العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مطالب روزانه:
حَجب از موانع ارث
بسم الله الرحمن الرحیم
حَجب از موانع ارث
حَجب ازموانع ارث است، که موجب محرومیت ازارث می‌شود وحَجب دوقسم است:
(1) محرومیت از تمام ارث.
(2) محرومیت از بعض ارث.
موانع ارث بری ازتمام ارث:
(1) کفر.
کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، امّا مسلمان از کافر ارث می‌برد.
(2) قتل.
کشتن عمدی کسی به ناحق- نه برای قصاص، دفاع یا حدّ و مانند آن- موجب محرومیّت قاتل از ارث است. به قول مشهور، در قتل خطایی، قاتل تنها از دیۀ پرداختی محروم است.
دراینکه قتل شبه عمد مانند قتل خطایی است یا حکم قتل عمد را دارد اختلاف است.
(3) برده بودن.
برده بودن مُوَرِّث یا وارث مانع ارث است، مگر آن که وارث، منحصر به برده باشد. در این صورت، برده- هر چند به طور قهری- از ترکه خریداری و آزاد می‌گردد و باقی ماندۀ ترکه به او داده می‌شود.
در این که برده در هر طبقه‌ای از طبقات سه‌گانه که باشد در صورت انحصار وارث به او، باید آزاد شود یا آن که این حکم اختصاص به پدر و مادر یا آنان به اضافۀ فرزندان میّت دارد، اختلاف است.
(4) لِعان.
لِعان بروزن کتاب، مصدر باب مفاعله ازمادّه «لعن» به معنای نفرین و طرد از خیر.
اگر مردی با همسرش برای نفی فرزند از خود، ملاعنه کند، زن و شوهر از یکدیگر و نیز مرد از فرزند مورد لعان و بالعکس، ارث نمی‌برند.
(5) زنا.
نه زنازاده از پدر و مادر خود ارث می‌برد و نه پدر و مادر و نزدیکان آنان از او.
(6) طبقه سابق.
وجود هر طبقۀ پیشین ازطبقات یاد شده، مانع ارث بری طبقۀ بعدی است.
همچنین در یک طبقه، آن که به میّت نزدیک‌تراست، مانع ارث بردن خویشاوند دورتر می‌شود.
در فقه، از این نوع مانع به «حَجب حرمان» تعبیر شده است.
موانع ارث بری ازبعض ارث:
در مواقعی سهم وارث از حدّ اعلی به حدّ ادنی تنزل می کند، مثلاً:
(1) با وجود فرزند سهم شوهر از نصف به یک چهارم می رسد.
(2) با وجود فرزند سهم زن از یک چهارم به یک هشتم می رسد.
در فقه، از این نوع مانع به «حَجب نقصان» تعبیر شده است.
منبع با ویرایش: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۳۷۵.
