العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مسائل متفرقه:
فتاوای آیةالله العظمی خوئي با حواشي آيات عظام: اراكي، گلپايگاني، تبريزي، نوري همدانی، صافي و زنجاني
مسأله ۲۸۲۱- اگر ريشه درخت همسايه در ملك انسان بيايد، مي تواند از آن جلوگيري كند۱ و چنانچه ضرري هم از ريشه درخت به او مي رسد، مي تواند صاحب درخت بگيرد.
۱- اراكي: مي تواند از صاحب درخت بخواهد كه ريشه درخت را برگرداند يا قطع كند و در صورتي كه صاحب درخت امتناع كرد خودش مي تواند از آن جلوگيري كند...
مسأله ۲۸۲۲- جهيزيه اي كه پدر به دختر مي دهد، اگر مثلاً بواسطه صلح يا بخشش ملك او كرده باشد، نمي تواند از او پس بگيرد و اگر ملك او نكرده باشد پس گرفتن آن اشكال ندارد.
مسأله۲۸۲۳- اگر كسي بميرد، ورثه بالغ او مي توانند از سهم خودشان خرج عزاداري ميّت نمايند ولي از سهم صغير نمي شود چيزي برداشت.
مسأله۲۸۲۴- اگر انسان غيبت مسلماني را كند، احتياط مستحبّ آن است كه اگر مفسده اي پيدا نشود، از آن مسلمان خواهش مي كند كه او را حلال نمايد، و چنانچه ممكن نباشد، بايد براي او از خدا طلب آمزرش كند۱ و اگربواسطه غيبتي كه كرده توهيني از آن مسلمان شده، درصورتي كه ممكن است بايد آن توهين رابرطرف نمايد.
۱- اراكي: اگر انسان غيبت مسلماني را كند احتياط واجب آن است كه اگر مفسده اي پيدا نشود و مسلمان از شنيدن اينكه غيبت او شده اذيت نشود، از آن مسلمان خواهش كند كه او را حلال نمايد و استغفار هم براي او بكند و چنانچه استحلال ممكن نباشد،بايد براي او از خدا طلب آمزرش كند...
گلپايگاني، صافي: اگر انسان غيبت مسلماني را كند اگر مفسده اي پيدا نشود و آن مسلمان از شنيدن اين حرف اذيت نمي شود خوب است از آن مسلمان خواهش كند كه او را حلال نمايد و چنانچه ممكن نباشد براي او از خدا طلب آمزرش كند...
تبريزي: اگر انسان غيبت مسلماني را بكند بايد توبه كند و لازم نيست از آن مسلمان خواهش كند كه او را حلال نمايد و بنابر احتياط براي او از خدا طلب آمرزش كند...
مسأله ۲۸۲۵- انسان نمي تواند بدون اذن حاكم شرع از مال كسي كه مي داند خمس نمي دهد، خمس را بردارد و به حاكم شرع برساند.
مسأله ۲۸۲۶- آوازي كه مخصوص مجالس لهو و بازيگري است، غنا و حرام مي باشد. و اگر نوحه يا روضه يا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است ولي اگر۱ آن را با صداي خوب بخوانند كه غنا نباشد اشكال ندارد۲.
۱- اراكي: بله اگر...
۲- تبريزي: نوحه يا روضه يا قرآن را با آواز لهوي نبايد بخوانند، و اگر آن را با صداي خوب بخوانند، اشكال ندارد.
مسأله ۲۸۲۷- كشتن حيواني كه اذيت مي رساند و مال كسي نيست اشكال ندارد.
مسأله ۲۸۲۸- جايزه اي را كه بانك به بعضي از كساني كه در صندوق پس انداز حساب دارند مي دهد، چون براي تشويق مردم از خودش مي دهد حلال است۱.
۱- گلپايگاني:[چون] ضرر آن به كسي نمي رسد...
اراكي: در صورتي كه شرط نكرده باشند و بانك براي تشويق مردم از خودش بدهد و ضرر آن به كسي نرسد حلال است.
*****
صافي: مسأله - جوايزي كه بانكها براي تشويق صاحبان قرض الحسنه مي دهند حلال است.
مسأله ۲۸۲۹- اگر چيزي را به صنعتگري بدهند كه درست كند و صاحب آن نيايد آن را ببرد، چنانچه صنعتگر جستجو كند و از پيدا كردن صاحب آن نااميد شود، بايد آن را به نيت صاحبش به فقيرصدقه بدهد و أحوط اين است كه از حاكم شرع استجازه كند۱.
۱- اراكي: بايد بنابراحتياط با اجازه حاكم شرع آن را به نيت صاحبش به فقير غير سيّد صدقه بدهد.
گلپايگاني، صافي: بايد آن را به نيت صاحبش صدقه بدهد و مي تواند به مقدار مزد كاري كه انجام داده از آن بردارد و بنابراحتياط براي صدقه دادن و مزد برداشتن از حاكم شرع هم اذن بگيرد.
