العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > موارد تیمم:
اول از موارد تیمم: (پیدا نکردن آب)
در هفت مورد به جای وضو و غسل باید تیمّم کرد۱:
۱- مظاهری: در سه مورد به جای وضو و غسل باید تیمّم نمود...
زنجانی: تیمم کردن لازم یا جایز است...
بهجت: (۱) پیدا نکردن آب. (۲) مشقّت بیش از حدّ. (۳) ترس از ضرر. (۴) نیاز به آب برای حفظ جان. (۵) نیاز به آب برای تطهیر.(۶)نداشتن آب مباح. (۷) نداشتن وقت برای وضو یا غسل. و تفصیل هر کدام به ترتیب ذکر می شود.
مکارم: اول: عدم امکان تهیه آب به اندازه وضو و غسل. دوم: عدم امکان استفاده از آب. سوم: خوف از استعمال آب. چهارم: خوف از هلاکت خود و همراهان پنجم: عدم وجود آب بیش از مقدار تطهیر. ششم: غصبی بودن آب یا ظرف آن. هفتم: تنگی وقت.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۰. مواردی که باید بجای وضــو و غسل تیمم کرد:
اوّل: از موارد تیمّم آن که: تهیّه آب به قدر وضو یا غسل ممکن نباشد.
بهجت: اول: پیدا نکردن آب
سیستانی: اول: نداشتن آب
زنجانی: اول: نبودن آب به قدر وضو یا غسل
مسأله ۶۴۸- اگر انسان در آبادی باشد، باید۱ برای تهیّه آب وضو و غسل به قدری جستجو کند که از پیدا شدن آن ناامید شود۲ و اگر در بیابان باشد۳، چنانچه زمین آن پست و بلند است۴ (و یا بواسطه درخت و مانند آن عبور در آن زمین مشکل است۵) باید در هر یک از چهار طرف به اندازه پرتاب یک تیر قدیمی که با کمان پرتاب می کردند[۲]۶ در جستجوی آب برود و اگر زمین آن این طور نیست، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
۱- خوئی، تبریزی: بنابراحتیاط...
۲- زنجانی: و در صورتی که در اول وقت بدون جستجو نماز بخواند نمازش باطل است، مگر آن که قصد قربت داشته باشد و معلوم شود كه اگر جستجو هم می کرد آب پیدا نمی کرد...
سیستانی: و همچنین اگر در بیابان اقامت داشته باشد مانند چادر نشینان؛ و اگر انسان در بیابان در حال سفر باشد باید در راه و در جاهای نزدیک به محل توقّفش، از آب جستجو کند و احتیاط لازم آن است که چنانچه زمین آن پست و بلند یا به جهت دیگری مانند زیادی درختان، راه آن دشوار است، در منطقه ای گرداگرد خود به اندازه پرتاب یک تیر در قدیم که با کمان پرتاب می کردند {۱} در جستجوی آب برود و در زمین هموار در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
{۱} در تعیین مقدار مسافت یک تیر اختلاف است، و بیشترین مقداری که گفته شده است ۴۸۰ ذراع میباشد، که چیزی حدوداً برابر با (۲۲۰) متر است. (منهاج الصالحین ج۱ مسأله ۳۴۲).
وحید: و اگر در بیابان باشد، در زمینی که پست و بلند است به اندازه پرتاب یک تیر که در زمان قدیم با کمان پرتاب می کردند، و در زمین هموار به اندازه پرتاب دو تیر جستجو کند، و بنابراحتیاط واجب جستجو در تمام دایره ای باشد که مرکزش مبدأ و شعاعش به اندازه پرتاب تیر باشد.
۳- زنجانی: چنانچه به جهتی، همچون پست و بلند بودن زمین یا زیادی درختان، راه رفتن در آن دشوار باشد، باید در دایره ای به شعاع مقدار پرتاب یک تیر قدیمی که با کمان پرتاب می کردند (۱) در جستجوی آب برود، و اگر راه رفتن دشوار نباشد باید در دایره ای به شعاع مقدار پرتاب دو تیر جستجو کند.
