العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > (۱۸) در باره نماز جمعه:
(۱) آیا گوش دادن به خطبه های نماز جمعه واجب است؟
بسم الله الرحمن الرحیم
آیا گوش دادن به خطبه های نماز جمعه واجب است؟
يکى از وظايف شرکت‌کنندگان در نماز جمعه، استماع و گوش فرا دادن به خطبه هاى نماز جمعه است.
در وجوب استماع و گوش دادن به خطبه های نماز جمعه؛ اختلاف است.
سه حدیث در باره لزوم استماع و گوش دادن خطبه های نماز جمعه:
{۱} قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): مَنْ تَوَضَّأَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ أَحْسَنَ الوُضُوءَ ثُمَّ أَتی‌الجُمُعَةَ فَاسْتَمَعَ وَأَنْصتَ غُفِرَ لَهُ بَیْنَ الجُمُعَةِ اِلی الجُمُعَةِ وزِیَادةُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ.
کسی که روز جمعه وضوی نیکو بگیرد و در نماز جمعه شرکت کند، و هنگام خطبه‌ها سخن نگوید و گوش فرا دهد گناهان میان دو جمعه او با سه روز اضافه، آمرزیده می‌گردد.
بحار، ج ٨٩، ص ٢١٢.
{۲} عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ) أَنَّهُ قَالَ: إِذَا قَامَ اَلْإِمَامُ يَخْطُبُ فَقَدْ وَجَبَ عَلَى اَلنَّاسِ اَلصَّمْتُ.
وقتى امام، خطبه مى خوانَد، بر مردم واجب است كه سكوت كنند.
دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۱۸۲.
مستدرک الوسائل؛ باب ۱۲، من ابواب صلاة الجمعة، ج ۶، ص ۲۲، ح ۲.
{۳} وَ عَن عليٌّ (عليه السلام): لا كلامَ والإمامُ يَخطُبُ ولا التِفاتَ إلّا بما يَحِلُ في الصَّلاةِ.
وقتى امام جمعه خطبه مى خواند، نه صحبت كردن جايز است نه روى گرداندن از قبله، مگر در همان حدّى كه در نماز جايز است.
دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۱۸۲.
مستدرک الوسائل؛ باب ۱۲، من ابواب صلاة الجمعة، ج ۶، ص ۲۲، ح ۳.
فرق و تفاوت دو مفهوم «سماع» و «استماع»: یعنی به گوش رسیدن خطبه ها و گوش دادن به خطبه ها، دقّت شود.
به عبارت دیگر فرق «سماع» و «استماع» در مباحث فقهی یعنی:
{*} «سـمـاع» یعنی صدا به گوش فرد می رسد و حتی ممکن است فرد متوجه الفاظ و معانی آن ها نیز بشود.
{*} «استماع» یعنی فرد به صوتی که به گوشش می رسد، با دقّت توجه دارد و با قصد و اراده به آن گوش می دهد.
نظرات برخی از فقيهان متقدّم:
{۱} برخی گوش دادن به خطبه ها را واجب دانسته اند. رأى مشهور فقيهان.
جواهر الکلام، چاپ جامعه مدرسین: ج ۱۱، المسألة الرابعة، ص ۵۶۸.
{۲} برخی گوش دادن به خطبه ها را مستحب دانسته اند. رأى برخی از فقیهان و نیز شيخ طوسى.
جواهر الکلام، چاپ جامعه مدرسین: ج ۱۱، المسألة الرابعة، ص ۵۶۹.
{۳} برخی در این مورد اظهار نظر نکرده و توقّف کرده اند و فتوا به وجوب یا استحباب نداده اند مانند: محقّق صاحب شرايع الأسلام.
جواهر الکلام، چاپ جامعه مدرسین: ج ۱۱، المسألة الرابعة، ص ۰۰۰.
{۴} مرحوم صاحب جواهر فرموده:
اگر شنيدن، بدون استماع و گوش فرا دادن ممکن شـود، استماع و گوش دادن واجب نيست.
