العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > احکام حدود:
فتاوای آیةالله العظمی خوئي با حواشي آيات عظام: اراكي، گلپايگاني، تبريزي، نوري همدانی، صافي و زنجاني
مسأله اختصاصي
زنجاني:(حد، كيفري كه براي برخي گناهان معين شده است).
در اسلام نسبت به اجراي حد گناهان سفارش شده است از جمله در چندین روايت بسيار آمده است كه اجرای يك حدّ از چهل روز (يا چهل شبانه روز) باران سودمند تر است، البته تأكيد شده است كه زياده روي در حد نيز جايز نيست و كسي كه زياده روي كند ، خود كيفر مي بيند.
سه تذکر:
در احكام حدود؛ تذكر سه نكته لازم است:
۱- احكامي كه دراين فصل ذكر مي گردد مربوط به روابط افراد آزاد مي باشد ولي بندگان در روابط ما بين خود و روابط با افراد آزاد احكام ويژه اي دارند كه به جهت اين كه محلّ ابتلا نيست از ذكر آن خودداري كرده ايم.
۲- اجراءحدود بايد به حكم حاكم شرع باشد و كس ديگر حق دخالت ندارد.
۳- حدود، گاه در حقوق مردم مي باشد همچون حق قصاص و حق حدّ قذف (كسي كه به او نسبت زنا يا لواط يا سحق داده اند) و گاه در حقوق الهي همچون حد زنا و لواط ؛ در حقوق مردم اجراء حد به نظر صاحب حق بستگي دارد و اگر او از حق خود بگذرد، حدّ جاري نمي گردد.
مسأله۲۷۹۴- اگر كسي با يكي از محرمهاي خود۱ مثل مادر و خواهر كه با او نسبت دارند زنا كند، به حكم حاكم شرع بايد او را بكشند و همچنين است اگر مرد كافر با زن مسلمان زنا كند۲ و در اخبار بسيار وارد شده است كه انجام دادن يكي از حد ها باعث مي شود كه مردم كار نامشروع نكنند و دنياو آخرت آنان را حفظ مي كند و منفعتش براي آنان بيشتر است از اين كه چهل روز باران ببارد.
۱- اراكي،نوري:محرمهاي نسبي خود...
۲- اراكي:ونيز اگر مردي به اكراه (باوادار كردن زن) زنا كند بايد او را بكشند. [پايان مسأله]
*****
زنجاني: مسأله - {حد زنا با محارم یا زنای به اجبار} اگر كسي با يكي از محرمهاي نسبي خود مثل خواهر و مادر زنا كند، بايد يك ضربت با شمشير به گردن وي بزنند، خواه زنده بماند يا كشته شود و اگر كسي با زن پدرخود زنا كند بايد او را سنگسار كرد، و اگر مردي زني را اجبار كرده و با او زنا كند، بايد او را كشت، همچنين است اگر مرد كافر با زن مسلمان زنا كند.
مسأله ۲۷۹۵- اگر مرد آزادي زنا كند، بايد او را صد تازيانه بزنند و چنانكه سه مرتبه زنا كند و درهر دفعه صد تازيانه اش بزنند، در دفعه چهارم بايد او را بكشند ولي كسي كه زن عقدي دائمي يا كنيز مملوك دارد و در حالي كه بالغ و عاقل و آزاد بوده با او نزديكي كرده و هر وقت هم بخواهد مي تواند با او نزديكي كند، اگر با زني كه بالغه و عاقله است زنا كند بايد او را سنگسار نمايند.
