توضیحاتی در باره نماز شب مرجع تقلید آیةالله العظمی مکارم شیرازی (مدّظلّه)

جواب:بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِمِ
وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى عِبَادِ اَللَّهِ اَلصَّالِحِين
تشکر از اعتمادتان به سایت انهار
بزرگوار
مهم‌ترین نماز مستحبی در اسلام نماز شب و در بیان ائمه اطهار (علیهم السّلام) و بزرگان دینی به اقامه آن توصیه شده است.
نماز شب چگونه خوانده می‌شود؟
در دین اسلام ادعیه و نماز‌های مستحبی بسیاری وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها نماز شب است.
این نماز که ما بین نیمه شب شرعی و طلوع فجر خوانده می‌شود، در احادیث و روایات فراوانی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه اطهار (علیهم السّلام) توصیه شده و آثار و برکات بسیاری به همراه دارد. اهمیت این نماز تا جایی است که براساس برخی از روایات، خواندن آن بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) واجب بوده است.
همچنین علما و فقهای برزگ شیعی همواره خواندن این نماز را به مقلّدین خود گوشزد کرده و آثار متعدد آن را در کتب خود تبیین نموده‌اند.
نماز شب چند رکعت است؟
این نماز به طورکلی یازده رکعت داشته و در قالب پنج نماز دو رکعتی و یک نماز یک رکعتی خوانده می‌شود.
طریقه خواندن نماز شب
در ابتدا باید هشت رکعت نماز در قالب ۴ نماز دو رکعتی خوانده بشود. شیوه خواندن این ۴ نماز دقیقاً همانند نماز صبح است. نیت این ۴ نماز باید «نماز شب» باشد.
در ادامه باید دو رکعت نماز با نیت «نماز شَفع» خوانده بشود. شیوه خواندن این نماز بدین صورت است که در رکعت اول باید پس از سوره حمد، سوره ناس خوانده شده و در رکعت دوم پس از سوره حمد، سوره فلق خوانده می‌شود. نیت نماز آخر که نمازی یک رکعتی است، «نماز وَتر» است. در این نماز پس از خواندن سوره حمد، سه مرتبه سوره توحید، یک مرتبه سوره فلق و یک مرتبه سوره ناس خوانده می‌شود. سپس در ادامه باید به قنوت رفته و اعمال زیر به ترتیب انجام شود:
الف) در ابتدا باید فرد حاجات و خواسته‌های خود را از خداوند متعال طلب کند.
ب) آنگاه توصیه شده است که فرد برای چهل تن از مومنین و مومنات دعا بکند.
ج) در ادامه باید در محضر خداوند طلب استغفار کرده و ۷۰ بار این ذکر خوانده بشود:
استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه. (از خداوند استغفار کرده و به سوی او توبه می‌کنم.)
د) سپس باید ۷ مرتبه ذکر زیر خوانده بشود:
هذا مقامُ العائذٍ بکَ منَ النّار. ِ (این مقام و جایگاه کسی است که از آتش به تو پناه می‌آورد.)
ه) در ادامه نیز باید سیصدبار ذکر «العفو» خوانده شود.
و) در پایان نیز توصیه شده است که این دعا خوانده شود:
ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم.
همچنین مستحب است که فرد پس از اتمام نماز، تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بخواند. این تسبیحات به این صورت خوانده می‌شود:
۳۴ مرتبه الله اکبر

۳۳ مرتبه الحمدلله

۳۳ مرتبه سبحان الله
برخی از فضایل و برکات نماز شب
{۱} جلب روزی
از آقا امام صادق (علیه السّلام) نقل شده است که نماز شب موجب جلب رزق و روزی می‌شود.
{۲} بخشش گناهان
در حدیث دیگری از از آقا امام صادق (علیه السّلام) آمده است که نماز شب موجب از بین رفتن گناهان روز فرد می‌شود.
{۳} نورانی و زیبا شدن فرد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند: کسی که بیشتر نماز شب بخواند، در روز زیبا و نورانی می‌شود.
{۴} بازداری از گناه
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در حدیث دیگری خواندن نماز شب را موجب بازداری فرد از گناه دانسته‌اند.
{۵} رضایت خداوند و دوستی با ملائکه
در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که نماز شب موجب خشنودی خداوند و دوستی ملائکه می‌شود.
{۶} از بین رفتن فساد و نواقص نماز‌های واجب
امام باقر (علیه السّلام) در حدیثی خواندن نماز شب را راهی برای جبران کردن فساد‌های فرد در ادای نماز‌های واجب برشمرده‌اند.
{۷} نیکو گشتن اخلاق انسان
آقا امام صادق (علیه السّلام) در حدیثی خواندن نماز شب را موجب زیبایی صورت، نیکو گشتن خلق، خوش‌بو گشتن انسان، افزایش رزق، ادای اقراض، برطرف گشتن اندوه‌ها و جلا یافتن چشم دانسته‌اند.
{۸} درخشان گشتن خانه فرد نمازگزار
آقا امام صادق (علیه السلام) در این مورد می‌فرمایند: خانه‌ای که در آن نماز شب خوانده شده و قرآن کریم تلاوت بشود نزد آسمانیان همچون ستارگان درخشان است.
{*} توصیه به بلند خواندن اگر آزاری ندارد