اگر شنيدن، بدون استماع و گوش فرا دادن ممکن نشود، استماع و گوش دادن واجب است.
جواهر الکلام، چاپ جامعه مدرسین: ج ۱۱، المسألة الرابعة، ص ۰۰۰.
نظرات برخی از فقيهان متأخّر:
{۱} امام خمينى، فاضل لنکرانی، تبریزی، نوری همدانی: واجب است مأمومين به خطبه هاي امام گوش فرا دهند و احتياط مستحب آن است كه ساكت باشند و از حرف زدن بپرهيزند كه صحبت كردن در وقت خطبه ها مكروه است بلكه اگرسخن گفتن مأمومين موجب نشنيدن خطبه و از بين رفتن فائده آن باشد، سكوت لازم است.
توضیح المسائل مراجع؛ بخش نماز جمعه مسأله ۳۸.
{۲} آیةالله العظمی اراكي: احتياط لازم آن است كه مأمومين به خطبه ها گوش دهند، احتياط مستحب آن است كه مأمومين در بين خطبه ها حرف نزنند.
توضیح المسائل مراجع؛ بخش نماز جمعه مسأله ۱۴۹۹.
{۳} آیةالله العظمی امام خامنه ای: بنابر احتیاط باید نمازگزاران به خطبه های امام گوش دهند و ساکت باشند و از حرف زدن بپرهیزند.
نماز و روزه مسأله ۷۷۹.
{۴} آیةالله العظمی خوئی: گوش دادن به دو خطبه بنابراحتیاط، واجب است.
توضیح المسائل مراجع؛ چيزهايي كه در نماز جمعه معتبر است: مورد چهارم.
{۵} آیةالله العظمی سیستانی: صحبت کردن هنگامی که امام مشغول خطبه خواندن است مکروه است، مگر آنکه مانع از گوش دادن به خطبه باشد که در این صورت ـ بنا بر احتیاط ـ جایز نیست. {و} گوش دادن به دو خطبه ـ بنا بر احتیاط ـ واجب است.
توضیح المسائل مراجع؛ ذیل احکامی چند درباره نماز جمعه.
{۶} آیات عظام: گلپایگانی و صافی: از مكروهات نماز جمعه؛ آنكه مأمومين هنگام ايراد خطبه ها حرف بزنند، و أحوط بر مأمومين آن است كه خطبه ها را به دقت گوش كنند و توجه به مواعظ خطيب بنمايند.
توضیح المسائل مراجع؛ مکروهات نماز جمعه؛ ذیل مسأله ۲۰.
{۷} آیةالله العظمی بهجت: درصورتي كه مأموم در شرايطي است كه اگر خطبه ها را گوش بدهد مي شنود واجب است گوش بدهد، و نيز حرف زدني كه او را از اين گوش دادن واجب باز دارد حرام است.
توضیح المسائل مراجع؛ مورد ششم.
{۸} آیةالله العظمی مظاهری: مستحب مؤكّد است كه حاضرين مثل حالِ نماز باشند و خطبه‌ها را گوش دهند و صحبت نكنند حتّى نافله نخوانند و به طرف خطيب بنشينند و به راست و چپ نگاه نكنند و جابه جا نشوند.
توضیح المسائل مراجع؛ شرايط نماز جمعه، بخشی از مورد دوم.
{۹} آیةالله العظمی مکارم شیرازی: احتياط واجب آن است که نمازگزاران هنگام ايراد خطبه با طهارت باشند و رو به امام بنشينند و سکوت را رعايت کنند و به خطبه ها گوش فرا دهند.
توضیح المسائل مراجع؛ ذیل شرايط امام جمعه.
{۱۰} آیةالله العظمی سبحانی: لازم است مؤمنان به خطبه ها گوش دهند و سكوت را انتخاب كنند و اگر گوش نكنند يا حرف بزنند كار خلافى انجام داده اند.
توضیح المسائل مراجع؛ بخش نماز جمعه مسأله ۱۱۹۷.
پایگاه اینترنتی انهار به نقل از توضیح المسائل مراجع.