(۱) زنجانی: مولي محمّد تقي مجلسي قدّس سرّه در كتاب لوامع صاحبقراني –شرح فارسي من لايحضره الفقيه»، ۱: ۶۹۴ فرموده: مقدار پرتاب تير تخمیناً به دویست گام نمی رسد.
۴- بهجت: چنانچه زمین آن سخت است و یا پست و بلند است...
۵- خوئی، تبریزی: چنانچه زمین آن پست و بلند و یا به جهت زیادی درختان، راه آن (تبریزی: راه رفتن در آن) دشوار است...
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: گلپایگانی و صافی نیست]
۶- بهجت: و در حدود 200 قدم می شود...
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۰. هنگامی که تهیه آب ممکن نباشد یا به این خاطر که آب وجود ندارد و یا این که آب هست، ولی مکلف به آن دسترسی ندارد،مثل این که آب در چاه است و او وسیله کشیدن آن از چاه را ندارد.
مظاهری: مسأله ۵۴۵- هر گاه انسان آب نداشته باشد، باید خود یا دیگری به قدری جستجوکند که از پیداکردن آب مأیوس شود؛ ولی اگر در بیابان است و زمین هموار و بی مانع است در هر یک از چهار طرف، دویست قدم، و اگرزمین ناهموار است در هر طرف صد قدم کفایت می کند. ولی اگر اطمینان دارد در محلی دورتر از مقداری که باید جستجو کند آب هست، باید برای تهیّه آب برود، و در هر طرفی که اطمینان دارد آب نیست، جستجو در آن طرف لازم نیست.
مکارم: مسأله ۶۱۳ـ هرگاه انسان در شهر و آبادى باشد و آب پيدا نکند بايد آنقدر جستجو نمايد تا از پيدا کردن آب مأيوس شود، امّا اگر در بيابان است چنانچه کوهستانى و يا زمين پست و بلند است يا به واسطه درخت و مانند آن عبور از آن مشکل مى باشد بايد در هر يک از چهار طرف به اندازه پرتاب يک تير که در قديم با کمان پرتاب مى کردند به جستجوى آب رود (۱) و اگر زمين هموار و بى مانع است بايد در هر طرف به اندازه مسافت دو تير جستجو کند، ولى هر طرفى که يقين دارد آب نيست جستجو لازم ندارد و هرگاه بعضى از چهار طرف هموار و بعضى پست و بلند است بايد در هر طرف طبق دستور خودش عمل نمايد.
(۱) مرحوم علاّمه مجلسى در شرح «من لا يحضره الفقيه» مقدار پرتاب تير را دويست گام معيّن کرده است و ظاهر اين است که تيرانداز متعارف از اين مقدار تجاوز نمى کند.
مسأله ۶۴۹- اگر بعضی از چهار طرف، هموار و بعضی دیگر پست و بلند(یا عبور در آن مشکل۱) باشد، باید در طرفی که هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی که این طور نیست به اندازه پرتاب یک تیر جستجو کند۲.
این مسأله در رساله آیات عظام مظاهری و سبحانی نیست.
۲- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، صافی، سیستانی و تبریزی نیست]
۳- بهجت: و همین طور است اگر در یک طرف، قسمتی هموار و قسمتی دیگر ناهموار باشد.
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۴۸.
******
زنجانی: مسأله ۵۴۴- اگر راه رفتن در برخی از اطراف آسان و در بعضی دیگر دشوار باشد، باید در طرفی که آسان است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی که دشوار است به اندازه پرتاب یک تیرجستجو کند.
وحید: مسأله ۶۵۵- اگر بعضی از اطراف هموار و بعضی دیگر پست و بلند باشد در طرف هموار به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی که پست و بلند است به اندازه پرتاب یک تیر، به نحو مذکور در مسأله قبل جستجو کند.
مسأله ۶۵۰- در هر طرفی که یقین دارد۱ آب نیست، در آن طرف جستجو لازم نیست. ۲
این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و سبحانی نیست.
۱- زنجانی: اطمینان دارد...
وحید: یقین یا حجّت شرعیه دارد...
