العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > غسل:
غسل ترتیبی
مسأله 361- در غسل ترتيبي بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشويد. و اگر عمداَ يا از روي فراموشي يا بواسطه ندانستن مسأله به اين ترتيب عمل نكند غسل او باطل است1.
1- سبحانی: بنابراحتیاط باطل است.
جوادی آملی: در شستن هر كدام از دو طرف بايد كف پا را حركت دهد، تا آبْ كف پا را بگيرد.
بهجت: ولي چنانچه قصد قربت داشته، و آنچه را كه مقدم داشته اعاده نمايد غسل صحيح است، و احتياط واجب رعايت ترتيب در هر عضو از غسل ترتيبي است، به اين صورت كه از بالا شروع كند و به قسمتهاي پايين عضو ختم كند.
*****
خوئي: مسأله 367– در غسل ترتيبي بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن بعد بدن را بشويد و بهتر آن است كه اول طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشويد (و تحقق غسل ترتيبي به حركت دادن هر يك از اعضاء سه گانه زير آب به قصد غسل بي اشكال نيست و احتياط در اكتفا نكردن به او است) و اگر عمداَ يا از روي فراموشي يا بواسطه ندانستن مسأله بدن را قبل از سر بشويد غسل او باطل است.
تبریزی: مسأله 367– در غسل ترتيبي بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن بعد بدن را بشويد و بهتر آن است كه اول طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشويد و تحقق غسل ترتيبي با حركت دادن اعضاء بدن زير آب به قصد غسل ترتيبي ، غسل محقق نمي شود و اگر عمداَ يا از روي فراموشي يا بواسطه ندانستن مسأله بدن را قبل از سر بشويد غسل او باطل است.
وحید: مسأله 367 - در غسل ترتیبی باید به نیّت غسل، اول سر و گردن، بعد بدن را بشوید، و بنابراحتیاط واجب اول طرف راست و بعد طرف چپ را بشوید، و اگر عمداً یا از روی فراموشی یا بواسطۀ ندانستن مسأله سر را بعد از بدن بشوید، کفایت می کند بدن را دوباره بشوید، و اگر طرف راست را بعد از طرف چپ بشوید، بنابراحتیاط واجب طرف چپ را دوباره بشوید، و تحقق غسل ترتیبی به حرکت دادن هر یک از سه عضو زیر آب به قصدغسل محلّ اشکال است.
زنجانی: مسأله 352– در غسل ترتيبي بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن بعد بدن را بشويد و بهتر بلكه مطابق احتياط استحبابي آن است كه اول طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشويد و اگر عمداَ يا از روي فراموشي يا بواسطه ندانستن مسأله بدن را قبل از سر بشويد غسل او باطل است.
سیستانی : مسأله 360- در غسل ترتیبی باید ـ بنا بر احتیاط لازم ـ اول تمام سر و گردن و سپس تمام بدن را به نیت غسل بشوید. و بهتر آن است که شستن طرف راست بدن را بر طرف چپ مقدم نماید. و چنانچه عمداً و یا از بابت کوتاهی در فراگیری احکام غسل شستن تمام سر و گردن را بر شستن بدن مقدم ننماید بنا بر احتیاط لازم غسلش باطل است. و نیز در انجام غسل ـ بنا بر احتیاط لازم ـ کافی نیست در حالی که سر و یا گردن و یا بدن در زیر آب است با حرکت دادن آن نیت غسل نماید بلکه باید عضوی را که می‌خواهد غسل بدهد چنانچه در زیر آب است آن را بیرون آورده و سپس به نیت غسل بشوید.
مکارم: مسأله 377 - غسل ترتيبى به اين صورت است كه بعد از نيّت، اوّل سر و گردن را مى شويد، سپس طرف راست و بعد طرف چپ را. رعایت این ترتیب در غسل، واجب نیست؛ بلکه مستحب است .