*****
اراكي: مسأله ۲۸۰۱- اگر مرد آزادي بدون اكراه زن زنا كند در صورتي كه آن مرد زن داشته باشد، بايد او را صد تازيانه بزنند و اگر زن داشته باشد و با او نزديكي نكرده باشدبايد علاوه بر صد تازيانه سر او را بتراشند و از شهر خود و شهري كه اين عمل را در آن مرتكب شده و حد خورده او را بيرون كنند و به دستورحاكم شرع تيعيدش مي نمايند و اگر زن آزادي زنا كند و شوهر نداشته باشد يا شوهر داشته باشد و با او نزديكي نكرده باشد فقط بايد او را صد تازيانه بزنند و چنانچه سه مرتبه زنا كنند و در هر مرتبه صد تازيانه بزنند در مرتبه چهارم بايد آنها را بكشند، ولي كسي كه زن عقدي دائمي دارد و در حالي كه بالغ و عاقل و آزاد بوده با او نزديكي كرده و هر وقت مي خواهد مي تواند با او نزديكي كند اگر با زني كه بالغه و عاقله است زنا كند در صورتي كه پيرمرد باشد بايد بعد از صد تازيانه او را سنگسار كنند و در صورتي كه پيرمرد نباشد فقط او را سنگسار نمايند و همچنين زني كه در عقد دائمي است و در حالي كه بالغه و عاقله و آزاد بوده با او نزديكي شده و هر وقت هم شوهر او بخواهد مي تواند با او نزديكي كند، اگر با بالغ –چه عاقل چه مجنون- زنا كند ، در صورتي كه پير زن باشد بايد بعد از صد تازيانه او را سنگسار كنند و در صورتي كه پير زن نباشد بايد او را فقط سنگسار كنند و يا اگر زن محصنه با نابالغ زنا كند فقط صد تازيانه دارد.
گلپايگاني، صافی: مسأله - اگر مرد مسلمان آزادي با غير محارم خود زنا كند، بدون اكراه زن، بايد او را صد تازيانه بزنند و چنانچه سه مرتبه زنا كند و در هر دفعه صد تازيانه اش بزنند، دردفعه چهارم بايد او را بكشند و اگر زن را اكراه نمايد ، بايد آن مرد را بكشند.
كسي كه زن عقد دائمي يا ملك يمين داردو در حالي كه بالغ و عاقل و آزاد بوده با او نزديكي كرده و هر وقت هم بخواهد مي تواند با او نزديكي كند، اگر با زني كه بالغه و عاقله است زنا كند بايد او را سنگسار نمايند، بلكه بعيد نيست جمع بين صد تازيانه كه اول بزنند و سنگسار نمودن كه بعد از تازيانه باشد. و اگر زن داشته باشد و تاكنون بااو نزديكي نكرده باشد، بايد علاوه بر صد تازيانه سر او را بتراشند و از شهري كه اين عمل را در آن مرتكب شده بيرون كنند.
زنجاني: مسأله- {حد زنا} اگر مرد بالغ عاقل بدون عذر شرعي (همچون اكراه و ندانستن حكم مسأله يا موضوع آن) زنا كند (در غير مواردي كه درمسأله پيشين گفته شد) بايد او را صد تازيانه بزنند و چنانچه سه مرتبه زنا كند و در هر مرتبه صد تازيانه اش بزنند، در دفعه چهارم بايد او را بكشند، ولي اگر زنا كننده همسر دائمي داشته باشد كه با او نزديكي كرده و هر وقت هم بخواهد مي تواند با او نزديكي كند، بايد او را بعد از زدن صد تازيانه سنگسار نمايند. حكم زني كه با شرايط فوق زنا دهد، همانند حكم مردي است كه زنا مي كند.
و اگر مردي با زني عقد ازدواج دائمی ببندد و پيش از نزديكي با او زنا كند، سرش را تراشيده و او را از شهري كه در آن سكنا گزيده، يك سال تبعيد مي كنند، و در اين مدت زنش را از او جدا نگاه مي دارند و همين طور اگر زني قبل از نزدیکی شوهر با او، زنا دهد ، يك سال تبعيد مي گردد.
مسأله ۲۷۹۶- مشهور اين است كه اگر مرد ببنيد كه كسي با زن او زنا مي كند چنانچه نترسد كه به او ضرري بزنند، مي تواند هر دو را بكشد ولي اين حكم ، خالي از اشكال نيست و به هر حال آن زن بر او حرام نمي شود۱.
۱- تبريزي:اين حكم، محل اشكال است و به هر تقدير آن زن بر او حرام نمي شود.