۲- زنجانی: و اگر نسبت به تمام جهات چنین اطمینانی دارد اصلا جستجو لازم نیست.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۴۸.
مسأله ۶۵۱- کسی که وقت نماز او تنگ نیست و برای تهیّه آب وقت دارد، اگر یقین۱ دارد، در محلی دورتر از مقداری که باید جستجو کند آب هست (در صورتی که مانعی نباشد و مشقّت هم نداشته باشد۲) باید برای تهیّه آب برود۳ و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محل لازم نیست۴ ولی اگر اطمینان داشته باشد، بنابراحتیاط واجب باید برای تهیّه آب به آن محل برود۵.
۱- گلپایگانی، سیستانی، بهجت، صافی: یا اطمینان...
زنجانی: اگر اطمینان...
وحید: یقین یا حجّت شرعیّه...
۲- وحید: در صورتی که حرج و ضرر نیست...
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی، سیستانی و زنجانی نیست]
۳- بهجت: [پایان مسأله].
زنجانی: ولی اگر اطمینان ندارد، رفتن به آن مکان لازم نیست.[پایان مسأله]
سیستانی: مگر آنقدر دور باشد که عرفاً شخص را فاقد آب بشمارند...
۴- گلپایگانی، صافی، سیستانی: [پایان مسأله].
وحید: اگر گمان دارد آب هست، هر چند گمان او قوی باشد، تا به حد اطمینان نرسیده رفتن لازم نیست، ولی احوط است.
جوادی آملی: بايد برای تهيهٔ آب به آن محل برود؛ ولی اگر اطمينان ندارد ـ هرچند گمان دارد آب هست ـ رفتن به آن محل لازم نيست...
۵- خوئی، تبریزی: اگر گمان او قوی و به حد اطمینان باشد باید برای تهیّه آب به آن محل برود.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۴۸.
*****
مکارم: مسأله ۶۱۴ - هرگاه اطمینان دارد که آب در محلی دورتر از این مقدار موجود است و وقت نماز نیز تنگ نشده باید به سراغ آن برود، مگر این که مشقّت فوق العاده ای داشته باشد ولی اگر احتمال دهد یا گمان داشته باشد که آب در فاصله دورتر است، جستجو لازم نیست.
مسأله ۶۵۲- لازم نیست خود انسان در جستجوی آب برود۱، بلکه می تواند کسی را که به گفته او اطمینان دارد بفرستد۲و در این صورت اگر یک نفر از طرف چند نفر برود کافی است۳.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- زنجانی: بلکه اگر شخصی که به گفته او اطمینان دارد جستجو نماید و انسان مطمئن شود که اگر خودش هم برود آب پیدا نمی کند کافی است.
سیستانی: بلکه می تواند به گفته کسی که جستجو کرده و به گفته او اطمینان دارد اکتفا کند.
۲- وحید: و همچنین اگر آن شخص ثقه باشد و ظنّ بر خلاف قول او نباشد، اگرچه از گفته او اطمینان پیدا نشود؛ و در هر دو صورت، رفتن یک نفر از طرف چند نفر کفایت می کند.
۳- بهجت: و همچنین اگر کسی اهل آن ناحیه باشد و خبر از نبودن آب بدهد به همان اکتفا می شود.
جوادی آملی: نيز میتوان به گزارش كسی كه از آن ناحيه آگاه و مورد اطمينان است، اكتفا كرد.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۴۸.
مسأله ۶۵۳-اگر احتمال دهد که داخل بار سفر خود، یا در منزل یا در قافله آب هست۱ باید۲ به قدری جستجو نماید که به نبودن آب یقین کند۳ یا از پیدا کردن آن نا امید شود۴.
این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم و مظاهری نیست.
۱- سبحانی: اگر احتمال دهد که داخل ماشین، یا در منزل که به انجا وارد شده یا در قافله آب هست...
۲- خوئی، تبریزی: بنابراحتیاط...
۳- سیستانی، زنجانی: اطمینان کند...
وحید: یقین یا اطمینان کند...