صافی : مسأله 367- در غسل ترتيبي بايد به نيت غسل، اول سر و گردن، و بعد بنابر احتياط طرف راست، و بعد طرف چپ بدن را بشويد، و اگر عمداً يا از روي فراموشي يا به واسطه ندانستن مسأله، به اين ترتيب عمل نكند، غسل او در صورتي كه سر و گردن را اول نشويد باطل است، و اگر طرف چپ را پيش از طرف راست بشويد، بنابر احتياط غسلش باطل است.
مظاهری: مسأله 304- غسل را به دو صورت می توان انجام داد: اوّل: غسل ترتیبی؛ و آن غسلی است که اوّل سر و گردن بعد طرف راست و بعد طرف چپ بدن را بشوید. و اگر عمداً یا ازروی فراموشی یا بواسطۀ ندانستن مسأله به این ترتیب عمل نکند غسل او باطل است.
دوم: غسل ارتماسی؛ و آن غسلی است که دریک لحظه، آب تمام بدن را فرا بگیرد، بلکه اگر به نیت غسل ارتماسی به تدریج در آب فرو رود غسل او صحیح است. چنانکه اگر بعضی از بدن غسل کننده در آب و بعضی قسمتهای دیگر بیرون از آب باشد و به نیت غسل بقیّه بدن را در آب فرو برد غسل او صحیح است. چنانکه اگر همه بدن زیر آب باشد و بعد از نیت غسل بدن را حرکت دهد یا از آب بیرون آید غسل او صحیح است. [و] در غسل ترتیبی می تواند در زیر آب به نیّت سر و گردن و بعد به نیّت طرف راست و بعد به نیّت طرف چپ، خود را حرکت دهد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۶. کیفیت غسل: غسل را به دو گونه می‌شود انجام داد: ۱. ترتیبی، ۲. ارتماسی.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۷. کیفیت غسل : غسل را به دو گونه می‌شود انجام داد: ۱. ترتیبی: اول این که با ترتیب مخصوص بدن را بشوید، به این که ابتدا سر و گردن، بعد بنابر احتیاط واجب تمام نیمه راست بدن و در آخر تمام نیمه ی چپ بدن را بشوید. ۲. ارتماسی: دوم این که تمام بدن را یک‌باره در آب فرو ببرد به طوری که آب به همه جای بدن برسد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۷. اگر غسل ترتیبی را بر خلاف ترتیبی که قبلاً گفته شد به جا آورد- چه عمداً باشد و چه از روی فراموشی و چه به سبب ندانستن مسأله- باطل است.
(مسأله 362) نصف ناف1 و نصف عورت را بايد با طرف راست بدن و نصف ديگر را بايد با طرف چپ بشويد2، بلكه بهتر است تمام ناف و عورت با هر دو طرف شسته شود.
این مسأله در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي، زنجاني، سيستاني و جوادی آملی نیست.
1- وحید: بنابراحتیاط واجب نصف ناف...
2- بهجت: [پایان مسأله].
*****
مکارم: مسأله 378 - احتیاط آن است که تمام ناف و عورت را با هر دو طرف بشوید.
مظاهری: مسأله 306- در غسل ترتیبی نصف عورتین را باید با طرف راست بدن و نصف دیگر را باید باطرف چپ بشوید، بلکه بهتر است تمام عورتین با هر دو طرف شسته شود.
مسأله اختصاصي
خوئي، تبريزي: مسأله 368 – سيستاني: مسأله 361 – در صورتي كه بدن را قبل از سر بشويد لازم نيست غسل را اعاده كند بلكه چنانچه بدن را دوباره (خوئي: پيش از آن كه حدثي از او سر بزند) بشويد غسل او صحيح خواهد بود.
زنجاني: مسأله 353 - در صورتي كه بدن را قبل از سر بشويد لازم نيست غسل کامل را دوباره انجام دهد بلكه چنانچه بدن را دوباره بشويد غسل او صحيح خواهد بود.
(مسأله 363) براي آن كه يقين كند هر سه قسمت1، يعني سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را2 كاملاَ غسل داده، بايد هر قسمتي را كه مي شويد مقداري از قسمتهاي ديگر را هم با آن قسمت بشويد3. بلكه احتياط مستحب4 آن است كه تمام طرف راست گردن را باطرف راست بدن و تمام طرف چپ گردن رابا طرف چپ بدن بشويد.