*****
اراکی: ۲۸۰۲ گلپایگانی، زنجانی، صافی، نوری: مسأله - اگر مردي ببيند كه كسي با زن او زنا مي كند، چنانچه نترسد كه به او ضرري بزنند، اگر بداند زن هم راضي به اين عمل است مي تواند هر دو را بكشد و الا زن را نمي تواند بكشد *و اگر آنان را نكشد، آن زن بر او حرام نمي شود.
*اراکی:چنانچه نترسد که به او ضرری بزنند می تواند هر دو را بکشد...
*زنجاني: چنانچه نترسد که به او ضرر جاني شديد برسد می تواند هر دو را بکشد...
مسأله ۲۷۹۷- اگر مرد مكلف عاقل با مكلف عاقل ديگر لواط كند بايد هر دوي آنان را بكشند. و حاكم شرع مي تواند لواط كننده را با شمشير بكشد يا زنده به آتش بسوزاند، يا دست و پاي او را ببندد و از جاي بلندي به زير اندازد و با شرايطي كه درمسأله(۲) گفته شد مي تواند سنگسارش كند۱.
۱- تبريزي:ولي اگر لواط كننده غير محصن باشد، كشتن او اشكال دارد، و بعيد نيست حدش جلد باشد.
*****
اراكي: مسأله ۲۸۰۳- اگر مرد مكلف عاقلي با انسان ديگري –چه بالغ و چه غير بالغ و چه عاقل و چه غير عاقل – لواط كند بايد او را بكشند و همچنين اگر مرد مكلف عاقل و با اختيار مورد لواط ديگري –چه عاقل چه غير عاقل چه بالغ باشد و چه غير بالغ- واقع شود بايد او را بكشند، و حاكم شرع مي تواند لواط كننده و مفعول را با شمشير بكشد، يا سنگسار كند، يا زنده به آتش بسوزاند، يا دست و پاي او را ببندد و از جاي بلندي به زير اندازد و يا ديواري را روي او خراب كند.
گلپايگاني،صافي: مسأله- اگر مرد مكلف عاقلي با مكلف عاقل ديگر لواط كند، اگر هر دو به اين عمل راضي باشند، بايد هر دوي آنان را بكشند و اگر يكي مكره باشد و از ترس جانش مرتكب شده، او را نبايد كشت و حاكم شرع مي تواند لواط كننده را با شمشير بكشد (گلپايگاني: يا سنگسار كند) يا زنده به آتش بسوزاند يا دست و پاي او را ببندد و از جاي بلندي به زير اندازدو يا ديواري را روي او خراب كند.
زنجانی: مسأله - {حد لواط} اگر مرد عاقل بالغ بدون عذر شرعی (همچون نادانی و اجبار) لواط کند، چنانچه دارای همسر دائمی باشد که با او نزدیکی کرده و هر وقت بخواهد می‌تواند نزدیکی کند سنگسار می‌گردد، و اگر چنین نباشد، صد تازیانه به او زده می‌شود. و لواط دهنده اگر بدون عذر چنین کاری کرده کشته می‌شود، کیفیت قتل، وابسته به نظر حاکم شرع است که وی آن را به شیوه‌ای که در بازداشتن جامعه از گناه مؤثر است، اجرا می‌کند.
مسأله ۲۷۹۸- اگر يك نفر كس ديگر را امر كند كه به ناحق كسي را بكشد، در صورتي كه قاتل و كسي كه به او دستور داده، هر دو ملكف و عاقل باشند قاتل رابايد كشت و كسي كه او را امر كرده بايد حبس كرد تا بميرد.
*****
زنجاني: مسأله- {مجازات قتل عمدی یا دستور دادن به قتل دیگری} اگر عاقل و بالغ عمداً و به ناحق ديگري را بكشد اولياء مقتول حق كشتن قاتل را دارند و اگر عاقل بالغي قاتل به شمار نيايد ولي به دستور وي، ديگري كسي را عمداً و به ناحق بكشد دستور دهنده به حبس ابد مجازات مي شود، اولياء مقتول كه حقّ قصاص دارند كساني هستند كه از ميّت ارث مي برند البته زن و شوهر حقّ قصاص و عفو ندارند.
