العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > غسل:
احکام غسل کردن
مسأله ۳۷۲- در غسل ارتماسي بايد۱ تمام بدن پاك باشد۲ ولي در غسل ترتيبي پاك بودن تمام بدن لازم نيست. و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتي را پيش از غسل دادن آن قسمت آب بكشد كافي است۳.
۱- مكارم: بنابراحتياط واجب...
۲- بهجت: مگر اينكه در آن واحد هم بدن پاك شود و هم غسل انجام گيرد...
۳- بهجت: ولي پاك بودن تمام بدن قبل از شروع در غسل، مطلقاَ موافق احتياط است.
*****
خوئي، تبريزي، وحید۳۷۸، زنجانی: ۳۶۳، سیستانی: مسأله ۳۷۱- در غسل ارتماسي يا ترتيبي پاك بودن تمام بدن پيش از غسل لازم نيست، بلكه اگر به فرو رفتن در آب يا ريختن آب(۱) به قصد غسل ، بدن پاك شود غسل محقق مي شود(۲).
(۱) وحید: در صورتی که آب معتصم باشد...
(۲) سيستاني: به شرط آن كه آبي كه با آن غسل مي كند از پاك بودن خارج نشود، مثلاَ با آب كر غسل كند.
وحید: و آب معتصم آبی است که به ملاقات با نجس، نجس نشود ،مانند آب باران و کر و جاری.
مسأله ۳۷۳- عرق جنب از حرام نجس نيست۱ و كسي كه از حرام جنب شده اگر با آب گرم هم غسل كند صحيح است۲.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- اراكي: نجس بودن عرق جنب از حرام محلّ اشكال است...
سبحانی: سابقاً گفته شد عرق جنب از حرام نجس نیست...
۲- سبحانی: ولی بهتر آن است که با آب ملایم غسل کند.
جوادی آملی: اگر با آب گرم هم غسل كند، اگرچه عرق میكند، غسل او صحيح است.
*****
گلپايگاني: مسأله ۳۷۹- گذشت كه عرق جنب از حرام نجس نيست؛ولي بنابرقول به نجاست آن، كسي كه از حرام جنب شده و اگر بخواهد با آب گرم غسل كند عرق مي كند، بايد با آب سرد غسل كند و اگر آب سرد پيدا نكند يا براي او ضرر داشته باشد نمي تواند، در بيرون آب غسل ترتيبي كند و چنانچه بعد از آن كه تمام بدن زير آب رفت، نيّت غسل ترتيبي كند و به نيّت سر و گردن بدن را حركت دهد بعد يكمرتبه به نيّت طرف راست و مرتبه ديگر به نيّت طرف چپ بدن را حركت دهد، غسل او صحيح است.
خوئي، وحید: مسأله ۳۷۹، سیستانی: ۳۷۲، زنجانی: ۳۶۴- كسي كه از حرام جنب شده چنانچه با آب گرم غسل كند اگر چه عرق می كند غسل او صحيح است (خوئي، زنجاني، وحید: و احتياط مستحبّ آن است كه با آب سرد غسل كند).
صافي: مسأله ۳۷۹- گذشت كه عرق جنب از حرام نجس نيست؛ بنابراين اگر با آب گرم غسل كند، غسل او صحيح است و احتياط مستحبّ آن است كه با آب سرد غسل كند.
تبريزي: مسأله ۳۷۹- كسي كه از حرام جنب شده و بخواهد با آب گرم غسل كند عرق مي كند، مانعي ندارد.
مظاهری: مسأله ۳۳۸- از آنجا که عرق جنب از حرام نجس نیست، بنابراین کسی که از حرام جنب شده چنانچه باآب گرم غسل کند اگر عرق هم بکند غسل او صحیح است.
مسأله ۳۷۴- اگر در غسل به اندازه سر مويي از بدن نشسته بماند۱، غسل باطل است، ولي شستن جاهايي از بدن كه ديده نمي شود، مثل توي گوش و بيني، واجب نيست۲.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- بهجت: اگر در غسل مقداري از بدن نشسته بماند...
مكارم: هرگاه مختصري از بدن شسته نشود...
۲- خوئي، تبريزي، سيستاني: شستن مثل توي گوش و بيني و هر چه از باطن شمرده مي شود، واجب نيست.
مكارم: شستن باطن، مانند داخل گوش و بيني و داخل چشم لازم نيست.
*****
زنجانی: مسأله 365- در غسل باید تمام بدن شسته شود، حتی نباید سر مویی از بدن نشسته بماند؛ (البتّه نباید به وسوسه های شیطانی اعتنا کرد) ولی شستن هر چه از باطن شمرده می شود مثل داخل بینی واجب نیست.
سیستانی مسأله 373ـ اگر در غسل جایی از ظاهر بدن نشسته بماند، غسل باطل است، ولی شستن داخل گوش و بینی و هر چه از باطن شمرده میشود، واجب نیست.
وحید: مسأله 380 - اگر در غسل جایی از بدن نشسته بماند، چنانچه غسل ارتماسی باشد باطل است، و اگر ترتیبی باشد حکم آن در مسأله [365] گذشت، و در هر حال شستن آنچه که عرفاً باطن شمرده می شود، مثل توی گوش و بینی، واجب نیست.
