العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > نماز جماعت:
وظایف مأموم هنگام اقتدا در رکعات مختلف نماز
اقتدا در رکعت اوّل
مسأله ۷۴۰-اگر مأموم در رکعت اوّل یا دوم امام به او اقتدا کند، حمد و سوره در آن رکعت از او ساقط است.
مسأله ۷۴۱- اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است، می تواند اقتدا کند؛ ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و نمازش به جماعت صحیح است؛ اگر چه بعد متوجه شود که امام در رکعت اوّل یا دوم بوده است.
مسأله ۷۴۲- اگر به خیال اینکه امام در رکعت اوّل یا دوم است، حمد و سوره را نخواند و بعد از رفتن به رکوع متوجه شود که امام در رکعت سوم یا چهارم بوده، نمازش صحیح است؛ ولی اگر پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، باید فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند.
مسأله ۷۴۳- اگر ابتدای نماز یا در اثنای[۱] حمد یا سوره اقتدا کند و پیش از آنکه به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد، نماز او به صورت جماعت صحیح است و باید به رکوع رود و خود را به امام جماعت برساند.
اقتدا در رکوع
مسأله ۷۴۴- اگر هنگامی که امام در رکوع است، مأموم اقتدا کند، ممکن است یکی از حالت های زیر پیش آید:
۱- اگر وقتی به حدّ رکوع می رسد هنوز امام در رکوع باشد، نماز به جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می شود؛ هر چند ذکر امام تمام شده باشد.
۲- اگر وقتی به حدّ رکوع می رسد، امام در حال برخاستن از رکوع یا ایستاده باشد، که نماز به صورت فُرادا صحیح است و رکعت اول نماز او حساب میشود و باید نماز را ادامه دهد.
۳- اگر به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، که نمازش به صورت فرادا صحیح است و رکعت اول نماز او حساب میشود و باید نماز را ادامه دهد.
۴- اگر پیش از آنکه به اندازة رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، در این صورت می تواند نیت فرادا کند.
اقتدا در رکعت دوّم
مسأله ۷۴۵- اگر مأموم در رکعت دوم اقتدا کند، با توجه به نماز امام، سه صورت فرض می شود:
۱- چنانچه نماز امام دو رکعتی است، مستحب است مأموم ذکر قنوت را با امام بخواند و هنگام تشهد امام، می تواند برخیزد و بقیة نماز را فرادا بخواند یا به صورت نیم خیز بنشیند تا امام سلام نماز را بگوید، سپس برخیزد.
۲- چنانچه نماز امام سه رکعتی است، مستحب است قنوت و تشهد را با امام بخواند و احتیاط واجب آن است که موقع خواندن تشهد، به صورت نیم خیز بنشیند و بعد از تشهد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند و بعد از دو سجده، تشهد رکعت دوم را بگوید و اگر نماز او نیز سه رکعتی است، هنگام سلام امام می تواند برخیزد و بقیة نماز را فرادا بخواند یا نیم خیز بنشیند و پس از سلام امام برای رکعت سوم برخیزد.
۳- چنانچه نماز امام چهار رکعتی است، در رکعت اول مانند فرض قبل عمل نموده و در رکعت دوم نمازش (که رکعت سوم امام است) بعد از دو سجده، تشهد را به مقدار واجب بخواند سپس برخیزد و رکعت سوم را به جا آورد و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یک مرتبه بگوید و خود را در رکوع به امام برساند و بقیة نماز را همان گونه که گفته شد ادامه دهد.
اقتدا در رکعت سوّم یا چهارم
مسأله ۷۴۶- اگر در رکعت سوم یا چهارم به امام اقتدا کند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، باید تنها حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند.
مسأله ۷۴۷- اگر مأموم بداند چنانچه سوره را بخواند، در رکوع به امام نمی رسد، باید سوره را نخواند و چنانچه آن را بخواند و به رکوع امام نرسد، نمازش فرادا می شود.
مسأله ۷۴۸- اگر امام در رکعت سوم یا چهارم نماز باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمی رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر کند تا امام به رکوع رود، آنگاه اقتدا کند.
مسأله ۷۴۹- اگر زمانی به جماعت برسد که امام مشغول خواندن تشهد رکعت آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید نیت کند و پس از تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد نماز را با امام بخواند ولی سلام نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید، بعد بایستد و نماز را ادامه بدهد؛ یعنی حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند. این عمل مختص تشهد آخر نماز جماعت و برای درک ثواب جماعت است و نمی توان آن را در تشهد رکعت دوم نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی انجام داد.
---------------------------------------------------
[۱] - وسط, در میان