مسأله ۲۷۹۹- اگر فرزند، پدر يا مادر را عمداً بكشد، بايد او را بكشند ولي اگر پدري فرزند خود را عمداً بكشد بايد به دستوري كه در احكام ديه گفته مي شود ديه بدهد و هر قدر حاكم شرع صلاح مي داند او را بزند۱.
۱- گلپايگاني،صافي: او را تعزير نمايد.
*****
زنجاني: مسأله- {قتل عمدی پدر توسط فرزند و بالعکس} اگر فرزندي پدر خود را عمداً و به ناحق بكشد، اولياء مقتول حق كشتن وي را دارند، ولي اگر پدري فرزند خود را به ناحق بكشد، بايد به دستوري كه در احكام ديه گفته مي شود، ديه بدهد و هر قدر حاكم شرع صلاح بداند او را تازیانه بزنند.
مسأله ۲۸۰۰- هرگاه كسي پسري را از روي شهوت ببوسد، حاكم شرع از سي تازيانه تا نود نه تازيانه –هرقدر صلاح مي داند- به او مي زند۱، و روايت شده است كه خداوند عالم دهانه اي از آتش به دهان او مي زند و ملائكه آسمان و زمين و ملائكه رحمت و غضب بر او لعنت مي كنند و جهنم براي او مهيا خواهد بود، ولي اگر توبه كند توبه او قبول مي شود.
۱- اراكي:حاكم شرع هر قدر صلاح مي داند، تازيانه به او مي زند، و از نود و نه تجاوز نمي كند...
*****
زنجاني: مسأله - {بوسیدن پسر از روی شهوت} هرگاه كسي در حال احرام پسري را از روي شهوت ببوسد، صد تازيانه به او مي زنند و اگر چنين گناهي را در غير حال احرام مرتكب شود هر مقداري كه حاكم شرع صلاح بداند از سي تازيانه تا نود تازيانه به او مي زنند، درباره اين گناه روايت شده كه هر كس آن را مرتكب شود، خداوند عالم دهانه اي از آتش به دهان او مي زند و نيز روايت شده است كه ملائكه آسمان و زمين و ملائكه رحمت و غضب بر او لعنت مي كنند و جهنم براي او مهيا است.
مسأله ۲۸۰۱- اگر مردي، مرد و زن را براي زنا، يا مرد و پسر را براي لواط به هم برساند، بايد هفتاد و پنج تازيانه به او بزنند و مشهور آن است كه بعد از هفتاد تازيانه بايد سر او را بتراشند و در كوچه و بازار بگردانند و از آن محلي كه در آن محل اين كار را كرده بيرونش كنند ولي اين حكم، ثابت نيست.
*****
اراكي: مسأله ۲۸۰۷ تبریزی: - اگر كسي مرد و زن را براي زنا يا مرد و پسر را براي لواط به هم برساند، چنانچه آن كس زن باشد، بايد هفتاد و پنج تازيانه به او بزنند و اگر مرد باشد، بعد از هفتاد و پنج تازيانه –بنابر مشهور بين اصحاب- بايد سر او را بتراشند و در كوچه و بازار بگردانند و از شهري كه در اين كار را كرده بيرونش كنند..
.تبريزي: بعد از هفتاد و پنج تازیانه،مشهور آن است كه بايد سر او را بتراشند و دركوچه و بازار بگردانند و از محلي كه در آن محل اين كار را كرده بيرونش كنند.
گلپايگاني،صافي: مسأله- اگر كسي مرد و زن را براي زنا يا دو نفر را براي لواط به هم برساند، بايد هفتاد و پنج تازيانه به او بزنند و اگر مرد باشد و در مرتبه دوم اين عمل را مرتكب شود ، بايد علاوه بر هفتاد و پنج تازيانه، از محلي كه در آن محل اين كار را كرده، بيرونش كنند.