مسأله ۳۷۵- جايي را كه شك دارد از ظاهر بدن است يا از باطن آن، شستن آن لازم نيست1، ولي احتياط در شستن است.
این مسأله در رساله آيات عظام مكارم و سبحانی نیست.
1- مظاهری: [پایان مسأله]
اراكي: شستن آن لازم است.
گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط واجب بايد بشويد.
خوئي، تبريزي، زنجاني: چنانچه قبلاَاز ظاهر بوده بايد بشويد و الّا واجب نيست.
وحید: چنانچه قبلاً از ظاهر بوده باید بشوید و اگر قبلاً از ظاهر نبوده شستن آن لازم نیست و در صورتی که حالت سابقه معلوم نیست – بنابراحتیاط واجب – بشوید.
فاضل: بنابراحتياط واجب لازم است بشويد، مگر اينكه سابقاَ باطن بوده و خارجاَ شك شود كه آيا ظاهر شده يا نه كه در اين صورت شستن آن لازم نيست.
سيستاني: بايد آن را بشويد.
مسأله ۳۷۶- اگر سوراخ گوشواره و مانند آن به قدري گشاد باشد كه داخل آن ديده شود1 بايد آن را شست و اگر ديده نشود2 شستن داخل آن لازم نيست.
این مسأله در رساله آيات عظام بهجت ، سبحانی، جوادی آملی و مكارم نیست.
1- فاضل: و جزء ظاهر بدن به حساب آيد...
خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: كه داخل آن از ظاهر شمرده شود بايد آن را شست، وگرنه شستن آن لازم نيست.
وحید: که داخل آن از ظاهر شمرده شود، باید آن را شست و در غیر این صورت شستن آن لازم نیست مگر در صورت شکّ در صدق ظاهر بر آن، که در این صورت بنابراحتیاط لازم است.
2- فاضل: و جزء ظاهر بدن محسوب نشود...
مسأله ۳۷۷- چيزي را كه مانع رسيدن آب به بدن است، بايد برطرف كند1 و اگر پيش از آن كه يقين كند2 برطرف شده غسل نمايد، غسل او باطل است3.
1- بهجت: [پایان مسأله ].
وحید: و اگر پیش ازیقین به برطرف شدن آن، غسل ارتماسی نماید باید دوباره غسل کند، و اگر غسل ترتیبی کرده است حکم همان است که در مسأله [366] گذشت.
مكارم: و اگر احتمال عقلائي مي دهد مانعي باشد بايد وارسي كند تا مطمئن شود مانعي نيست.
جوادی آملی: و اگر پيش از يقين به برطرف شدن مانع غسل كند، غسل او كفايت نمیكند.
سبحانی: و اگر پیش از آن که یقین کند برطرف شده به امید آن که بر طرف شده، غسل نماید و سپس معلوم شود که برطرف شده بود، غسل او صحیح است.
2- سيستاني: پيش از آن كه مطمئن شود...
3- فاضل: غسل او مجزي نيست.
زنجاني: نمي تواند به آن غسل اكتفا كند، ولي چنانچه غسل را رجاء انجام داده باشد و پس از غسل مطمئن شود كه مانع برطرف شده بوده، غسل او صحيح است.
مسأله ۳۷۸- اگر موقع غسل شك كند1، چيزي كه مانع از رسيدن آب باشد، در بدن او هست يا نه2، چنانچه شكّش منشأ عقلائي داشته باشد3 بايد وارسي كند تا مطمئن شود كه مانعي نيست.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
1- سيستاني: اگر موقع غسل احتمال عقلائي بدهد...
2- اراکی، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، صافی، زنجانی: باید وارسی کند تا مطمئن شود که مانعی نیست (زنجانی: مگر شکّ وی در نظر مردم به جا نباشد که در این صورت وارسی لازم نیست).
بهجت: بايد بنابرأحوط وارسی کند تا مطمئن شود که مانعی نیست و اگر وارسی نکرد و پس از غسل معلوم شد مانعی نبوده و قصد قربت داشته غسل صحیح است.
3- نوری، مظاهری: چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد...
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 377.
مسأله ۳۷۹- در غسل بايد موهاي كوتاهي را كه جزء بدن حساب مي شود، بشويد و بنابراحيتاط شستن موهاي بلند هم لازم مي باشد1.
1- اراكي: شستن موهاي بلند واجب نيست.
گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، صافي: شستن موهاي بلند واجب نيست، بلكه اگر آب را طوري به پوست برساند كه آنها تر نشود، غسل صحيح است ولي اگر رساندن آب به پوست بدون شستن آنها ممكن نباشد، بايد آنها را بشويد كه آب به بدن برسد.
مكارم: بنابراحتياط واجب شستن موهاي بلند و زير آنها هر دو لازم است.
*****
بهجت: مسأله 376– لزوم شستن موهاي كوتاه كه پوست از لاي آنها ديده مي شود و در موقع غسل كردن خالي از قوت نيست، ولي موهاي بلند لازم نيست.
زنجاني: مسأله 370- در غسل شستن موهاي بلند لازم نيست بلكه اگرآب را طوري به پوست برساند كه موها تر نشود، غسل صحيح است، ولي اگر رساندن آب به پوست بدون شستن آنها ممكن نباشد ، بايد آنها را بشويد تا آب به بدن برسد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۷. در غسل علاوه بر شستن بدن و موهای کوتاه که جزء بدن حساب میشود، بنابر احتیاط واجب شستن موهای بلند نیز، لازم است.