۴- سیستانی: مګرآنکه قبلا در موردی آب وجود نداشته و احتمال برود که بعداً پیدا شده باشد، که در این صورت جستجو لازم نیست.
مسأله ۶۵۴- اگر پیش از وقت نماز جستجو نماید و آب پیدا نکند و تا وقت نماز همانجا بماند، لازم نیست که دوباره در جستجوی آب برود۱.
این مسأله در رساله آیات عظام مظاهری و سبحانی نیست.
۱- مکارم: مگر این که تغییری در اوضاع محل پیدا شده باشد؛ و همچنین اگر برای یک نماز جستجو کند، برای نمازهای دیگر تا تغییری پیدا نشده، جستجو لازم نیست.
گلپایگانی، خوئی، صافی، تبریزی، سیستانی، زنجانی: چنانچه احتمال دهد که آب پیدا می کند، احتیاط مستحب آن است که دوباره در جستجوی آب برود.
اراکی: چنانچه احتمال دهد که آب پیدا می کند، احتیاط واجب آن است که دوباره در جستجوی آب برود.
وحید: چنانچه احتمال دهد که در آن محل آبی پیدا شده، احتیاط واجب آن است که به جستجوی قبل از وقت نماز اکتفا نکند، مگر اینکه نزدیک دخول وقت باشد که درک فضیلت اول وقت بشود.
مسأله ۶۵۵- اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو کند و آب پیدا نکند و تا وقت نماز دیگر در همانجا بماند، جستجو لازم نیست۱.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، صافی، زنجانی: چنانچه احتمال دهد که آب پیدا می کند احتیاط مستحب آن است که دوباره در جستجوی آب برود.
اراکی، فاضل، وحید: چنانچه احتمال دهد که آب پیدا می کند احتیاط واجب آن است که دوباره در جستجوی آب برود.
جوادی آملی: تا وقت نماز ديگر در همانجا بماند و تحولی پديد نيامد، جست‌وجو لازم نيست.
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۵۴.
مسأله ۶۵۶- اگر از درنده بترسد۱ یا جستجوی آب به قدری سخت باشد که نتواند تحمّل کند یا وقت نماز به قدری تنگ باشد که هیچ نتواند جستجو کند، جستجو لازم نیست۲ ولی اگر بتواند مقداری جستجو کند به همان مقدار جستجو لازم است و اگر از دزد بر جان يا مال خودش بترسد نباید در جستجوی آب برود۳، ولی اگر مالی که احتمال می دهد از بین برود به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس دیگری هم نداشته باشد جستجوی آب واجب است.
۱- فاضل، مظاهری: اگر از درنده یا دزد (فاضل: بر جان و مالش بترسد)...
۲- فاضل، مظاهری: [پایان مسأله].
۳- بهجت: [پایان مسأله].
******
خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی۶۶۳، سیستانی۶۴۵، جوادی آملی: مسأله ۷۰۲- اگر وقت نماز تنگ باشد یا از دزد و درنده بترسد یا جستجوی آب به قدری سخت باشد که نتواند تحمّل کند*جستجو لازم نیست*.
* سیستانی: که معمولا امثال او تحمّل نمی کنند...
* جوادی آملی: و چنانچه مالی كه احتمال میدهد در جست‌وجو از بين برود، برای او قابل توجه نباشد و ترس ديگری هم نداشته باشد، جست‌وجوی آب واجب است.
مکارم: مسأله ۶۱۷- هر گاه وقت نماز تنگ است و اگر جستجوی آب کند وقت می گذرد و یا خطری وجود دارد، جستجو لازم نیست، ولی اگر بتواند مقداری جستجو کند همان مقدار لازم است.
زنجانی: مسأله ۵۵۱- اگر وقت نماز تنگ باشد جستجو لازم نیست؛ همچنین اگر از دزد یا درنده بترسد یا جستجوی آب به بقدری سخت باشد که نوعاً تحمّل نمی شود جستجو لازم نیست و می تواند در اول وقت نماز بخواند.
وحید: مسأله ۶۶۲ - اگر وقت نماز تنگ باشد یا از دزد و درنده بر جان خود یا مالی که مورد اعتنا به حسب حال اوست بترسد یا جستجوی آب به قدری سخت باشد که تحمّل ان حرجی باشد، جستجو لازم نیست.
