العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > درسهای رمضان المبارک:
درس {۱} نقش نیّت در ارزشمندی عبادت
بسم الله الرحمن الرحیم
نقش نیّت در ارزشمندی عبادت
فهرست مطالب:
(1) نقش نیّت در عبادات
(2) سخنان اولیاء دین (علیهم السلام) در باره نقش نیت
(3) لزوم نیّت در عبادت روزه و احکام نیّت
(4) داستانهای در باره نیّت
(5) اشعاری در باره نیّت
(1) نقش نیّت در عبادات
نقش قصد قُربت و داشتن نیت خالص در عبادات
نیّت، نخستين رکن هر عمل، بلکه تعيين کننده ی هويت هر عمل، است.
این نیت است که به کار ما معنای ارزشی یا ضدارزشی میدهد. کارهایی در دنیا انجام میگیرد که به ظاهر شبیه هم هستند اما نیت موجب میشود که از نظر ارزشی تفاوت بسیار پیدا کنند و حتی عمل خود به عنوان یک ضدارزش تلقی شود. نیت در اعمال باید به قصد رضایت و خشنودی خدا و تقرب به او باشد. از این رو بارها در آیات قرآن کریم به اخلاص اشاره شده است چرا که خلوص برای خدا عمل را مورد پذیرش قرار میدهد خداوند همان گونه که به عمل مینگرد که آیا صالح است یا نه؟ به نیت آن نیز نظر میکند که آیا عمل صالح همراه با اخلاص بوده یا نه؟
هر عملی به قصد و منظوری انجام میگیرد که از آن به غایت یاد میشود.
اعمال اختیاری انسان مبتنی بر اراده و قدرت انجام میگیرد، انسان با توجه به شناختی که به امر محبوبی پیدا میکند شوقی در او پیدا میشود که به اراده او شکل میدهد آنچه انگیزه شخص میشود همان نیت اوست از همین رو نیت نقش مهمی در قبول و رد اعمال دارد چون اعمال بر اساس نیت آدمی پی ریزی می شود و لذا نیت روح و میزان سنجش اعمال است.
(2) سخنان اولیاء دین (علیهم السلام) در باره نقش نیت
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): اِنّ الله لایَنظُرُ الی صُوَرِكُم وَ اعمالِكُم وَ اِنّما یَنظُرُ اِلی قُلوبِكُم و نِیّاتِكم.
خداوند به شكل و قیافة شما نظر نمی‌كند بلكه توجه او تنها به دلها و نیّتهای شماست.
جامع‌الاخبار، ص ١١٧.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): حُسنُ النِّیّةِ جَمالُ السّرائِرِ.
حُسن نیت، زیبائی باطن انسان است.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): لایَكمُلُ صالِحُ العَملِ اِلاّ بِصالِحِ النِّیّةِ.
عمل صالح جز با نیّت صالح به حد کمال نمی‌رسد.
فهرست غرر، ص ٣٩٩.
قال الصادق (علیه‌السلام): صاحبُ النِّیّةِ الصّادِقَةِ صاحبُ القَلبِ السَّلیمِ.
آن کس که قلب سالم و سلیم دارد نیّتش خالص و صادقانه خواهد بود.
سفینه، ج ٢، ص ٦٢٨.
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): إنّ بِالنِّیاتِ خُلِّدَ اَهلُ الجَنّةِ فی الجَنّةِ و اَهلُ النّارِ فی النّارِ.
به خاطر حُسن نیّت و سوء نیّت است که بهشتیان در بهشت و جهنمیان در جهنم مخلّد و جاویدان گشته‌اند.
بحار، ج ٧٠، ص ٢١٢.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): عَلی قَدرِ النِّیةِ تكونُ مِنَ الله العَطِیَّة.
فضل و رحمت الهی برای هر کس بر حسب نیّت و اهداف او است.
فهرست غرر، ص ٣٩٩.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): عَوِّد نفسَكَ حُسنَ النّیةِ و جَمیلَ المَقصَدِ تُدرِكْ فی مَباغیكَ النَّجاحَ.
خود را به حسن نیّت و اهداف پسندیده عادت بده با موفقیت به خواسته‌های خود خواهی رسید.
فهرست غرر، ص ٣٩٩.