مسائل اختصاصی
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۷. رو به قبله ایستادن در وقت غسل واجب نیست.
رساله آموزشی ص ۹۷. هنگام غسل لازم نیست اعضای بدن خشک باشد. بنابراین شستن سر و بدن قبل از انجام غسل، اشکالی ندارد.
مسأله ۳۸۰- تمام شرطهايي كه براي صحيح بودن وضو گفته شد مثل: پاك بودن آب و غصبي نبودن آن،1 در صحيح بودن غسل هم شرط است2 ولي در غسل لازم نيست بدن را از بالا به پايين بشويد3 و نيز در غسل ترتيبي، لازم نيست بعد از شستن هر قسمت، فوراَ قسمت ديگر را بشويد4، بلكه اگر بعد از شستن سر و گردن مقداري صبر كند و بعد طرف راست را بشويد و بعد از مدتي طرف چپ را بشويد اشكال ندارد5. ولي كسي كه نمي تواند از بيرون آمدن بول و غائط خودداري كند، اگر6 به اندازه اي كه غسل كند و نماز بخواند، بول و غائط از او بيرون نمي آيد7، (چنانچه وقت تنگ باشد8) بايد هر قسمت را فوراَ بعد از قسمت ديگر غسل دهد و بعد از غسل هم فوراَ نماز بخواند. و همچنين است حكم زن مستحاضه كه بعداَ گفته مي شود.
1- بهجت: مثل پاك بودن آب...
مظاهری: مثل پاک بودن آب و مضاف نبودن آن...
2- زنجاني: تمام شرطهايي كه براي صحيح بودن وضو به صورت فتوا يا احتياط (از هر قسم) گفته شد، درصحيح بودن غسل هم به همان صورت شرط است...
3- بهجت: اما در ترتيبي، أحوط است...
جوادی آملی: {و} نيز فاصله افتادن ميان شستن اعضا در غسل ترتيبی اشكالی ندارد؛ يعنی اگر پس از شستن سر و گردن مقداری صبر كند و سپس طرف راست را و پس از مدّتی طرف چپ را بشويد، اشكال ندارد، مگر در مورد كسی كه نمیتواند از بيرون آمدن ادرار و مدفوع خودداری كند که اگر به اندازه غسل کردن و نمازخواندن، ادرار و مدفوع از او بيرون نمیآيد، چنانچه وقت تنگ باشد، بايد پشت سرهم هر قسمت را پس از قسمت ديگر غسل دهد و فوراً نماز بگزارد؛ همچنين است حكم زن مستحاضه كه بعداً ياد میشود.
4- وحید: پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر کند و بعد از مدتی بدن را بشوید، یا بعد از طرف راست مدتی صبر کند و بعد طرف چپ را بشوید اشکال ندارد ولی کسی که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند اگر به اندازه غسل و نماز می شود از او بیرون نیاید باید فوراً غسل کند و بعد از آن فوراً نماز بخواند.
مظاهری: و نیز لازم نیست آب جریان داشته باشد، بلکه همین مقدار که بدن خوب تر شود گرچه جریان نداشته باشد کفایت می کند. [پایان مسأله]
5- فاضل: مگر زن مستحاضه كه حكم آن بعداَ گفته مي شود. [پايان مسأله]
سبحانی: مگر در مورد کسی که نمی تواند بول و غائط خود را حفظ کند، باید پشت سر هم بجا آورد و فوراً نماز بخواند. [پایان مسأله]
خوئي، سيستاني، تبريزي: در غسل ترتيبي، لازم نيست بعد از شستن سر و گردن فوراَ بدن را بشويد، پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر كند و بعد از مدتي بدن را (تبريزي: طرف راست و چپ را) بشويد اشكال ندارد، بلكه لازم نيست تمام سر و گردن يا بدن را يك مرتبه بشويد، پس جايز است مثلاَ سر را شسته و بعد از مدتي گردن را بشويد.
زنجانی: در غسل ترتیبی لازم نیست بعد از شستن سر و گردن فوراً بدن را بشوید پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر کند و بعد ازمدت زیادی بدن را بشوید اشکال ندارد بلکه لازم نیست تمام سر و گردن یا بدن را یکمرتبه بشوید، پس جایز است که مثلاً سر را شسته و بعد از مدت زیادی گردن را بشوید...
جوادی آملی: در غسل لازم نيست بدن را از بالا به پايين بشويد نيز فاصله افتادن ميان شستن اعضا در غسل ترتيبی اشكالی ندارد؛ يعنی اگر پس از شستن سر و گردن مقداری صبر كند و سپس طرف راست را و پس از مدّتی طرف چپ را بشويد، اشكال ندارد...
6- گلپايگاني، صافي: اگر در تمام وقت...