مسأله ۶۵۷- اگر در جستجوی آب نرود۱ تا وقت نماز تنگ شود معصیت کرده۲، ولی نمازش با تیمّم صحیح است۳.
۱- مکارم: اگر عمداً به جستجوی آب نرود...
۲- خوئی، تبریزی: اگر چه معصیت کرده...
سیستانی: در صورتی که اگر می رفت آب پیدا می کرد معصیت کرده...
۳- وحید: هر چند بعد بفهمد که اگر جستجو می کرد آب پیدا می شد وبنا بر احتیاط مستحب قضای نماز را هم بجا اورد.
*****
زنجانی: مسأله ۵۵۲- اگر کسی احتمال می دهد که آب پیدا کند و در جستجوی آب نرود و در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند نمازش باطل است و همچنین اگر کسی به جهت غفلت یا ندانستن مسأله در جستجوی آب نرود و به نمازی که با تیمّم در وسعت وقت خوانده اکتفا نکند و دوباره آن را بخواند و در هر صورت چنانچه با قصد قربت تیمّم کرده و نماز بخواند و بعد بفهمد که اگر جستجو هم می کرد آب پیدا نمی کرد نمازش صحیح است و نیز اگر در جستجوی آب نرود و در هنگامی که می ترسد اگر نماز را تأخیر بیندازد نماز قضا شود، با تیمّم نماز بخواند نمازش صحیح است و لازم نیست آن را با وضو دوباره بخواند هر چند به جهت عدم جستجوی آب معصیت کرده است.
مسأله ۶۵۸- کسی که یقین دارد ۱آب پیدا نمی کند، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که اگر جستجو می کرد آب پیدا می شد نمازش باطل است۲.
۱- مظاهری: کسی که اطمینان دارد...
۲- خوئی، تبریزی، وحید: چنانچه وقت وسعت داشته باشد لازم است وضو گرفته و نماز را اعاده نماید.
سیستانی: بنابراحتیاط ،لازم است وضو گرفته و نماز را دوباره بخواند.
بهجت: باید بنابراحتیاط واجب نماز را اعاده نماید.
نوری: بنابراحتیاط واجب نمازش را اعاده یا قضا نماید.
سبحانی: نمازش را دوباره بخواند.
جوادی آملی: و اعاده در وقت يا قضا در خارج آن لازم است.
مظاهری: نمازش صحیح است.
*****
زنجانی: مسأله ۵۵۳ - کسی که به جهتی؛ چون ترس از دزد و درنده، جستجوی آب برای او واجب نبود، می تواند در اول وقت با تیمّم نماز بخواند، واگر پس از خواندن نماز در وقت یا خارج وقت آب هم پیدا کند لازم نیست نماز خود را دوباره بخواند، هر چند مطابق احتیاط استحبابی است؛ ولی اگر یقین داشته باشد که آب پیدا نمی کند و در وسعت وقت بدون جستجو با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز در وقت آب پیدا کند، یا بفهمد که اگر جستجو می کرد آب پیدا می کرد، باید نمازی را که خوانده دوباره بخواند و اگر در وقت نخواند آن را قضا کند.
مسأله ۶۵۹- اگر بعد از جستجو، آب پیدا نکند۱ و با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد۲ در جایی که جستجو کرده آب بوده نماز او صحیح است۳.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- سیستانی: و مایوس از پیدا شدن آن شود...
۲- زنجانی: بعد از نماز آب پیدا کند، یا بفهمد...
صافی: بعد از وقت بفهمد...
۳- زنجانی: چه قبل از وقت جستجو کرده باشد یا در وقت، هر چند احتیاط مستحب در این است که نمازش را دوباره بخواند؛ خصوصاً اگر در خارج وقت جستجو کرده باشد.
صافی: و اگر در وقت فهمید احتیاط، اعاده نماز با وضو است.
خوئی، تبریزی، وحید: در صورتی که وقت باقی باشد باید وضو گرفته و نماز را دوباره بجا آورد.(وحید: در غیر این صورت نماز او صحیح است).