زنجاني: مسأله - {حدّ رساندن دو نفر به هم برای زنا یا لواط} اگر كسي مرد و زن را براي زنا يا مرد و پسر را براي لواط بهم برساند، بنابرمشهور هفتاد و پنج تازيانه به او مي زنند و اگر مرد باشد، بعد ازهفتاد و پنج تازيانه سر او را تراشيده و در كوچه و بازار گردانيده و از محلي كه در آن محل اين كار را كرده بيرونش مي كنند.
مسأله ۲۸۰۲- اگر كسي بخواهد با زني زنا كند،يا با پسري لواط نمايد و بدون آن كه او را بكشد جلوگيري از او ممكن نباشد، كشتن او جايز است.
زنجانی: مسأله - {قتل دیگری برای جلوگیری از زنا یا لواط} اگر کسی بخواهد زنا یا لواط نماید و بدون آن‌که او را بکشند جلوگیری از آن کار ممکن نباشد، کشتن او جایز است.
مسأله ۲۸۰۳- اگر كسي به مرد يا زن مسلماني كه بالغ و عاقل و آزاد است نسبت زنا يا لواط بدهد، يا ولد الزنا بگويد۱، بايد هشتاد تازيانه از روي لباس به او بزنند.
۱- تبريزي: و نتواند به طريق شرعي، صحت نسبت را اثبات كند...
*****
اراكي: ۲۸۰۹، گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر شخص بالغ عاقل به مرد يا زن مسلماني كه بالغ و عاقل و آزاد است و علناً زناكار نباشد، نسبت زنا يا لواط بدهد، يا ولد الزنا بگويد، بايد هشتاد تازيانه از روي لباس به او بزنند (اراكي: مانند زدن درحدّ زنا، بلكه حدّ وسط).
زنجاني: مسأله- {حدّ نسبت دادن زنا، لواط یا سحق به دیگری} اگر بالغ عاقل به مرد یا زن مسلمان بالغ عاقل عفیفی، نسبت زنا یا لواط یا سحق بدهد و شرعاً نتواند آن را ثابت کند، باید هشتاد تازیانه از روی لباس به او بزنند، تازیانه به‌طور متوسّط زده می‌شود و به جز عبا سایر لباس‌های وی را نباید کند.
چند مورد از این حدّ استثنا شده است:
اوّل: اگر دو نفر هم دیگر را به زنا یا لواط یا سحق نسبت دهند حدّ جاری نمی‌شود، بلکه آن دو به حکم حاکم شرع تعزیر می‌گردند.
دوم: اگر پدری به فرزند خود چنین نسبتی بدهد حدّ جاری نمی‌شود، بلکه تعزیر می‌گردد.
سوم: اگر شوهر به زن خود چنین نسبتی بدهد، حکم خاصّی دارد که در کتب فقهی در فصل «لعان» آمده است.
اگر کسی به دیگری ولد الزنا بگوید، چنانچه با این جمله نسبت زنا به پدر و مادر وی بدهد، حدّ فوق دربارۀ او ثابت است، ولی اگر تنها از باب فحّاشی باشد و نسبت زنا به‌طور جدّی مطرح نباشد، کار گناهی انجام داده است ولی حدّ فوق درباره‌اش نیست.
گفتنی است که این حدّ، حقّ کسی است که به او چنین توهینی شده است و اگر او ببخشد حدّ جاری نمی‌گردد.
مسأله ۲۸۰۴- كسي كه مكلف و عاقل است اگر از روي اختيار و علم به حرمت۱، شراب بخورد، در دفعه اول و دوم بايد هشتاد تازيانه به او بزنند و دردفعه سوم بايد او را بكشند۲ و چنانچه مرد باشد لازم است براي تازيانه زدن بدن او را غير از عورتش برهنه كنند.
۱- اراكي:اگر از روي اختيار...
۲- اراكي:در دفعه اول و دوم بايد تمام بدنش را غير از عورت برهنه كنند و هشتاد تازيانه بر پشت و كتف او بزنند و بنابر مشهور در دفعه سوم بايد او را بكشند.