7- خوئي، سيستاني، تبريزي: بايد فوراً غسل كند و بعد از غسل هم فوراً نماز بخواند. [پايان مسأله]
زنجاني: در صورتي كه وقت تنگ باشد كه نتواند پس از غسل وضو بگيرد، لازم است فوراً بدون فاصله غسل كند و بعد از غسل هم فوراً نماز بخواند و در غير اين صورت لازم نيست فوراً غسل كند . [پايان مسأله]
8- [قسمت داخل پرانتز در رساله ايات عظام: اراكي، گلپايگاني و صافي نيست]
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۹. شرایطی که برای وضو گفته شد، مانند پاک بودن آب و غیر آن در غسل هم شرط است، ولی در غسل، شستشو از بالا به پایین و نیز پی در پی شستن اعضای بدن لازم نیست، بلکه می‌تواند در وسط غسل، مدتی به کار دیگر بپردازد و سپس غسل را از همان محل که مانده است، ادامه دهد.
توجه: در غسل ترتیبی، هر قسمتی را که می‌خواهد شستشو بدهد، اگر نجس است باید قبلاً آن را آب بکشد، ولی پاک بودن تمامی بدن قبل از غسل واجب نیست، بنابراین اگر عضو، قبل از غسل آن، تطهیر شده باشد غسل صحیح است، ولی اگر عضو نجس قبل از غسل آن تطهیر نشود، و با یک شستن بخواهد هم آن را پاک کند و هم غسل نماید، غسل باطل است.
در غسل ارتماسی باید قبل از انجام غسل، تمام بدن پاک باشد.
چیزی را که مانع رسیدن آب به بدن است باید بر طرف کند و اگر پیش از اطمینان به این که بر طرف شده غسل کند، غسل او باطل است.
مكارم: مسأله 394 – شرايطي را كه براي وضو گفته شد، مانند پاك بودن آب و غير آن ،در غسل هم شرط است، ولي در غسل لازم نيست كه از بالا به پايين بشويد و فاصله افتادن ميان شستن اعضاء در غسل ترتيبي نيز اشكالي ندارد، مگر در مورد كسي كه نمي تواند بول و غائط خود را حفظ كند كه بايد پشت سر هم بجا آورد و فوراً نماز بخواند ، همچنين در مورد زن مستحاضه.
مسأله ۳۸۱- كسي كه قصد دارد پول حمامي را ندهد يا بدون اين كه بداند حمامي راضي است، بخواهد نسيه بگذارد1، اگر چه بعد حمامي را راضي كند، غسل او باطل است2.
این مسأله در رساله آيت الله بهجت نیست.
1- مكارم: غسل او بنابراحتياط ، باطل است؛ همچنين اگر قصد دارد پول حرام يا پولي كه خمس آن را نداده به حمامي بدهد.
خوئي، تبريزي، سيستاني: كسي كه پول حمامي را بدون اينكه بداند حمامي راضي است بخواهد نسيه بگذارد...
2- سبحانی: بنابراحتياط غسل او باطل است.
گلپايگاني، صافي، نوري: مگر آنكه از راضي نبودن حمامي غافل باشد و قربة الي الله غسل كند كه در اين صورت غسل صحيح است و ضامن أجرة المثل است.
*****
زنجاني: مسأله 372- کسی که پول حمامی را بدون این که بداند حمامی راضی است بخواهد نسیه بگذارد اگر چه بعد حمامی را راضی کند، اگر نتواند از راه مشروع غسل کند غسل او باطل است. ولی اگر بتواند از راه مشروع غسل کند مثلاً بتواند به صورت نقد پول حمامی را بدهد یا با جلب رضایت حمامی غسل کند غسلش بنابر احتیاط باطل است.
مظاهری: مسأله 318- کسی که قصد دارد پول حمّامی را ندهد یا از حرام بدهد، کار حرامی کرده ولی غسل باطل نیست؛ و همچنین کسی که زیادتر از معمول در حمّام آب می ریزد غسلش صحیح است ولی کار او حرام و ضامن حمّامی است و باید او را راضی کند.
جوادی آملی: مسأله 395- كسی كه بخواهد با آبی که ملک ديگری است ـ مثل آب گرمابه، استخر و مانند آن ـ غسل کند و قصد دارد پول صاحب آب را نپردازد، يا بی آنكه بداند مالکش راضی است، بخواهد نسيه بگذارد، اگرچه پس از آن، صاحب آب را راضی كند، در صورت توجه، غسل او باطل است؛ همچنين است اگر بخواهد پول آب را پرداخت نكند.
مسأله ۳۸۲- اگر حمامي راضي باشد كه پول حمام نسيه بماند ولي كسي كه غسل مي كند قصدش اين باشد كه طلب او را ندهد1، يا از مال حرام بدهد غسل او صحيح است2.
این مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و سبحانی نیست.
1- زنجاني: بنابر احتیاط، غسل او باطل است، ولی اگر بخواهد طلب او را از مال حرام بدهد در بسیاری از موارد که حمامی حرام بودن مال را نمی‌داند، چون حمامی راضی است پولی به دست او برسد که به حسب ظاهر حکم شرع برای او حلال بوده، غسل او صحیح است، ولی اگر به این صورت هم راضی نباشد، بنابر احتیاط، غسل او باطل است.
2- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، فاضل: غسل او باطل است.
گلپايگاني، اراكي، صافي، نوري: غسل او اشكال دارد (گلپايگاني، صافي: مگر اينكه بداند، حمامي با اين وصف هم راضي به غسل هست، يا با غفلت از راضي بودن حمّامي غسل كند، كه در هر دو صورت غسل صحيح است).
مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 381.
*****
جوادی آملی: مسأله 396- اگر مالک آب به نسيه ماندن پول مصرف آن راضی باشد، ولی كسی كه غسل میكند قصدش اين باشد كه طلب او را نپردازد، يا از مال حرام بپردازد، غسل او صحيح است.
مسأله ۳۸۳- اگر بخواهد پول حرام یا پولی که خمس آن را نداده به حمّامی بدهد1، غسل او باطل است2.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
1- جوادی آملی: به مالک آب بپردازد...
2- گلپایگانی، صافی: ولی اگر یقین دارد که حمّامی با این وصف راضی به غسل است یا با غفلت از رضایت حمّامی غسل کند غسلش صحیح است.
مکارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۳۸۱.
*****
خوئی، تبریزی، 389، سیستانی: مسأله 382- اگر پولی را که خمس آن را نداده به حمّامی بدهد اگر چه مرتکب حرام شده ، ولی ظاهر این است که غسل او صحیح باشد و ذمّه اش به مستحقّین خمس مشغول می شود.
وحید: مسأله 389 - اگر پولی را که خمس آن را نداده به حمّامی بدهد، مرتکب حرام شده و غسل او باطل است.
زنجانی: مسأله 374- اگر در حمام غسل کند و سپس پولی را که خمس آن را نداده به حمّامی بدهد اگر چه مرتکب حرام شده، ولی ظاهر این است که غسل او صحیح است.
سبحانی: مسأله 325 - اگر از اول قصدش این باشد پول حرام به حمّامی بدهد غسل او باطل است ولی اگر قصدش این باشد از پولی که خمس آن را نداده بدهد، غسل او صحیح است، ولی باید مقدار خمس را از مال دیگر بدهد.
مسأله ۳۸۴- اگر مخرج غائط را در آب خزينه تطهير كند و پيش از غسل شك كند كه چون در خزينه تطيهر كرده حمامي به غسل كردن او راضي است يا نه، غسل او باطل است، مگر اين كه پيش از غسل حمامي را راضي كند.
این مسأله در رساله آيات عظام: گلپايگاني، صافي، بهجت، سيستاني، زنجانی، مكارم، سبحانی ومظاهری نیست.
*****
جوادی آملی: مسأله 398- اگر مخرج مدفوع را در مخزنی مانند آب استخر تطهير كند و پيش از غسل شک كند كه چون در مخزن تطهير كرده، صاحب آن به غسل كردن او راضی است يا نه، غسل او باطل است، مگر اينكه پيش از غسل، صاحب مخزن را راضی كند.
مسائل اختصاصي
گلپايگاني، صافي: مسأله 390 – اگر كسي در موقع غسل بيش از حدّ متعارف آب مصرف نمايد و شكّ داشته باشد كه آيا حمّامي راضي است يا نه، غسل او باطل است مگر اينكه پيش از غسل از حمّامي اذن بگيرد.
زنجاني: مسأله 375- اگر شخصي در هنگام شستشو بيش از حدّ متعارف آب مصرف كند و پيش از غسل شك كند كه چون آب زياد مصرف كرده حمامي به غسل كردن او راضي است يا نه، غسل او به تفصیلی که در مسأله {381} گفته شد، باطل است.
مكارم: مسأله 396- كسي كه زيادتر از معمول در حمّام آب مي ريزد ، غسل او اشكال دارد، مگر اينكه تصميم داشته باشد حمّامي را با پول اضافي راضي كند.
جوادی آملی: مسأله 399- كسی كه بيش از حد متعارف و رايج در گرمابه يا مجموعه استخر آب میريزد، غسل او اشكال دارد، مگر پيش از غسل از مالک آب اجازه بگيرد؛ يا بداند كه وی با دريافت پول اضافی هم اكنون راضی است.
مسأله ۳۸۵- اگر شك كند كه غسل كرده يا نه، بايد غسل كند1 ولي اگر بعد از غسل شك كند، كه غسل او درست بوده يا نه2، لازم نيست دوباره غسل نمايد.
این مسأله در رساله آيت الله بهجت نیست.
1- سیستانی: و امّا اگر بعد از تمام شدن غسل و وقتی که عرفاً غسل به پایان رسیده، شک کند که قسمتی از سر و گردن یا بدن را شسته یا نه، درصورتی که عادت داشته کارهای غسل را پی در پی و با رعایت موالات انجام دهد و می‌داند بخش عمده‌ای از اعضای غسل را شسته، به شکّش اعتنا نکند.
2- خوئي، تبريزي: در صورتي كه احتمال بدهد كه وقت غسل ملتفت بوده و صحيح بجا آورده...
زنجاني: در صورتي كه احتمال بدهد كه وقت غسل ملتفت به شرايط صحت غسل بوده...
وحید: در صورتی که احتمال بدهد که وقت غسل ملتفت بوده غسلش صحیح است.
مکارم: اعتنا به شک نکند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. {اگر} (پس از انجام غسل شک دارد غسلش صحیح بوده یا نه): به شک خود اعتنا نکند (و بنا بر صحت بگذارد).