مکارم: بنابراحتیاط واجب نماز را اعاده کند و اگر وقت گذشته قضا نماید.
بهجت: نماز را احتیاطاً اعاده کند گرچه واجب نبودن اعاده، خالی از وجه نیست.
سبحانی: و احتیاط مستحب ان است که نماز را با وضو اعاده کند.
مسائل اختصاصی
خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی ۶۶۷، سیستانی: ۶۴۹جوادی آملی: مسأله ۶۹۶- کسی که یقین دارد وقت نماز تنگ است اگر بدون جستجو با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز. بفهمد که برای جستجو وقت داشته# احتیاط واجب آن است که دوباره نمازش را بخواند * و اگر وقت گذشته، قضا نماید.
. خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: و پیش از گذشتن وقت...
# جوادی آملی: پس از نماز بفهمد كه برای جست‌وجو وقت داشته و دسترسی به آب محتمل بوده...
*خویی ، تبریزی، سیستانی: [پایان مسأله]
*وحید: باید نماز را اعاده نماید و اگر بعد از وقت بفهمد قضا لازم نیست.
زنجانی: مسأله ۶۶۷- کسی که به جهت ترس از تنگی وقت بدون جستجو با تیمّم نماز بخواند، و بعد از نماز بفهمد که برای جستجو وقت داشته، نمازش صحیح است؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نمازش را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۱. صرف مشقت یا عیب شمرده شدن غسل جوانان در نیمه شب، عذر شرعی محسوب نمی‌شود، بلکه مادامی که غسل، حرجی و موجب ضرر برای مکلف نشود، غسل کردن به هر صورتی که امکان دارد واجب است و در صورت حرج (مشقت شدید و فوق العاده) یا ضرر باید تیمم کند.
مسأله ۶۶۰- اگر بعد از داخل شدن وقت نماز۱ ، وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوی خود را باطل کند۲ نمی تواند وضو بگیرد چنانچه بتواند (بدون ضرر و مشقّت) وضوی خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید۳ و همچنین است اگر بداند یا دو شاهد عادل۴ خبر دهند که تهیّه آب برای او ممکن نیست بلکه اگر احتمال صحیح عقلایی هم بدهد احتیاط واجب آن است که وضوی خود را باطل نکند۵.
۱- مظاهری: یا پیش از داخل شدن وقت نماز...
۲- گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی، زنجانی: تهیّه آب برای او ممکن نیست یا ...
فاضل: تهیّه آب برای او ممکن نیست چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد نباید آن را باطل نماید.[پایان مسأله]
۳- گلپایگانی، اراکی، خویی، صافی، تبریزی: چنانچه بتواند وضوی خود را نگه دارد ، نباید آن را باطل نماید.( خوئی، صافی، تبریزی: ولی می تواند با عیال خود نزدیکی کند اگر چه بداند که از غسل متمکّن نخواهد شد).[پایان مسأله]
بهجت: و همچنین است اگر بداند که تهیّه آب برای او ممکن نیست[پایان مسأله]
۴- نوری: یا یک عادل که قول او مفید اطمینان باشد...
سبحانی: یک شاهد عادل...
۵- مظاهری: اگر احتمال عقلایی هم بدهد نباید وضوی خود را باطل کند.
*****
سیستانی: مسأله ۶۵۰- اگر وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوی خود را باطل کند تهیّه آب برای او ممکن نیست یا نمی تواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد بنابراحتیاط واجب نباید آن را باطل نماید؛ چه قبل از وقت باشد و چه بعد از دخول وقت؛ ولی می تواند با همسر خود نزدیکی کند، اگر چه بداند که از غسل، متمکّن نخواهد شد.
زنجانی: مسأله ۵۵۶- اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند یا احتمال عقلایی بدهد که اگر وضوی خود را باطل کند تهیه آب برای او ممکن نیست، یا نمی‌تواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند وضوی خود را نگه دارد، نباید آن را باطل نماید، و اگر بخواهد با همسر خود نزدیکی کند، باید در صورت امکان اوّل نمازش را بخواند.