تبريزي:در دفعه اول و دوم بايد تمام بدنش را غير از عورت برهنه كنند و هشتاد تازيانه به او بزنند و در دفعه سوم بايد او را بكشند.
*****
گلپايگاني،صافي: مسأله- كسي كه مكلف و عاقل است اگر از روي اختيار شراب بخورد، در دفعه اول و دوم بايد اگر مرد باشد تمام بدنش را غير از عورت برهنه كنند و هشتاد تازيانه به او بزنند و در دفعه سوم يا چهارم بايد او را بكشند و زن را نبايد برهنه كنند.
زنجاني: مسأله - {حدّ شراب خواری} اگر شخص بالغ عاقلي بدون عذر شرعي شراب يا ديگر مشروبات مست كننده بخورد، در دفعه اول و دوم بايد هشتاد تازيانه به او بزنند و در دفعه سوم بايد او را بكشند. و چنانچه مرد باشد لازم است براي تازيانه زدن، بدن او را غير از عورتش برهنه كنند، براي اجراي اين حدّ، لازم نيست به اندازه ای بخورد كه مست شود، بلكه اگر مقدار اندكي هم بخورد حدّ ثابت مي گردد.
مسأله ۲۸۰۵- كسي كه مكلف و عاقل است اگر سه نخود و سه پنجم نخود۱ طلايي سكه دار يا چيز ديگري را كه به اين مقدار ارزش دارد بدزدد، چنانچه شرطهايي را كه در شرع براي آن معين شده دارا باشد، در دفعه اول بايد چهار انگشت دست راست او را از بيخ ببرند و كف دست و شصت او را بگذارند و در دفعه دوم۲ پايچپ او را از وسط۳ ببرند و در دفعه سوم بايد او را حبس كنند تا بميرد و خرج او را از بيت المال بدهند۴ و در صورتي كه در مرتبه چهارم در زندان يا غير آن دزدي كند، بايد او را بكشند.
۱- اراكي،گلپايگاني،صافي،تبريزي،نوري: چهار نخود و نيم...
۲- اراكي،گلپايگاني،صافي،تبريزي،: بنابراحتياط...
۳- گلپايگاني،اراكي،صافي: وسط قدم...
۴- اراكي،گلپايگاني،صافي: چنانچه مال دارد خرج او را از مال خودش و اگر ندارد از بيت المال بدهند و در صورتي كه در زندان دزدي كند، بايد او را بكشند.
تبريزي:چنانچه مال دارد، خرج او را از مال خودش و اگر ندارد، از بيت المال بدهند...
*****
زنجانی: مسأله - {حدّ دزدی و شرایط اجرای آن} اگر بالغ عاقلی مالی به ارزش ۱/۵ دینار شرعی بدزدد، چنانچه شرط‌هایی را که در کتاب‌های فقهی ذکر شده دارا باشد، در دفعۀ اوّل باید چهار انگشت دست راست او را از بیخ ببرند و کف دست و شست او را بگذارند، و در دفعۀ دوم باید پای چپ او را از وسط قدم ببرند و پاشنۀ پا را باقی بگذارند تا با آن راه رود و در دفعۀ سوم باید او را حبس کنند تا بمیرد و خرج او را از بیت المال بدهند و در صورتی که در مرتبۀ چهارم دزدی کند، باید او را بکشند. دینار شرعی بنا بر مشهور ۳/۴ مثقال معمولی؛ یعنی ۱۸ نخود، است، ولی در مسألۀ {۱۸۹۶} گفتیم که ظاهراً وزن دینار شرعی از این مقدار بیشتر است، بنا بر نظر برخی محقّقان دینار شرعی تقریباً ۴/۲۴ گرم و بنا بر برخی دیگر دینار شرعی تقریباً ۴/۴۶ گرم میباشد، بنابراین نظر، نصاب حدّ سرقت، حدود ۹/۰ گرم میباشد و تا ارزش مال دزدی به مقدار قطعی نصاب نرسد، حدّ اجرا نمی‌گردد.
