العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > نماز جمعه:
فتاوای آیةالله العظمی مکارم شیرازی
وجوب نماز جمعه
مسأله ۶۷۱ـ نمازجمعه دو ركعت است و در روز جمعه جانشين نماز ظهر مى شود و در زمان حضور پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام معصوم(عليه السلام) و نايب خاصّ او واجب عينى است، امّا در زمان غيبت كبرى واجب تخييرى است، يعنى ميان نماز جمعه و نماز ظهر مخيّر است، ولى در زمانى كه حكومت عدل اسلامى باشد احتياط آن است كه ترك نشود.
وقت نماز جمعه:
الف: وقت نماز جمعه از اوّل ظهر است به مقدارى که اذان و خطبه ها و نماز مطابق معمول انجام شود و با گذشتن اين مقدار، وقت نماز جمعه پايان مى يابد و بايد نماز ظهر خوانده شود.
کسانى که مشمول حکم نماز جمعه مي شوند:
ب: کسانى که تا دو فرسخى از محلّ نماز جمعه قرار دارند مشمول حکم نماز جمعه هستند و در صورتى که نماز جمعه واجب عينى باشد حضور آنها در نماز جمعه واجب است.
وظيفه کسي که به خطبه ها نرسيد
ج: هرگاه کسى به خطبه ها نرسد و در نماز شرکت کند، يا فقط يک رکعت از نماز جمعه را درک نمايد نماز او صحيح است، ولى احتياط واجب آن است که عمداً تأخير نيندازد.
حد اقل مأمومين براي نماز جمعه
د: نماز جمعه بايد به جماعت خوانده شود و حدّاقلّ جمعيّت براى انعقاد جمعه، پنج نفر است (امام جمعه و چهار نفر ديگر).
فاصله دو نماز جمعه
هـ : فاصله دو نماز جمعه بايد کمتر از يک فرسخ نباشد که اگر در کمتر از يک فرسخ دو نماز جمعه خوانده شود نماز اوّلى صحيح و دومى باطل است.
کسانى که نماز جمعه بر آنها واجب نيست
و: نماز جمعه بر «مسافران» و «زنان» و «بيماران» و «از کارافتادگان» واجب نيست، ولى اگر آنها در نماز جمعه حاضر شوند نمازشان صحيح است، امّا احتياط واجب آن است که پنج نفر اصلى نماز جمعه (امام و چهار نفر ديگر) غير آنها باشد.
طريقه خواندن نماز جمعه
ز: نماز جمعه دو رکعت است مانند نماز صبح و دو قنوت دارد يکى در رکعت اوّل پيش از رکوع و دومى در رکعت دوم بعد از رکوع. مستحبّ است امام در رکعت اوّل، بعد از حمد، سوره جمعه را بخواند در رکعت دوم، سوره منافقين را و هرگاه مشغول يکى از اينها شود احتياط واجب آن است که به سوره ديگرى عدول نکند.
خواندن خطبه
ح: بايد قبل از نماز جمعه دو خطبه به وسيله امام جمعه خوانده شود.
زمان ايراد خطبه
ط: خطبه ها بايد بنابر احتياط واجب بعد از اذان ظهر باشد و اگر قبل از آن خوانده شود اعاده کنند.
مفاد خطبه ها
ى: هر يک از خطبه ها بايد مشتمل بر امور زير باشد:
۱ـ حمد و ثناى الهى.
۲ـ صلوات بر محمّد و آل محمّد.
۳ـ وعظ و ارشاد و سفارش به تقواى الهى.
۴ـ خواندن يک سوره کوتاه در هر خطبه مانند سوره قل هو اللّه، قل يا أيّها الکافرون يا سوره والعصر (بنابر احتياط واجب).
۵ـ بنابر احتياط واجب براى خود و مؤمنين و مؤمنات استغفار کند و در خطبه دوم ائمّه هدى (عليهم السلام) را هنگام صلوات و درود يک يک نام ببرد. بنابراين خطبه اوّل شامل پنج قسمت و خطبه دوم شامل شش قسمت است. امام بايد خطبه ها را در حال قيام بخواند و ميان دو خطبه جلوس مختصرى بنمايد و صداى خود را در حدّ مقدور به نمازگزاران برساند و وعظ و ارشاد را به زبان قابل فهم براى مردم ايراد کند.
۱ـ حمد و ثناى الهى.
۲ـ صلوات بر محمّد و آل محمّد.
۳ـ وعظ و ارشاد و سفارش به تقواى الهى.
۴ـ خواندن يک سوره کوتاه در هر خطبه مانند سوره قل هو اللّه، قل يا أيّها الکافرون يا سوره والعصر (بنابر احتياط واجب).
۵ـ بنابر احتياط واجب براى خود و مؤمنين و مؤمنات استغفار کند و در خطبه دوم ائمّه هدى (عليهم السلام) را هنگام صلوات و درود يک يک نام ببرد. بنابراين خطبه اوّل شامل پنج قسمت و خطبه دوم شامل شش قسمت است. امام بايد خطبه ها را در حال قيام بخواند و ميان دو خطبه جلوس مختصرى بنمايد و صداى خود را در حدّ مقدور به نمازگزاران برساند و وعظ و ارشاد را به زبان قابل فهم براى مردم ايراد کند.
شرايط امام جمعه
ک: شايسته است خطيب ملبّس به عمامه و عبا باشد و بر عصا يا مانند آن تکيه کند و قبل از شروع به خطبه، به مأمومين سلام کند و سزاوار است مسائل مهمّ سياسى و اجتماعى و اخلاقى مسلمين و جهان اسلام و آن منطقه را براى مردم شرح دهد و آنها را به وظايفشان در برابر اين مسائل آشنا سازد و در برابر توطئه هاى دشمنان به آنها هشدار دهد. بنابراین خطيب بايد حدّاکثر استفاده را از خطبه ها براى تهذيب نفوس مردم و آگاه ساختن آنها از مسائل مهمّ روز بنمايد که يکى از اهداف اصلى خطبه ها همين است. خطبه ها را با عبارات فصيح و گويا و بليغ و مؤثّر و نافذ ايراد نمايد تا خطبه ها تأثير لازم را در نفوس مسلمين بگذارد و از اين فريضه عبادى سياسى بهره گيرى کامل شود؛ هرگز به سراغ مسائل تفرقه انداز نرود و مسلمين را به وحدت در مقابل دشمنان دعوت نمايد.
احتياط واجب آن است که نمازگزاران هنگام ايراد خطبه با طهارت باشند و رو به امام بنشينند و سکوت را رعايت کنند و به خطبه ها گوش فرا دهند، ولى اگر عمداً سخن بگويند، نماز جمعه آنها باطل نمى شود، هر چند کار خلافى کرده اند.