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۴. هرگاه بعد از غسل جنابت شک کند غسلش باطل شده است یا نه، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد، ولی اگر بخواهد از باب احتیاط وضو بگیرد اشکالی ندارد.
مسأله ۳۸۶- اگر در بين غسل حدث اصغر از او سر زند، مثلاً بول كند غسل باطل نمي شود۱.۱- اراكي: ولي اگر غسل جنابت باشد بايد مانند ساير غسلها براي نماز وضو هم بگيرد.
خوئي: بايد غسل را رها كرده و غسل ديگري بنمايد؛ و چنانچه بخواهد غسل ترتيبي نمايد بنابراحتياط مستحبي وضو هم بگيرد.
گلپايگاني، فاضل، صافي: مي تواند غسل را تمام نمايد و بعد وضو بگيرد، و بهتر آن است كه غسل را احتياطاً از سر بگيردبه قصد آنچه بر ذمّه او است از اتمام يااعاده؛ لكن وضو بعد از غسل در اين صورت هم واجب است.
نوري، مظاهری: ولي بعد از غسل براي نماز [باید] وضو بگيرد؛ (مظاهری: البته اگر در بین یک جزء باشد، همان جزء را باید دوباره غسل دهد.).
زنجاني: غسل او صحيح است، ولي بايد پس از غسل وضو هم بگيرد و احتياط مستحب آن است كه غسل را نيز دوباره بجا آورد.
سيستاني: لازم نيست غسل را رها كرده و غسل ديگري بنمايد، بلكه مي تواند غسل خود را تمام نمايد و بنابراحتياط لازم بايد وضو هم بگيرد، ولي اگر از غسل ترتيبي به ارتماسي و يا از ارتماسي به ترتيبي عدول نمايد، لازم نيست وضو هم بگيرد.
بهجت: بنابراحتياط به قصد وظيفه واقعيّه (اعمّ از تمام يا اتمام) غسل را دوباره از سر شروع كند و بنابراحتیاط براي نماز و كاري كه وضو لازم دارد وضو بگيرد.
مکارم: ضرري به غسل او نمي زند ولي براي نماز و مانند آن، بايد وضو بگيرد.
تبریزی: بنابراحتياط بايد غسل را از سر بگيرد و براي نماز وضو هم بگيرد.
وحید: بنابراحتیاط واجب غسل را تمام کند و اعاده نماید و وضو هم ضمیمه کند مگر اینکه از غسل ترتیبی به غسل ارتماسی عدول کند.
سبحانی: غسل را از سربگیرد و بعد از غسل برای نماز وضو لازم است.
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. هرگاه در اثنای غسل، حدث اصغری [*] از او سر بزند (مثلاً بول کند) به صحت غسل ضرر نمی‌رساند و لازم نیست که غسل را از نو شروع کند و باید آن را ادامه دهد، ولی چنین غسلی اگر غسل جنابت باشد مانند سایر غسلها کفایت از وضو برای نماز و سایر اعمال مشروط به طهارت از حدث اصغر نمی‌کند.
[*]. مقصود از حدث اصغر، چیزهایی است که وضو را باطل میکند و منظور از حدث اکبر اموری است که موجب غسل می شود.
جوادی آملی: مسأله 401- اگر ميان غسل كاری از او سر زند كه وضو را باطل میكند ـ مثلاً ادرار كند ـ بنا بر احتياط لازم بايد دوباره غسل كند.
مسأله ۳۸۷- هرگاه به خیال اینکه به اندازۀ غسل و نماز وقت دارد برای نماز غسل کند1، اگر چه بعد از غسل بفهمد که به اندازۀ غسل وقت نداشته غسل او صحیح است2.
این مسأله در رساله آيت الله بهجت نیست.
1- گلپايگاني، صافي: براي خصوص آن نماز غسل كند و معلوم شود كه كمتر از غسل و تمام نماز وقت داشته، غسل او اشكال دارد ولي اگر به قصد طهارت از جنابت، غسل كرده که بعد نماز هم بخواند غسلش صحيح است اگر چه معلوم شود هيچ وقت نداشته است.
اراكي: به قصد همان نماز غسل كند، بدين معني كه اگر نمي خواست نماز بخواند، غسل نمي كرد، اگر بعد از غسل بفهمد كه به اندازه غسل وقت نداشته غسل او باطل است.
2- مظاهری: بلکه اگر یقین دارد که به اندازۀ غسل و نماز وقت ندارد و غسل کند گرچه غسل او برای نماز باشد غسل او صحیح است گرچه معصیت کرده است.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 359.
*****
خوئي، تبریزی، وحید: مسأله 393، سیستانی: 385– اگر از جهت ضيق وقت وظيفه مكلف تيمم بوده، ولي به خيال اين كه به اندازه غسل و نماز وقت دارد غسل كند. در صورتي كه با خود غسل، قصد قربت كرده باشد، غسل او صحيح است* بلكه اگر براي نماز غسل نموده باشد غسل او نيز صحيح است.
. تبريزي، زنجاني: غسل او صحيح است (زنجاني: چه با خود غسل قصد قربت كرده باشد يا به قصد طهارت يا براي نماز غسل نموده باشد)
* سيستاني: در صورتی که در انجام غسل قصد قربت کرده باشد، غسل او صحیح است هرچند برای انجام نماز غسل نموده باشد..