1- خوئي، تبريزي: هر دو قسمت...
2- خوئي: سر و گردن و بدن را...
3- مکارم: احتیاط مستحب آن است که کمی از قسمت های دیگر را با آن قسمت بشوید.
خوئي، تبريزي، بهجت، نوري، سبحانی، مظاهری: [پایان مسأله].
4- گلپايگاني، صافي: احتياط...
*****
زنجاني: مسأله 354– در هر دو قسمت ، يعني سر و گردن و بدن بايد يقين كند كه آن قسمت را كاملاَ شسته است.
سيستاني: مسأله 362– اگر يقين نكند كه هر دو قسمت يعني سر و گردن و بدن را كاملاَ غسل داده بايد براي آن كه يقين كند، هر قسمتي را كه مي شويد مقداري از قسمت ديگر را هم با آن قسمت بشويد.
(مسأله 364) اگر بعد از غسل بفهمد جايي ازبدن را نشسته و نداند كجاي بدن است بايد دوباره غسل كند1.
این مسأله در رساله آيات عظام: مكارم و مظاهری نیست.
1- خوئي، تبريزي، سيستاني: دوباره شستن سر لازم نيست و فقط هر جايي را از بدن كه احتمال مي دهد نشسته، بايد بشويد.
جوادی آملی: بايد دوباره بدن را به قصد غسل بشويد.
*****
وحید: مسأله 370 - اگر بعد از غسل بفهمد جایی از بدن را نشسته ونداند آیا از سر یا طرف راست یا طرف چپ می باشد، شستن سر لازم نیست و باید جایی را که احتمال می دهد از طرف چپ نشسته بشوید و بنابراحتیاط واجب جایی را که احتمال می دهد از طرف راست نشسته قبل از شستن طرف چپ بشوید.
زنجاني: مسأله 355– اگر بعد از غسل بفهمد كه جايي را نشسته و نداند از بدن است يا سر و گردن، بنابراحتياط قسمتي از سر را كه احتمال مي دهد نشسته، بشويد و سپس دوباره همه بدن را بشويد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۹۷. کسی که بعد از غسل بفهمد به قسمتی از بدنش آب نرسیده است:
{اگر} غسل ارتماسی بوده: باید دوباره غسل کند، چه جای آن را بداند یا نداند.
{اگر} غسل ترتیبی بوده:
{چنانچه} جای آن را می‌داند:
در سر و گردن است: باید آن مقدار را شسته، بعد تمام بدن را بشوید و بنابراحتیاط واجب اول طرف راست و سپس طرف چپ بدن را بشوید.
{اگر} در طـرف راسـت اسـت: بایـد آن مقدار را شـسـتـه، بعـد بنابراحتیاط واجب طــرف چـپ را بشوید.
{اگر} در طــرف چـپ است: شستـن همــان مقداری که شسته نشده کافی است.
{چنانچه} جای آن را نمی‌داند: باید دوباره غسل کند.
(مسأله 365) اگر بعد از غسل بفهمد مقداري از بدن را نشسته1، چنانچه از طرف چپ باشد، شستن همان مقدار كافي است. و اگر از طرف راست باشد بايد2 بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد3. و اگر از سرو گردن باشد بايد4 بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشويد5.
1- بهجت: ولي هنوز چيزي كه وضو را باطل مي كند از او سر نزده است...
2- خوئي، سيستاني، تبريزي، زنجاني: احتياط مستحبّ آن است كه...
3- وحید، سبحانی: بنابراحتیاط واجب...
زنجاني: و اگر بفهمد مقداري از سرو گردن را نشسته بايد بعد از شستن آن مقدار دوباره بدن را بشويد.
بهجت: بنابرأظهر در اعتبار ترتيب سر با دو جانب و أحوط در ترتيب بين دو جانب و أظهر در عدم اعتبار ترتيب از بالا به پايين در حال نسيان؛...
4- سيستاني: بنابراحتياط واجب ...