مسأله ۲۸۳۰- سينه زدن در كوچه و بازار با اين كه زنها عبور مي كنند اشكال ندارد ولي بنابراحتياط سينه زن بايد پيراهن پوشيده باشد۱ و نيز اگر جلوي جمعيت عزادار بيرق و مانند آن ببرند، مانعي ندارد ولي بايد آلات لهو استعمال نشود۲.
۱- اراكي، گلپايگاني، صافي: سينه زدن در كوچه و بازار با اين كه زنان عبور مي كنند، در صورتي كه سينه زن، پيراهن پوشيده باشد اشكال ندارد.
تبريزي : لازم نيست سينه زن، پيراهن پوشيده باشد...
۲- نوري : اگر استعمال آلات لهو مناسب مجامع و مجالس عزاداري باشدنه مجالس لهوي، اشكال ندارد.
*****
مسأله اختصاصي
گلپايگاني، صافي، نوري : مسأله ۲۸۳۳- تعزيه و شبيه خواني اگر مشتمل برآلات لهو از قبيل طبل و شيپور و سنج نباشد.و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد لباس زن نپوشد (گلپايگاني: و اجتماع مرد و زن در يك جا نباشد) اشكال ندارد، ولي سزاوار است كه به تعزيه خواني تنها اكتفا نكنند و مجالس روضه كه در آنها علاوه بر ذكر مصائب حضرت خامس آل عبا عليهم السلام، معارف و عقايد اسلامي و تفسير آيات و احاديث و احكام شرعيه بيان مي شود نيز تشكيل دهند.
. نوري: اگراستعمال آلات لهو مناسب مجامع و مجالس عزاداري باشد اشكال ندارد.
مسأله ۲۸۳۱- گذاشتن دندان طلا و دنداني كه روكش طلا دارد براي زن و مرد مانعي ندارد ، هر چند زينت حساب شود۱.
۱- اراكي، گلپايگاني، صافي، نوري: براي زن مانعي ندارد و براي مرد اگر زنيت حساب شود (نوري: و ضرورت اقتضا نكند) جايز نيست.
مسأله ۲۸۳۲- حرام است انسان استمناء كند، يعني با خود يا ديگري –غير زن يا كنيزي كه وطي آن جايز است – به غير از جماع كاري كند كه مني از او بيرون آيد.
*****
اراكي: ۲۸۳۸، گلپايگاني، صافي: مسأله- حرام است انسان استمناء كند يعني ، باخود كاري كند كه مني از او بيرون بيايد.
مسأله ۲۸۳۳- تراشيدن ريش و ماشين كردن آن اگر مثل تراشيدن باشد (در حال اختيار۱) بنابراحتياط واجب، حرام است.
۱- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله تبريزي نيست]
*****
اراكي: ۲۸۳۹، گلپايگاني، صافي: مسأله- تراشيدن ريش و ماشين كردن آن اگر مثل تراشيدن باشد حرام است و در اين حكم تمام مردم يكسانند و حكم خدا بواسطه مسخره مردم تغيير نمي كند پس كسي هم كه اولِ تكليف اوست، يا اگر ريش نتراشد مردم او را مسخره مي كنند، چنانچه ريش بتراشد يا طوري ماشين كند كه مثل تراشيدن ريش باشد حرام مي باشد.
مسأله ۲۸۳۴- احتياط واجب آن است۱ كه وليّ بچه بيش از آن كه بچه بالغ شود او را ختنه نمايد و اگر او را ختنه نكند، بعد از بالغ شدن بر خود بچه واجب است.
۱- گلپايگاني، صافي: مستحبّ بلكه أحوط است...
مسأله اختصاصي
گلپايگاني، صافي: مسأله۲۸۳۸- سركشيدن و نگاه كردن به خانه مردم بي اجازه صاحب خانه حرام است، خواه از بالاي بام يا از روزنه و مانند آن باشد.
مسأله ۲۸۳۵- اگر پدر وم ادر فقير باشند۱ و نتوانند كاسبي كنند، فرزند آنان اگر بتواند، بايد خرجي آنان را بدهد.
۱- اراكي: و شخص ديگري خرجي آنان را به عهده نگرفته باشد...
مسأله ۲۸۳۶- اگركسي فقير باشد و نتواند كاسبي كند، پدر او بايد خرجي او را بدهد و اگر پدر ندارد، يا نمي تواند خرجي او را بدهد، چنانچه فرزندي هم نداشته باشد كه بتواند خرجي او را بدهد مشهور آن است كه۱ جدّ پدري او بايدخرجي او را بدهد و اگر جدّ پدري ندارد، يا نمي تواند خرجي او را بدهد، مادرش بايد خرجي او را بدهد و اگر مادر هم ندارد، يا نمي تواند خرجي او را بدهد بايد مادر پدر و مادر مادر و پدر مادر، با هم خرجي او را بدهند۲، و اگر بعضي از اينها نباشند يا نتوانند، بايد بعض ديگرخرجي او را بدهند، و قول مشهور، موافق احتياط است.
۱- [عبارت «مشهور آن است كه» دررساله آيات عظام: گلپايگاني و صافي نيست]
۲- گلپايگاني، صافي: و اگر مادر پدر و مادر مادر ندارد يا نمي توانند خرجي او را بدهند، پدر مادر اگر مي تواند بايد خرجي او را بدهد.