قال الصادق (علیه‌السلام): اَلعبادةُ حُسنُ النِّیةِ بِالطَّاعِة مِنَ الوَجهِ الّذی اُمِرَ بِهِ.
عبادت، یعنی اطاعت از خدا با نیّت صادقانه از همان راهی که او دستور داده است. (نه راه‌های دیگر)
وسائل، ج ١، ص ٣٨.
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): مَن استَحسَن قَبیحاً كانَ شریكاً فیهِ.
کسی که کار زشت و قبیحی را خوب بداند، در آن کار شریک خواهد بود.
بحار، ج ٧٨، ص ٨٢.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): اِنَّ اللهَ یُحِبُّ أَنْ تَكونَ نِیّةُ الانسانِ جَمیلةً.
خدا دوست دارد که انسان همیشه خیرخواه و خوش‌نیت باشد.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): مِنَ الشقاءِ فَسادُ النِّیَّةِ.
نیّت پلید و ناپاك، دلیل بر شقاوت و نگون‌بختی انسان است.
فهرست غُرر، ص ٣٩٩.
قال الصادق (علیه‌السلام): إِنّ اللهَ یَحشُرُ الناسَ عَلی نِیّاتِهم یَومَ القِیامَةَ.
خداوند در روز قیامت مردم را بر حسب نیّت و مقاصد باطنی‌شان محشور می‌گرداند.
وسائل، ج ١، ص ٣٤.
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): لِیَكُنْ لَكَ فی كُلِّ شَیءٍ نیَّةٌ صالحةٌ حَتَّی فی النَّومِ وَالأكلِ.
در هر چیزی نیت خوب داشته باش حتی در خواب و خوراک.
مکارم‌الاخلاق، ص ٤٦٤.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): حُسنُ النِیّةِ مِن سلامَةِ الطّوِیّةِ.
حُسن نیت نشانة ضمیر پاک و سلامتی باطن آدمی است.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال الصادق (علیه‌السلام): إنَّ سلامَةَ القَلبِ مِن هَواجِسِ المحذوراتِ، بِتَخلیص النِّیّةِ لِلِّهِ فی الأُمورِ كلِّها.
برای مصونیت دل از هر گونه محذور و انحراف باید که انسان نیّتش در تمام امور خالصانه و تنها برای خدا باشد.
سفینه، ج ٢، ٦٢٨.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): رُبَّ عَملٍ أَفسَدَتهُ النِّیَّةُ.
چه بسا عملی (خوب) بوده اما خیال و نیّت (بد) آن را تباه نموده است.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): رُبَّ نِیَّةٍ اَنفَعُ مِن عَملٍ.
چه‌بسا نیّتی است که ثمره‌اش برای انسان از خود عمل سودمندتر بوده است.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال الحسین (علیه‌السلام): اِعمَل عَمَلَ رَجُلٍ یَعلَمُ اَنّهُ مَأخوذٌ بِالاِجرام مَجزِیٌّ بِالإحسانِ.
عملی که انجام می‌دهی عمل کسی باشد که می‌داند در برابر آن یا کیفر خواهد دید یا پاداش خواهد داشت. (در کار خود بینش و نیّت خوب داشته باش)
بحار، ج ٧٨، ص ١٢٧.
قال الصادق (علیه‌السلام): مَنْ حَسُنَتْ نِیَّتُهُ زادَ اللهُ فی رِزْقِهِ.
كسی كه در كارهای خود حُسن نیّت داشته باشد، خداوند معیشت او را فَراخ و وسعت میدهد.
سفینة، ج ٢، ص ٦٢٨.
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): مَنْ كَانَتْ نِیَّتُهُ الآخِرَةَ جَمَعَ اللهُ شَمْلَهُ وَ جَعَلَ غِنَاهُ فی قَلْبِهِ وَأَتَتْهُ الدُّنیَا وَ هِیَ رَاغِمَةٌ!
کسی که نیّت و هدف او تنها آخرت باشد خداوند امور او را مُیسّر و دلش از همه کس بی‌نیاز میکند و دنیا خواه ناخواه به سوی او اقبال خواهد نمود!
سفینه، ج ٢، ص ٦٢٨.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): إنّ اللهَ سُبحانَهُ یُدخِلُ بِصدقِ النِّیَّةِ وَ السَّریرَةِ الصّالِحةِ مَن یَشاءُ مِن عِبادِهِ الجَنَّةَ.
