العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > {۳} معصوم سوم حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها):
قناعت و ساده زیستی
بسم الله الرحمن الرحیم
الگوی قناعت و ساده زیستی
فهرست مطالب:
(1) ساده زیستی
(2) قناعت ساده زیستی و شکر گزاری
(3) فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اسوه قناعت و ساده زیستی
(4) فوائد و برکات قناعت در زندگی
1. عزت و سر بلندی
2. حسابرسی آسان در قیامت
3. سلامتی دین
4. اصلاح نفس
(5) سخن آخر
یکی از زیباترین و شاخص ترین ویژگی های اخلاقی فاطمه زهرا (سلام االله علیها) بهره مندی از روحیه قناعت پیشگی و ساده زیستی در زندگی است این موضوع را به خوبی می توان در سیره زندگانی این بانوی گرامی مشاهده کرد.
ساده زیستی
مقدمه:
حضرت زهرا (سلام الله علیها) منشوری از فضائل و کمالات بی شمار اخلاقی و انسانی است که قالب الفاظ و عبارات ظرفیت وگنجایش ترسیم آن را ندارد. منشوری که هر زاویه دلالت بر بخشی از عظمت روحی آن حضرت دارد. شخصیتی که پیامبر اعظم (صلی الله علیه واله و سلّم) او را ستوده و نمونه آرمانی همه جوامع انسانی و نمونه کامل انسان کامل به شمار می‌آید. بانوی بزرگواری كه حضرت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه واله و سلّم) در ستایش او فرمود: «أَنَّ ابْنَتِی فَاطِمَةَ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ؛ دخترم فاطمه(سلام الله علیها) سرور بانوان بهشتی است.»
بحار الانوار، ج37، ص39.
ازآنجایی که شخصیت والا مقام صدیقه طاهره فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بهترین الگو و بهترین اسوه برای تمام افراد به حساب می‌آیند شناسایی زوایا و مولفه‌های وجودی این بانوی عرشی می‌تواند چراغ روشنی برای جویندگان کمال سعادت باشند.در این نوشتار سعی داریم به یکی از زیباترین شاخصه‌های اخلاقی این بانو با فضیلت و ثمرات وبرکات این فضیلت اخلاقی در آموزه‌های اسلامی اشاره کنیم:
قناعت ساده زیستی و شکر گزاری
از جمله مهمترین و زیباترین مولفه‌های اخلاقی که می‌بایست زیبنده زندگی هر انسان مسلمان و جویای کمال وسعادتی باشد. سادگی وقناعت در زندگی و عدم دلبستگی به زندگی مادی دنیوی است. از آنجایی که دنیا طلبی ودلخوش کردن به زندگی مادی و اشرافی خود می‌توان سرآغاز وسر منشأ بیماری‌های روحی فراوانی باشد قناعت پیشگی و عدم وابستگی به دنیا می تواند کمک شایانی در جهت رسیدن به سعادت و کمال ایفا نماید.
فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اسوه قناعت و ساده زیستی
یکی از زیباترین و شاخص‌ترین ویژگی های اخلاقی فاطمه زهرا (سلام االله علیها) بهره‌مندی از روحیه قناعت پیشگی و ساده زیستی در زندگی است این موضوع را به خوبی می‌توان در سیره زندگانی این بانوی گرامی مشاهد کرد.
در روایتی سلمان فارسی این چنین ساده زیستی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) رابیان می‌کند: روزی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را دیدم كه چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر كرسیهای طلایی می‌نشینند و پارچه‌های زربافت و اشرافی به تن می‌كنند؛ امّا دختر رسول خدا (صلی الله علیه واله و سلّم) كه عظمت و جلالتش از همهٔ آنها بالاتر و بیشتر است، نه چادرهای گران‌قیمت بر سر دارد و نه لباسهای فاخر و زیبا! حضرت زهرا(سلام الله علیها) فرمود: «یَا سَلْمَانُ! اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّیَابَ وَ الْكَرَاسِیَّ لِیَوْمٍ آخِرٍ؛ ای سلمان! خداوند [بزرگ] لباسهای [زینتی] و تختهای [طلایی] را برای روز قیامت ما ذخیره كرده است.»