مکارم: مسأله ۶۲۰ - کسی که وضو دارد و می داند اگر وضوی خود را باطل کند نمی تواند وضو بگیرد، چنانچه ضرر یا مشقّت فوق العاده ای ندارد باید وضوی خود را برای نماز نگه دارد، حتی اگر احتمال قابل توجهی بدهد که آب برای وضو پیدا نخواهد کرد.
وحید: مسأله ۶۶۷ - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضو داشته باشد و بداند یا حجّت شرعیه ای –مانند اطمینان و غیرآن- داشته باشد که اگر وضوی خود را باطل کند تهیّه آب برای تو ممکن نیست یا نمی تواند وضو بگیرد چنانچه بتواند وضوی خود را نگه دارد و برایش حرج و ضرر نباشد نباید آن را باطل نماید، ولی می تواند با عیا ل خود نزدیکی کند اگر چه بداند که از غسل متمکن نخواهد شد.
مسأله ۶۶۱- اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد۱ و بداند ( یا احتمال عقلایی دهد یا دو شاهد عادل خبر دهند۲) که اگر وضوی خود را باطل کند، تهیّه آب برای او ممکن نیست چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوی خود را نگهدارد۳ احتیاط واجب۴ آن است که آن را باطل نکند۵.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- مکارم: و می داند بعداً دسترسی به آب ندارد، احتیاط واجب آن است که وضوی خود را نگهدارد.[پایان مسأله]
۲- اراکی، نوری: بداند، یا دو شاهد عادل (نوری: یا یک عادل که گفتار او اطمینان آور باشد) خبر دهند...
سبحانی: یک شاهد عادل خبر دهد...
زنجانی: بداند یا احتمال عقلایی بدهد...
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: گلپایگانی، خوئی، فاضل، صافی و تبریزی نیست]
۳- گلپایگانی، خوئی، فاضل، صافی، تبریزی: چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد...
۴- خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی: احتیاط مستحبّ...
بهجت: احتیاط...
۵- گلپایگانی، صافی: و تا ممکن است رعایت این احتیاط را بنماید.
زنجانی: چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد باید آن را باطل نکند ولی نزدیکی با همسر مانعی ندارد.
سیستانی: رجوع کنید به ذیل مسأله ۶۶۰.
*****
وحید: مسأله ۶۶۸ - اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند یا حجّت شرعیّه ای داشته باشد که اگر وضو ی خود را باطل کند تهیّه آب برای او ممکن نیست یا نمی تواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند بدون ضرر و حرج وضوی خود را نگه دارد احتیاط مستحب این است که آن را باطل نکند.
مسأله ۶۶۲- کسی که فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد۱ اگر بداند۲ یا دو شاهد عادل خبر دهند که اگر آن را بریزد ۳ آب پیدا نمی کند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ریختن آن حرام است و احتیاط واجب۴ آن است که پیش از وقت نماز هم آن را نریزد۵ بلکه خالی از قوت نیست ۶ و هرگاه احتمال عقلائی هم بدهد که اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمی کند احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم آب را نریزد۷.
۱- خوئی: کسی که فقط به مقدار غسل آب دارد...
۲- اراکی: اگر نداند...
۳- خوئی، گلپایگانی، صافی، بهجت، تبریزی، مکارم، سیستانی، فاضل: می داند که اگر آن را بریزد...
زنجانی: می داند یا احتمال عقلائی بدهد که اگر آن را بریزد...
نوری: اگربداند یا دو شاهد عادل، یا یک عادل – که قول او مفید اطیمنان باشد- خبر دهند که اگر آن را بریزد...
سبحانی: اگر بداند یا یک شاهد عادل خبر دهد که اگر آن را بریزد...
مظاهری: اگر بداند یا یک نفر ثقه خبر دهد که اگر آن را بریزد...
۴- خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی: احتیاط مستحب...
بهجت: احتیاط...
۵- اراکی، خوئی، سیستانی، تبریزی، فاضل، بهجت: [پایان مسأله].