خداوند سبحان، بندگانش را که باطنی پاک و نیّت صادقانه داشته باشند با خواست خود داخل بهشت خواهد نمود.
نهج‌البلاغه، کلمة ٤٠.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): مَن حَسُنَت نِیَّتُهُ اَمَدّهُ التّوفیقُ.
کسی که نیّت او خوب و صادقانه باشد توفیقات الهی یار و مددکار او خواهد بود.
فهرست غرر، ص ٣٩٩.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): مَن اَساءَ النِّیَّةَ مُنِعَ الاُمِنیَّةِ.
کسی که سوء نیت داشته باشد به آرزوی خود نخواهد رسید.
فهرست غرر، ص ٢٩٩.
قال الصادق (علیه‌السلام): إِنَّمَا قَدَّرَ اللَّهُ عَوْنَ الْعِبَادِ عَلَی قَدْرِ نِیَّاتِهِمْ فَمَنْ صَحَّتْ نِیَّتُهُ تَمَّ عَوْنُ اللَّهِ لَهُ.
خداوند بر حسب نیّتی که بندگانش دارند به آن‌ها عنایت و اعانت می‌نماید. آن کسی که نیّت او خالصانه و بی‌شائبه باشد مشمول کمال عنایت خداوندی خواهد بود.
بحار، ج ٧٠، ص ٢١١.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام): أفضلُ الذَّخائرِ حُسنُ الضمائِر.
بالاترین ذخیره‌ها در وجود انسان، حُسن ضمیر و پاکی باطن او است.
فهرست غرر، ص ٣٩٨.
قال الصادق (علیه‌السلام): إِنَّ الْعَبْدَ لَیَنْوِی مِنْ نَهَارِهِ أَنْ یُصَلِّیَ بِاللَّیْلِ فَتَغْلِبُهُ عَیْنُهُ فَیَنَامُ فَیُثْبِتُ اللَّهُ لَهُ صَلَاتَهُ وَ یَكْتُبُ نَفَسَهُ تَسْبِیحاً وَ یَجْعَلُ نَوْمَهُ صَدَقَةً.
گاهی بنده در روز نیت دارد که نماز شب بخواند، ولی خواب بر او غلبه میکند و به خواب می‌رود، خداوند همان نماز شب را برایش ثبت میکند و نَفَس‌های او را (تا صبح) ذِکر و تسبیح‌گو و خوابش را برای او صدقه می‌نویسد.
وسائل، ج ١، ص ٣٨.
قال رسول الله (صلی‌الله علیه و آله و سلم): مَنْ سَأَلَ اللهَ الشَّهَادَةَ بِصِدقٍ بَلَّغَهُ اللهُ مَنازِلَ الشُّهداءِ وَ إنْ مات علی فِراشِه.
کسی که به راستی و از روی صداقت از خدا شهادت را مسألت کند خداوند درجه و مقامات شهدا را به او عطا میکند هر چند در بستر خواب خود از دنیا برود.
بحار، ج ٧٠، ص ٢٠١.
(3) لزوم نیّت در عبادت روزه و احکام نیّت و فتاوای 17 مرجع عظام تقلید:
سؤال: روزه چیست؟
پاسخ: روزه یعنی خودداری از انجام چیزهائی که روزه را باطل می کند، از اذان صبح تا مغرب.
توضیحات مراجع معظم تقلید
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، بهجت، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، سبحانی: براي انجام فرمان خداوند عالم.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: با قصد اطاعت از فرمان خداوند متعال.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: براي خداوند متعال.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: برای اطاعت فرمان خدا.
آیةالله العظمی سیستانی: براي تذلّل و كرنش در پيشگاه خداوند عالم.
آیةالله العظمی وحیدخراسانی: به قصد قربت - چنانکه در وضو گذشت- و با اخلاص.
آیةالله العظمی جوادی آملی: برای اطاعت خدا.
آیةالله العظمی مظاهری: با نيّت روزه {اطاعت خدا}.
منبع: توضیح المسائل مراجع، ابتدای بخش روزه
(4) داستانهای در باره نیّت
(5) اشعاری در باره نیّت
محتوای دو بخش (4 و 5) إن شاء الله بارگزاری می شود.