5- بهجت: و اگر در اثناء غسل چيزي كه وضو را باطل مي كند از او سر زده، احتياط در اين است كه غسل را دو مرتبه به طور كامل انجام دهد و براي نماز و كاري كه براي آن وضو لازم است وضو بگيرد.
وحید: اگر از سر و گردن باشد باید بعد ازشستن آن مقدار، بدن را بشوید، و بنابراحتیاط واجب طرف راست را بر طرف چپ مقدّم بدارد.
خوئي، سيستاني: دوباره بدن را بشويد.
امام خامنه ای رجوع کنید به ذیل مسأله ۳۶۴.
*****
مکارم: مسأله 380 ـ اگر بعد از غسل بفهمد مقدارى از بدن را نشسته، کافی است همان قسمت را به نیّت غسل بشوید؛ در این صورت غسل او صحیح است
مسأله 366- اگر پيش از تمام شدن غسل، در شستن مقداري از طرف چپ شك كند، شستن همان مقدار كافي است1. ولی اگر2 بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست یا مقداری از آن شک کند یا بعد از اشتغال به شستن طرف راست در شستن سر و گردن یا مقداری از آن شک نماید نباید اعتنا کند3.
اين مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مکارم نیست.
1- گلپايگاني، صافي: ولي اگر در شستن مقداري از طرف راست شكّ كند، بايد بعد از شستن آن مقدار، طرف چپ را هم بشويد و اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند، بايد بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و طرف چپ را بشويد، و اگر بعد از تمام شدن طرف چپ شك كند كه يكي از اعضاي سابق يا مقداري از آن را شسته يا نه، به آن شك اعتنا نكند.
2- مظاهری: ولی اگر بعد از تمام شدن غسل در شستن مقداری از طرف چپ شک کند یا اگر...
3- فاضل، مظاهری: لازم نيست اعتنا کند.
*****
خوئي، تبریزی: مسأله 372، زنجانی: 357، سیستانی: 365- اگر پيش از تمام شدن غسل، در شستن مقداري از طرف چپ يا طرف راست شك كند، لازم است كه آن مقدار را بشويد و اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند شكّش غير معتبر و غسلش صحيح است..
. زنجاني: بنابراحتياط اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند بايد بعد از شستن آن، بدن را نيز بشويد.
. سيستاني: اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند، بنابراحتياط لازم بايد بعد از شستن آن، دوباره بدن را بشويد.
. تبريزي: اگر در شستن مقداري از سر و گردن شك كند، بايد به شك خود اعتنا نكند.
وحید: مسأله 372 - کسی که پیش از تمام شدن غسل، در شستن مقداری از طرف چپ شک کند، شستن همان مقدار کافی است ولی اگر بعد از شستن مقداری از طرف چپ در شستن مقداری از طرف راست شک کند بنابراحتیاط واجب آن مقدار را شسته و بعد از آن طرف چپ را هم بشوید و اگر در شستن مقداری از سر و گردن شک کند و داخل در شستن قسمت های دیگر بدن شده باشد. شکش غیر معتبر و غسلش صحیح است.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۰. اگر هنگام غسل، در شستن قسمتی از اعضای غسل شک کند، در صورتی که وارد جزء بعد نشده است، باید قسمت مشکوک را بشوید و اگر وارد جزء بعد شده است، نباید به شک خود اعتنا کند، مگر آنکه هنگام شستن سمت چپ، در شستن قسمتی از سمت راست شک نماید که احتیاط آن است قسمت مشکوک و سپس آنچه از سمت چپ باقیمانده را بشوید.
رساله آموزشی ص ۱۰۰. اگر بعد از اتمام غسل، در شستن قسمتی از جزء اخیر (سمت چپ) شک کند، شستن همان مقدار کافی است. همچنین بنابر احتیاط واجب اگر در شستن قسمتی از سمت راست شک کند، فقط همان قسمت را بشوید.
مسأله اختصاصی
مكارم: مسأله 381 – اگر بعد از تمام شدن غسل، شك كند كه اعضاء را درست شسته يا نه، اعتنا نكند
