه السلام) درباره فلسفه قربانی کردن فرمود:
قربانی گناهان صاحبش را می‌ریزد و باعث آمرزش گناهان می‌شود...
احادیث و روایاتی درباره عید قربان
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم): یُغفَرُ لِصاحِبِ الأضحِیَّةِ عِندَ أوَّلِ قَطرَةٍ تَقطُرُ مِن دَمِها ؛
با ریختن اوّلین قطره خون قربانی [به زمین] ، صاحب قربانی آمرزیده می شود.
من لایحضره الفقیه ، ج ۲ ، ص ۲۱۴.
الإمام علیّ (علیه السّلام): سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله و سلّم) یَخطُبُ یَومَ النَّحرِ، وهُوَ یَقولُ:
هذا یَومُ الثَّجِّ والعَجِّ،
والثَجُّ: ما تُهریقونَ فیهِ مِنَ الدِّماءِ، فَمَن صَدَقَت نِیَّتُهُ كانَت أوَّلُ قَطرَةٍ لَهُ كَفّارَةً لِكُلِّ ذَنبٍ،
والعَجُّ: الدُّعاءُ، فَعِجّوا إلَى اللّه ِ، فَوَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لا یَنصَرِفُ مِن هذَا المَوضِعِ أحَدٌ إلاّ مَغفورًا لَهُ، إلاّ صاحِبَ كَبیرَةٍ مُصِرًّا عَلَیها لا یُحَدِّثُ نَفسَهُ بِالإِقلاعِ عَنها.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) میفرمایند:
شنیدم رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلّم) روز عید قربان، خطبه می خواند ومی فرمود:
امروز، روز «ثجّ» و«عجّ» است.
«ثجّ»، خون قربانی هاست كه می ریزید.
پس نیّت هركس صادق باشد، اولین قطره خونِ قربانی او كفّاره همه گناهان اوست.
و«عجّ»، دعاست.
پس به درگاه خداوند دعا كنید.
قسم به آن كه جان محمّد (صلى الله علیه و آله و سلّم) در دست اوست، از اینجا هیچ كس بر نمی گردد، مگر آمرزیده شود، جز كسی كه گناه كبیره انجام داده و بر آن اصرار ورزد ودر دل خود، تصمیم بر ترک آن ندارد.
حج و عمره در قرآن و حدیث، ص ۳۶۱.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّما جَعَلَ اللّه ُ الأضحی لِشبَعِ مَساکِینِکُم مِنَ اللَّحمِ فَأطعِمُوهُم،
خداوند عید قربان را برنهاد تا مستمندان از گوشت سیر شوند ؛ پس از گوشت قربانی به ایشان بخورانید.
ثواب الأعمال ، ص ۵۹.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَن صَدَقَت نِیَّتُهُ ، کانَت أوّلُ قَطرَةٍ لَهُ کَفّارَةً لِکُلِّ ذَنبٍ،
هر کس نیّتش صادق باشد، اوّلین قطره از خون قربانی اش ، کفّاره همه گناهان او است.
دعائم الاسلام ، ج ۱ ، ص ۱۴۸.
اقسام قربانی در اسلام:
{۱} قربانی واجب:
(۱) قربانی در مراسم حجّ که هر حاجی باید با شرایط خاص گوسفند یا شتر یا گاوی را قربانی کند.
(۲) قربانی مربوط به کفارات حجّ است که برای برخی از اعمالی که مُحرِم در حال احرام انجام داده است.
(۳) قربانی که بر اساس نذر واجب می‌شود که مثلاً نذر می‌کند اگر بیمارش شفا یافت، گوسفند یا گاو یا شتر قربانی کند.
{۲} قربانی مستحب:
(۱) قربانی مستحبّ برای کودکی که تازه متولد می شود که به آن «عقیقه» گویند و بر آن تأکید فراوان شده است
(۲) مستحبّ بودن قربانی کردن؛ که سنّت مؤکّد اسلام است و در کُتُب دعا و اخلاق مانند مفاتیح و غیره آمده است و هر سال در روز عید قربان؛ چه برای حاجی و چه غیر حاجی چه در منی و چه در شهرها و غیر منی، مستحب است گوسفند قربانی کنند که به آن در کلام عرب اُضحِیَّة می‌گویند و بر استحباب آن در شرع مقدس تأکید شده، حتی برخی از فقها آن را واجب دانسته و خداوند قرض آن را یقیناً ادا می‌کند و شرایط آن هم همان شرایط قربانی واجب است.
توجیه انواع قربانی‌ها:
(۱) موجب رفع بلا و دفع ضرر از مال و جان می شود.
(۲) قربانی همانطور که ازنامش پیداست،موجب قُرب انسان به خدا می شود.
(۳) در روایتی آمده است که:
ابی‌بصیر از آقا امام صادق (علیه السّلام) نقل می‌کند که از حضرت پرسیدم: علت قربانی کردن چیست؟ فرمود همانا قربانی گناهان صاحبش را می‌ریزد و باعث آمرزش آنها می‌شود، هنگامی که اولین قطره خونش بر زمین می‌ریزد، همانا خداوند از غیب می‌داند، چه کسی از او می‌ترسد و تقوا را رعایت می‌کند.
(۴) در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم:
إِنَّ الله عَزَّ وَجَلَّ یُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَإِرَاقَةَ الدِّمَاءِ.
خداوند عزوجل قربانی کردن و اطعام را دوست دارد.
یعنی علاوه بر خواصی که برای صاحب قربانی دارد، دیگران نیز از گوشت قربانی بهره می‌برند و از گوشت قربانی فقرا و مساکین و کسانی که تمکن مالی برای خرید گوشت را ندارند، از آن بهره‌مند می‌شوند، ضمن اینکه اگر کسی از مال خود توانست بگذرد، شاید بتواند و آمادگی پیدا کند که از بدن و جان خود هم بگذرد.