گلپایگانی، صافی: و تا ممکن است این احتیاط را مراعات نماید. [پایان مسأله]
زنجانی: چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ریختن آن حرام است بلکه پیش از وقت نماز هم جایز نیست آن را بریزد. [پایان مسأله].
مکارم: و همچنین اگر احتمال عقلائی می دهد که اگر آب را بریزد آب دیگری به دستش نمی رسد احتیاط واجب آن است که آب را نگهدارد و در تمام این صورتها اگر آب را بریزد کار خلافی کرده اما نماز او با تیمّم صحیح است.
نوری، سبحانی: بلکه هر گاه احتمال عقلائی هم بدهد که اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمی کند واجب آن است (سبحانی: احتیاط واجب آن است) که پیش از وقت نماز هم آب را نریزد و نگاه بدارد.
۶- مظاهری: واجب است پیش از وقت نماز هم آن را نریزد...
۷- مظاهری: باید پیش از وقت هم آن را نریزد.
جوادی آملی: و اگر آب را از دست دهد، گناه كرده؛ ولی نماز او با تيمّم صحيح است.
*****
وحید: مسأله ۶۶۹ - کسی که فقط به مقدار وضو یا غسل آب دارد و می داند یا حجّت شرعیه ای دارد که اگر آن را بریزد آب پیدا نمی کند چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ریختن آن جایز نیست، و احتیاط مستحب این است که پیش از وقت نماز هم آن را نریزد.
مسأله ۶۶۳- کسی که می داند یا دو شاهد عادل۱ خبر دهند که آب پیدا نمی کند۲ اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضوی خود را باطل کند یا آبی که دارد بریزد معصیت کرده ولی نمازش با تیمّم صحیح است۳، اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که قضای آن نماز را بخواند.
۱- نوری: یا یک نفر عادل که قول او اطمینان بخش باشد...
سبحانی: یک شاهد عادل...
۲- خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی، فاضل: کسی که می داند آب پیدا نمی کند...
مظاهری: کسی که بداند یا ثقه ای خبر دهد که آب پیدا نمی کند...
زنجانی: کسی که می داند یا احتمال عقلائی می دهد آب پیدا نمی کند...
۳- بهجت، مظاهری: [پایان مسأله].
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 662
*****
سیستانی: مسأله ۶۵۲- کسی که می داند آب پیدا نمی کند، اگر وضوی خود را باطل کند یا آبی که دارد بریزد، اگر چه خلاف کرده ولی نمازش با تیمّم صحیح است ولکن احتیاط مستحب آن است که قضاي آن نماز را نیز بخواند.
وحید: مسأله ۶۷۰ - کسی که می داند یا حجّت شرعیه ای دارد که آب پیدا نمی کند، بعد از داخل شدن وقت نماز بدون ضرر و حرج جایز نیست وضوی خود را باطل کند یا آبی که دارد بریزد، ولی نمازش با تیمّم صحیح است اگر چه احتیاط مستحب ان است که قضای آن نماز را بخواند.
۲- امام، خوئي، اراكي، گلپايگاني، مكارم، نوري، تبريزي، صافي، سبحانی: مرحوم مولي محمّد تقي مجلسي قدّس سرّه در كتاب لوامع صاحبقراني –شرح فارسي من لايحضره الفقيه- مقدار پرتاب تير را ۲۰۰ گام معيّن فرموده است. (مكارم: و ظاهر اين است كه تير انداز متعارف از اين مقدار تجاوز نمی کند).
زنجانی: مولي محمّد تقي مجلسي قدّس سرّه در كتاب لوامع صاحبقراني –شرح فارسي من لايحضره الفقيه»، ۱: ۶۹۴ فرموده: مقدار پرتاب تير تخمیناً به دویست گام نمی رسد.
۳- در تعيين مقدارمسافت يك تير اختلاف است، و بيشترين چيزي كه گفته شده است۴۸۰ ذراع مي باشد كه چيزي حدوداً برابر با ۲۲۰ متر است (منهاج الصالحين: ۱/۱۳۳ مسأله ۳۴۳).