*****
اراكي: مسأله ۲۸۴۲- اگر فرزند فقير باشد و شخص ديگري خرجي او را به عهده نگرفته باشد و نتواند كاسبي كند ، پدر او بايد خرجي او را اگرمي تواند بدهد و اگر كسي فقير باشد و ديگري هم خرجي او را به عهده نگرفته باشد و نتواند كاسبي كند ولي پدر و فرزندي دارد كه مي توانند خرجي او را بدهند آنان بايد بطور مشترك خرجي او را بدهند و اگر پدر و فرزندي كه بتوانند خرجي او را بدهند نداشته باشد، جدّ پدري او بايد خرجي او را بدهد و اگر جدّ پدري ندارد، يا نمي تواند خرجي او را بدهد، مادرش بايد خرجي او را بدهد و اگر مادر هم ندارد، يا نمي تواند خرجي او را بدهد، بايد مادر پدر و مادر مادر و پدر مادر باهم خرجي او را بدهند و اگردو نفر از آنان بودند هر دو نفر خرجي او را ميدهند و اگر يكي از آنان بود، او بايد خرجي او را بدهد.
مسأله ۲۸۳۷- ديواري كه مال دو نفر است، هيچكدام آنان حق ندارند بدون اذن شريك ديگر آن را بسازند يا سر تير يا پايه عمارت خود را روي آن ديوار بگذارند يا به ديوار ميخ بكوبد ولي كارهايي كه معلوم است شريك راضي است۱ مانند تكيه دادن به ديوار و لباس انداختن روي آن اشكال ندارد۲، اما اگر شريك او بگويد به اين كارها هم راضي نيستم، انجام اينها هم جايز نيست.
۱- گلپايگاني، صافي: يا آن كارها تصرف شمرده نشود...
۲- گلپايگاني، صافي: [پایان مسأله]
مسأله ۲۸۳۸- نقاشي تمام بدن از حيوان يا انسان، هر چند مجسمه نباشد حرام است۱ ولي عكّاسي فتوگرافي اشكال ندارد.
۱- نوري: هر چند مجسمه باشد، مكروه است، مگر اينكه اسراف محسوب شود كه در اين صورت حرام است.
*****
اراكي: مسأله ۲۸۴۴- نقاشي تمام انسان و موجودات جاندار حرام است، هر چند مجسمه نباشد، و عكاسي جايز است.
گلپايگاني، صافي: مسأله- عكاسي و نقاشي صورت مكروه است.
تبريزي: مسأله- عكّاسي صورت مكروه است و نيز نقاشي تمام از حيوان يا انسان، مخصوصا اگر مجسّمه باشد بنابرمشهور حرام است و این قول موافق احتیاط است.
مسأله ۲۸۳۹- درخت ميوه اي كه شاخه آن از ديوار باغ بيرون آمده اگر انسان نداند صاحبش راضي است، بنابراحتياط۱ نمي تواند از ميوه آن بچيند و اگر ميوه آن روي زمين هم ريخته باشد، نمي تواند آن را بردارد۲.
۱- [عبارت «بنابراحتياط» دررساله آيات عظام: اراكي ، گلپايگاني و صافي نيست]
۲- اراكي: مگر آن باغ در كنار راه باشد كه براي عابرين با شرايطي كه در كتب مفصّل آمده جايز است از آن استفاده كنند.
مسائل اختصاصي
گلپايگاني، صافي: مسأله۲۸۴۴- كسي كه مدتي خمس نمي داده و در آن مدت املاك خريداري نموده و از آن املاك ترقي قيمت پيدا كرده، اگر خريد آنها براي تجارت بوده، براي اداي خمس، بايد قيمت فعلي را حساب كند و اگر براي تجارت نبوده چنانچه معامله را به ذمه انجام داده و پولي كه به عنوان قيمت آن ملك پرداخته خمس به آن تعلق گرفته بوده دراين صورت بايد خمس قيمت خريد را بپردازد و اگر معامله را با عين آن پول واقع ساخته، در صورتي كه حاكم شرع آن معامله را امضا كند خمس قيمت يوم الاداء واجب است و نيز اگر قيمت ملك را از ربح سال خريد ملك پرداخته باشد بايد خمس قيمت فعلي را بپردازد خواه معامله را بذمه انجام دادن باشد و يا به عين ربح و همچنين است حكم اگر ملك را نسيه خريده باشد و قيمت آن را از ربح بين سال پرداخت نموده باشد كه در اين صورت هم قيمت فعلي ملك حساب مي شود.
گلپايگاني، صافي: مسأله۲۸۴۵- كسي كه مدتي خمس نمي داده و در آن مدت اثاث خانه و لوازم زندگي خريده، اگر مي داند كه آنها را در سال حصول فايده، از فايده همان سال خريداري نموده، خمس به آنها تعلق نمي گيرد و اگر نمي داند احوط مصالحه با حاكم شرع است هرچند اين احتياط لازم نيست.