بحار الانوار، ج8، ص303،ح62.
فوائد و برکات قناعت در زندگی
بعد از آنکه بیان شد یکی از مهمترین شاخص‌های زندگانی حضرت زهرا (سلام الله علیها) زندگی ساده ایشان بوده، حال این سؤال مطرح میشود مؤلفه قناعت و ساده زیستی چه فوائدی را به دنبال دارد؟
1-عزت و سر بلندی
از جمله مهمترین آثار و برکات قناعت و ساده زیستی سر بلندی و حفظ عزت نفس و بزرگی است چرا که انسانها قانع به دارایی های خود قانع خواهند بود و برای تحصیل نیازهای بیشتر خود را نزد دیگران ذلیل و خوار نمی‌کنند؛ امام علی (علیه السلام) در این خصوص می‌فرماید:«القَناعَةُ تُؤَدّی إلَى العِزِّ؛ قناعت به عزّت مى انجامد.»
تصنیف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص391،ح9011.
2- حسابرسی آسان در قیامت
از آنجایی که افراد قانع به آنچه خدای متعال روزی آنها کرده راضی هستند و حاضر نمی‌شوند برای تحصیل اموال ودارایی بیشتر اسیر حرص و طمع شوند از گزند هوای نفس و سختی حساب روز قیامت در امان الهی خواهند بود.
از اینرو در روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه واله و سلّم) این چنین نقل شده است: «اقْنَعْ بِما اُوتیتَهُ یَخِفَّ علَیكَ الحِسابُ؛ قناعت كن به آنچه كه بتو بخشیده شده حسابت آسان شود.»
بحار الأنوار (ط - بیروت)؛ ج74؛ ص187.
3-سلامتی دین
بر اهل خرد و اندیشه رابطه قناعت پیشگی و سلامتی دین روشن است چرا که با این رویکرد اخلاقی انسان کمتر اسیر خواهش های زیاده طلبانه نفس میشود انسان قانع حاضر نیست برای تحصیل مال بیشتر دنیای فانی باورهای دینی و مذهبی خود را ضایع نماید.
در روایتی از امام علی (علیه السلام) این چنین نقل شده است. «اقْنَعُوا بِالْقَلِیلِ مِنْ دُنْیَاكُمْ لِسَلَامَةِ دِینِكُمْ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ الْبُلْغَةُ الْیَسِیرَةُ مِنَ الدُّنْیَا تُقْنِعُه؛ قناعت كنید باندكى از دنیاى خود از براى سلامتى دین خود پس بدرستى كه مؤمن اندك بلغه از دنیا قانع مىسازد.»
تصنیف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص393،ح9075.
4- اصلاح نفس
ازجمله راهکارهای مناسب که در روایات برای اصلاح نفس و تهذیب آن معرفی شده است استفاده از اهرم قناعت و ساده زیستی در زندگی است. «إِذَا رَغِبْتَ فِی صَلَاحِ نَفْسِكَ فَعَلَیْكَ بِالاقْتِصَادِ وَ الْقُنُوعِ وَ التَّقَلُّل؛ هرگاه رغبت كنى در صلاح حال نفس خود پس بر شماست ملازمت میانه روى و خشنود بودن به قسمت. و «تَقَلُّل» یعنى كمى آرزو یا كم گوئى، یا كم نمودن مؤونه.»
تصنیف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص237، ح4766.
سخن آخر
قناعت و ساده زیستی ریشه در عدم اعتنا و دلبستگی به دنیا دارد. فضیلت بسیار مهم و ارزشمندی که علاوه بر اینکه زندگی دنیایی افراد را زیبا و سامان می‌دهد٬ برکات وآثار ارزشمندی همچون تهذیب نفس و اصلاح دین را به دنبال خواهد داشت.
