العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > (۴۱) مسجد پایگاه اتحاد و بصیرت:
(۱۲) ویژگیهای إجمالی مسجد، و...
بسم الله الرحمن الرحیم
ویژگیهای إجمالی مسجد، امام جماعت و هیئت اُمنای خوب
ویژگیهای مسجد خوب
اشاره
امروزه، جامعه اسلامی ما همانند دیگر جوامع، از ویژگی‌ها و کارکردهای حقيقي مسجد در صدر اسلام فاصله دارد که براي رسيدن به الگوي مسجد طراز اسلامی نياز به کم کردن اين فاصله‌ها داريم، مسجد طراز اسلامی عهده‌دار نقشهاي مهمي در زمينه عبادي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي و نظامي و... است. برای تبیین جايگاه و شاخصه‌های مسجد طراز اسلامي بايد بازگشتي به صدر اسلام داشت و بررسي کرد که در آن زمان هدف از تشکيل بناي «مسجد» چه بوده و نيات و خواسته‌‌هاي پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) در مورد مسجد چيست؛ زیرا مشخص کردن کارکرد مسجد در صدر اسلام مي‌تواند بهترين الگو در تهيه و تدوين مسجد جامع طراز اسلامي باشد. با الگوبرداری از مساجد صدر اسلام می‌توان به مسجد طراز اسلامی در جامعه کنونی دست یافت. مطالعه ویژگی‌ها و کارکردهای مسجد در صدر اسلام، سيماي مسجد طراز اسلامی را براي ما به خوبی روشن مي‌کند؛ فرازهايي از اين ويژگي‌ها و کارکردها را در این نوشتار مختصر ذکر مي‌نماييم.
مفهوم «مسجد طراز اسلامی»
واژه «طراز» یا «تراز» در کتابهای لغت به معنای «قاعده، قانون، روش، طرز، رتبه، قسم، نوع، هم‌شأن، هم‌پایه و هم‌سطح» است. مسجد طراز اسلامی عنوانی است که نخستین بار مقام معظم رهبری در پیامی که به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز (۱۸ مهر ۱۳۸۹) اجلاسیه نماز دادند، خواستار رسیدن به چنین مسجدی شده‌اند. منظور از مسجد طراز اسلامی، رسیدن به مسجدی براساس قاعده و روش صدر اسلام است.
برخی از شاخصه‌های مسجدِ طراز اسلامی
{۱} مسجد، کانون عبادت
نام مسجد یادآور بندگی در برابر پروردگار متعال است. مسجد، جایگاه سجده است و سجده اوج عبادت و بندگی انسان برای خدا: «السُّجودُ مُنتَهَی العِبَادَه مِن بَنی آدَم» و مسجد جايگاه عبادت خالصانه است: «وَ اَنَّ المَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدعُو مَعَ اللَّهِ أَحَدا» ؛ مساجد جايگاه خدا و براي خداست، پس با خدا كسي را نخوانيد.
{۲} مسجد، کانون تعليم و تربيت
{۳} مسجد، کانون فعالیتهای سیاسی
{۴} مسجد، مرکز دادخواهی و قضاوت
{۵} مسجد، پایگاه نظامی
به گواهی تاریخ، مسجد در صدر اسلام، محل برافراشته شدن پرچم سپاه اسلام و اعزام آنان به جبهه‌های نبرد بوده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)، خطبه‌هاى آتشین خود را که براى اعزام مسلمانان به جهاد و مبارزه با کفر و شرک بود، در مساجد ایراد مى‌کردند و حتى آمادگی‌هاى قبل از اعزام هم در مسجد شکل مى‌گرفته است.
{۶} مسجد، پایگاه تعاون اجتماعی
{۷} مسجد، پایگاه وحدت اجتماعی
ویژگیهای امام جماعت خوب
برخی از ویژگی های امام جماعت خوب موّفق
اشاره
یکی از ارکان اصلی هر مسجد، امام جماعت آن است. به عبارت دیگر: مسجدی موفق است که امام جماعت موفقی داشته باشد و امام جماعتی موفق است که به کارکردها و ویژگیهای مسجد و نیز وظایف امام جماعت آشنا باشد.
{۱} محبوبیت و مقبولیت
اولین و مهم ترین ویژگی امام جماعت، محبوبیت مردمی وی است.
پیشوایان اسلام بر محبوبیت و مقبولیت امام جماعت و مورد رضایت و پذیرش بودن او نزد نمازگزاران، تأکید فراوانی نموده اند.
قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلّم) ثَمَانِيَةٌ لَا يَقْبَلُ اللَّهُ لَهُمْ صَلَاةً:
(۱) الْعَبْدُ الْآبِقُ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَوْلَاهُ،
(۲) وَ النَّاشِزُ عَنْ زَوْجِهَا وَ هُوَ عَلَيْهَا سَاخِطٌ،
(۳) وَ مَانِعُ الزَّكَاةِ،
(۴) وَ إِمَامُ قَوْمٍ يُصَلِّي بِهِمْ وَ هُمْ لَهُ كَارِهُونَ،
(۵) وَ تَارِكُ الْوُضُوءِ،
(۶) وَ الْمَرْأَةُ الْمُدْرِكَةُ تُصَلِّي بِغَيْرِ خِمَارٍ،
(۷) وَ الزِّبِّينُ وَ هُوَ الَّذِي يُدَافِعُ الْبَوْلَ وَ الْغَائِطَ،
(۸) وَ السَّكْرَانُ.
هشت طايفه‌اند كه خداوند نماز آنان را نمى‌پذيرد:
(۱) بنده‌اى كه گريخته باشد تا نزد آقاى خود باز گردد،
(۲) و زنى كه بشوهر خود تمكين نكند و شوهر از او ناراضى باشد،
(۳) و كسى كه زكاة نپردازد،
(۴) و آنكه وضو نسازد،
(۵) و دختر بالغى كه بى‌روپوش نماز بخواند،
(۶) و امام جماعتى كه مأمومينش امامت او را ناخوش بدارند،
(۷) و زبين، عرض كردند يا رسول اللّٰه زبين چيست؟ فرمود:كسى كه احتياج بدفع بول و غايط داشته باشد و خوددارى نمايد،
(۸) و ديگر مست.
{۲} آشنایی با کارکردهای مسجد{۳} آشنایی با دانش مدیریت
{۴} دقّت در توجه کردن به وظایف امام جماعت
الف: مراعات اوقات نمازگزاران و حال ضعیفان
بــــ: تعیین ساعتی مشخص برای حل مشکلات،
جــــ: حفظ آرامش مسجد،
د: ارائه برنامه هایی برای جذابیت مسجد.
{۵} مدیریّت خوب هیأت امنا
{۶} رفع موانع جذب جوانان به مسجد
برخی از موانع جذب جوانان به مساجد:
{۱} متنوع نبودن برنامه های مسجد که اغلب یکنواخت، کسالت آور و خسته کننده است.
{۲} ناهمخوانی برنامه های بسیاری از مساجد با نیازهای فکری و فرهنگی جوانان و وضع زمان و مسائل روز.
{۳} وجود دو اشکال در مسجد:
۱- اختصاصی بودن مساجد غالباً برای میان سالان و سالمندان،
۲- باز نبودن دست نوجوانان و جوانان در برنامه های فرهنگی و دینی مسجد و احساس غربت و حقارت جوانان در مسجد.
{۴} طولانی بودن نماز جماعت و سخنرانی.
{۵} وضع نامناسب و عدم آراستگی ظاهری مسجد و امام جماعت.
{۶} وجود تناقض در گفتار و کردار.
{۷} مشاهدة ضعفها در وابستگان درجه اول امام جماعت (همسر، فرزندان و والدین) و افراد تحت تکفل او.
{۸} وجود برخی از افراد هیأت امنا و خادمان تندخو، بداخلاق و مستبد در مسجد که موجب دافعه میشود.
{۹} مراعات نکردن عفّت کلام و به کارگیری واژه ها و کلمات نامناسب و سوء تفاهم برانگیز و دون شأن مبلّغ اسلام در سخنرانیها و مراعات نکردن ادب در گفتار و نگاه و نداشتن برخورد زیبا از لحاظ روانی در جذب مخاطب بسیار مؤثر است.
{۱۰} ناآشنایی با روان شناسی تبلیغات، وقت نشناسی، نداشتن حُسن انتخاب و کج سلیقگی در طرح مطالب و در برخورد با مردم.
{۱۱} وجود برخی امامان جماعت در مساجد که صلاحیت علمی و توان تبلیغی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی لازم را ندارند و یا خوشنام و خوش سابقه نیستند و تبلیغ و امامتشان به دل نمی نشیند.
{۱۲} تشخیص ندادن و درک ناصحیح از روان شناسی دوره جوانی، بیگانه بودن با دنیای جوانان و آشنا نبودن با زبان آنها و ناتوانی در طرح ارزشها و مجاب ساختن و متقاعد کردن آنان و عدم پاسخگویی به سؤالات آنها.