* وحید: در صورتی که به قصد طهارت از جنابت یا قرائت قرآن مثلاً غسل نماید غسل او صحیح است و اگر قصد کند برای خواندن آن نماز به نحوی که اگر امر به نماز نباشد قصد غسل نداشته باشد آن غسل باطل است.
جوادی آملی: مسأله 402- اگر به جهت تنگی وقت وظيفه‌اش تيمّم بوده، ولی به خيال اينكه به اندازهٔ غسل و نماز وقت دارد، برای پاک شدن از جنابت ـ نه برای خصوص نماز و تقييد به آن ـ غسل كند، اگرچه پس از غسل بفهمد كه به اندازهٔ غسل وقت نداشته، غسل او صحيح است.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۴. کسی که برای انجام غسل و نماز وقت ندارد و وظیفه اش تیمّم است، اگر به جای تیمّم، غسل کند، و غسل را به این نیت انجام دهد که از جنابت خارج شود - نه به نیت خصوص این نماز- غسل او صحیح است، اگر چه پس از غسل بفهمد که وقت برای نماز نداشته است.
مسأله ۳۸۸- كسي كه جنب شده1 اگر شك كند2 غسل كرده يا نه نمازهايي را كه خوانده3 صحيح است، ولي براي نمازهاي بعد بايد غسل كند4.
این مسأله در رساله آيت الله بهجت نیست.
1- مكارم: و نمازهايي خوانده است...
مظاهری: کسی که غسل واجب بر گردن اوست ...
2- سيستاني، زنجاني: اگر بعد از خواندن نماز شك كند...
3- خوئي، تبريزي: چنانچه احتمال بدهد كه وقت شروع به نماز ملتفت بوده...
4- خوئي، تبريزي،، سيستاني: و در صورتي كه بعد از نماز حدث اصغر از او صادر شده باشد لازم است وضو هم بگيرد و اگر وقت باقي است (سيستاني: بنابراحتياط لازم) نمازي را كه خوانده اعاده نمايد.
وحید: و در صورتی که بعد از نماز حدث اصغر از او صادر شده باشد باید وضو بگیرد و نمازی را هم که خوانده اگر وقت باقی است اعاده کند و اگر وقت باقی نیست قضا نماید.
زنجاني: بنابراحتياط براي نمازهاي بعد بايد غسل كند و اگر پس از نماز، حدث اصغر از او سر زده باشد لازم است براي نمازهاي بعد وضو هم بگيرد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. {اگر} (شک دارد که غسل کرده یا نه): برای اعمالی که مشروط به غسل است باید غسل کند، ولی نمازهایی که تاکنون خوانده صحیح است.
مسأله ۳۸۹- كسي كه چند غسل بر او واجب است مي تواند به نيّت همه آنها يك غسل بجا آورد1، يا آنها را جدا جدا انجام دهد2.
1- خوئي، تبریزی: و ظاهر (تبريزي: و أظهر) اين است كه اگر يكي معين از آنها را قصد كند ، از بقيه كفايت مي كند.
سیستانی: همچنین اگر یک غسل از آنها را قصد کند، از بقیه کفایت میکند.
زنجاني: بلكه اگر يكي معيّن را نيّت كند، ظاهراً از ديگر غسلها كفايت مي كند؛ پس اگر بخواهد غسلها را جدا جدا انجام دهد، غير از غسل اول، بقيه غسلها را به امید ثواب انجام دهد.
سبحانی: می تواند به نیّت همۀ آنها جنابت، حیض، مسّ میت و غسل جمعه و مانند آن یک غسل بجا آورد.
2- گلپايگاني، صافي، نوري: ولي اگر در بين آنها ، غسل جنابت باشد و به قصد آن غسل كند غسلهاي ديگر ساقط مي شود.
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. کسی که غسل‌های متعددی، اعم از واجب یا مستحب بر ذمه او باشد، اگر به نیت همه آنها یک غسل به جا آورد کافی است، و اگر در بین آنها غسل جنابت باشد و به نیت آن غسل کند از بقیه غسلها هم کفایت میکند، اگر چه احتیاط مستحب این است که همه آنها را نیت نماید.
مکارم: مسأله 400- چند غسل واجب، یا واجب و مستحبّ را می توان با یک نیّت انجام داد، مثلا اگر یک غسل کند به نیّت جنابت و حیض و مسّ میّت و غسل جمعه و مانند آن، از همه کفایت می کند.
وحید: مسأله 395 - کسی که چند غسل براو واجب است، می تواند آنها را جداجدا انجام دهد، ولی بعد از غسل اول برای بقیّه نیّت وجوب نکند؛ و همچنین می تواند به نیّت همۀ آنها یک غسل بجا آورد، بلکه اگر یک غسل معیّن از آنها را قصدکند، از بقیّه کفایت می نماید.
مظاهری: مسأله 323- چند غسل واجب یا مستحبّ یا واجب و مستحبّ را می توان با یک غسل انجام داد در صورتی که همه را نیّت کند؛ و اگر یکی از آنها را نیّت کند کفایت از بقیّه نمی کند، مگر آنکه به نیّت ما فی الذمّه غسل کند که اگر هر غسلی بر گردن اوست، این غسل به جای آن باشد که در این صورت و با این نیّت، از بقیه غسلها کفایت می کند.