توصیه شده است که در صورتی که موجب اذیت و آزار دیگران نشود، بهتر است نماز شب با صدای بلند خوانده بشود. این نکته به این منظور است که صدای بلند نمازگزار موجب تشویق و بیدار گشتن دیگران برای خواندن آن بشود. همان طور که اشاره شد زمان خواندن نماز شب مابین نیمه شب و طلوع فجر است.
اما توصیه شده است که بهتر است این نماز در ثلث سوم این بازه و نزدیک به طلوع فجر خوانده بشود.
اهمیت نماز شب تا جایی است که براساس برخی از روایات، خواندن آن بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) واجب بوده است.
در احکام این نماز همچنین آمده است که:
کسانی که عذری برای بیدار ماندن داشته و یا می‌ترسند در زمان توصیه شده این نماز خواب بمانند، می‌توانند پیش از نیمه شب نماز شب را بخوانند. (و همانطور که نوشته اید بخوانید).
توصیه شده است که این نماز در حالت ایستاده خوانده بشود، اما افراد می‌توانند در مواقع اضطرار این نماز در حالاتی همچون نشسته، در هواپیما و یا در هنگام راه رفتن و حتّی نشسته نیز بخوانند.
اگر زمان کمی تا طلوع فجر باقی مانده باشد، فرد می‌تواند تنها نماز شفع و وتر را بخواند و در حالتی که فرد در هنگام خواندن نماز متوجه کمبود زمان تا طلوع فجر می‌شود، می‌تواند ادامه آن را بعد از طلوع فجر بخواند. در صورتی که فرد قادر به خواندن نماز شب پیش از طلوع فجر نباشد، می‌تواند قضای آن را به حد فاصل نماز صبح تا طلوع آفتاب موکول کند.
برای نماز شفع قنوت و دعای قنوت خاصی توصیه نشده، اما افراد می‌توانند به قصد ثواب در این نماز نیز دعای قنوت را بخوانند.
سخن پایانی تکرار اینکه:
یکی از مهم‌ترین نماز‌های مستحبی، نماز شب است.
هم در احادیث و روایات و هم در کتب علما و بزرگان دینی آثار و برکات زیادی برای این نماز ذکر شده است.
از جمله این آثار می‌توان به افزایش رزق و روزی، آمرزش گناهان، خشنودی خدواند و جبران نواقض نماز‌های واجب اشاره کرد.
این نماز که در مجموع یازده رکعت دارد، در حد فاصل نیمه شب و طلوع فجر خوانده می‌شود. همان طور که دیدید نماز شب نمازی نسبتاً طولانی است.
اگر شرایط اقامه نماز به صورت کامل را ندارید، اما می‌خواهید از ثواب و فضیلت این نماز بهره‌مند شوید، خواندن مطلب «آموزش نماز شب کوتاه» را به شما توصیه می‌کنیم. همچنین برای کسانی که اولین بار است می‌خواهند این نماز مستحبی را به جا بیاورند.
قضا کردن نماز شب
رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: خدای تعالی به بنده‌ای که قضای نماز شب را بجای می‌آورد مباهات می‌کند و می‌فرماید:‌ای فرشتگان من، این بنده چیزی را که به او واجب نکرده‌ام قضا می‌کند. گواه باشید که من او را آمرزیدم.
از آقا امام صادق (علیه السّلام) روایت است که شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا اتفاق می‌افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت می‌شود و من آن را به روز قضا می‌کنم. آیا این کار جایز است؟ فرمودند: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و این جمله را سه بار تکرار کرد.
احکام کوتاه خواندن قضای نماز شب
۱. نماز شب مجموعا یازده رکعت است که ده رکعت آن هر دو رکعت به یک سلام خوانده می‌شود و یک رکعت به یک سلام.
۲. هشت رکعت از یازده رکعت را باید به نیت نماز شب خواند و دو رکعت آن را به نیت نماز شفع و یک رکعت آن را به نیت نماز وتر.
۳. فضیلت نماز‌های شفع و وتر بیش از هشت رکعتی است که به نیت نماز شب خوانده می‌شود.
۴. انسان می‌تواند فقط به نماز شفع و وتر اکتفا کند و هشت رکعت را نخواند.
۵. اگر وقت برای اداء نماز شب تنگ باشد می‌تواند فقط به نماز وتر اکتفا کند.
۶. وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق.
۷. افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیکتر باشد افضل خواهد بود.
۸. کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند: سالخوردگان یا کسی که از سرد شدن هوا می‌ترسد و از جنب شدن در خواب بیم دارند و مانند اینها، می‌توانند نماز شب را قبل از نیمه شب (یا در روز) بخوانند.
۹. جوانی که می‌ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه شب (یا روز) بخواند.
۱۰. بنابراین اگر نماز شب از کسی فوت شد می‌تواند قضای آن را در روز بجا آورد.
تکرار میشود:
آقا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: خدای تعالی به بنده‌ای که قضای نماز شب را بجای می‌آورد مباهات می‌کند و می‌فرماید:‌ای فرشتگان من، این بنده چیزی را که به او واجب نکرده‌ام قضا می‌کند. گواه باشید که من او را آمرزیدم. یاحقّ.