مسأله ۳۹۰- كسي كه جنب است1 اگر بر جايي از بدن او آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، حرام است2 دست به آن نوشته بگذارد و اگر بخواهد غسل كند بايد آب را طوري به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.
این مسأله در رساله آيات عظام بهجت و مكارم نیست.
1- مظاهری: کسی که می خواهد غسل کند...
2- سبحانی: بنابراحتیاط حرام است...
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله 396– اگر بر جايي از بدن، آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد بنابراحتياط واجب – اگر ممكن است – بايد آن را از بين ببرد و اگر ممكن نيست، بايد وضو و غسل را ارتماسي انجام دهد و چنانچه بخواهد وضو يا غسل را ترتيبي بجا آورد، بايد آب را طوري به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.
خوئي، تبريزي: مسأله 396– اگر بر جايي از بدن آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد وضو يا غسل را ترتيبي بجا آورد بايد آب را طوري به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.
زنجانی: مسأله 381- اگر بر جايي از بدن آيه قرآن نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد وضو يا غسل را ترتيبي بجا آورد بايد آب را طوري به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد همچنين است بنابراحتياط اگر بر جايي از بدن اسم خداوند متعال يا صفات خاصه او نوشته شده باشد، و در هر صورت احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان آن را از بين ببرد.
وحید: مسأله 396 - اگر بر جایی از بدن آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد غسل ترتیبی بجا آورد باید آب را طوری به بدن برساند که مسّ آن نوشته نشود، و همچنین است اگر بخواهد وضوی ترتیبی بگیرد و بر بعض اعضای وضو آیه قرآن باشد؛ و همچنین بنابراحتیاط واجب اگر اسم خداوند متعال باشد. و در غسل و وضو مراعات احتیاط نسبت به اسماء انبیاء و ائمّه و حضرت زهرا علیهم السلام مستحبّ است.
فاضل: مسأله 390– اگر روي بدن شخصي آيه قرآن يا اسم خداوند نوشته شده باشد قبل از جنب شدن بايد آن راپاك كند و الّا بعد از جنب شدن واجب است فوراً غسل كند و بايد مراقب باشد كه هنگام غسل كردن دست روي آن نكشد و فقط آب روي آن جاري كند، اما اگر خالكوبي زير پوست باشد، اشكال ندارد و لازم نيست بلافاصله غسل كند.
سيستاني: مسأله 388– اگر بر جايي از بدن، آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد غسل را ترتيبي بجا آورد، بايد آب را طوري بر بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد؛ و همچنين اگر بخواهد وضو بگيرد در مورد آيه قرآن، بلكه در مورد اسم خداوند نيز بنابراحتياط واجب .
مسأله ۳۹۱- كسي كه غسل جنابت كرده، نبايد براي نماز وضو بگيرد 1 ولي با غسلهاي ديگرنمي شود نماز خواند و بايد وضو هم گرفت.
1- فاضل: اما با غسلهاي واجب ديگر نمي تواند بدون وضو نماز بخواند، بلكه بايد وضو هم بگيرد.
*****
خوئي، تبريزي، وحید 397، سیستانی: 389، نوري: مسأله 392- کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نمازوضو بگیرد بلكه با غسلهاي ديگر واجب – غير از غسل استحاضه متوسطه – و با غسلهاي مستحب كه در مسأله [644 (نوری: تا بند 9)] مي آيد، نيز مي تواند بدون وضو نماز بخواند اگر چه احتياط مستحبّ آن است كه وضو هم بگيرد (وحید: و حکم نماز آیات در مسأله {430} ذکر شده است).
زنجاني: مسأله 382- کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد، البته در صورتي كه احتمال عدم صحت غسل انجام شده را بدهد ميتواند رجاء وضو بگيرد با غسلهاي واجب ديگر – غير از غسل استحاضه – يا غسلهاي مستحب كه استحباب آن ثابت است و تفصيل آن در مسأله [644] مي آيد. نيز مي تواند بدون وضو نماز بخواند اگر چه احتياط مستحب آن است كه وضو هم بگيرد، و برای نماز به غسلهايي كه بايد رجاء انجام داد نمی توان اکتفا کرد بلکه بايد وضو نیز گرفت.
مكارم: مسأله 401– با هر غسلي مي توان نماز خواند و وضو واجب نيست، خواه جنابت باشد يا غيرآن، واجب باشد يا مستحبّی که با دلیل معتبر ثابت شده است، ولي احتياط مستحبّ آن است كه درغیر غسل جنابت وضو بگيرد.
مظاهری: مسأله 325- کسی که غسل جنابت به جا آورده لازم نیست وضو بگیرد. بلکه کسی که هر غسلی چه واجب و چه مستحبّ – غیر از غسل استحاضه- انجام داده لازم نیست وضو بگیرد ومی تواند نماز بخواند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. غیر از غسل جنابت، سایر غسل ها کفایت از وضو نمی‌کند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۴. کسی که غسل جنابت بر او واجب شده و آن را انجام داده است، نباید برای نماز وضو بگیرد و نماز و دیگر اعمالی را که باید با وضو انجام دهد می‌تواند با همین غسل انجام دهد.
