العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > واجبات نماز:
احکام رکوع
احکام رکوع
مسأله ۱۰۵۹- در هر رکعت نماز، واجب است پس از قرائت به قصد رکوع، به اندازه‌ای خم شود که تمام انگشت‌های او، حتّی انگشت ابهام (شست) به زانو برسد، به صورتی که بتواند چیزی بر زانو بگذارد.
مسأله ۱۰۶۰- گذاشتن دست بر زانو در رکوع واجب نیست، هرچند احتیاط آن است که دست‌ها در حال رکوع بر زانو باشد.
مسأله ۱۰۶۱-رکوع باید به صورت متعارف باشد، بنابراین خم شدن به طرف راست یا چپ و مانند آن کافی نیست، هرچند دست‌ها به زانو برسد.
مسأله ۱۶۲- خم شدن باید به قصد رکوع نماز باشد؛ نه برای گذاشتن چیزی بر زمین یا برداشتن چیزی از آن. اگر به قصد رکوع نماز خم نشد، دوباره باید بایستد و قیام متصل به رکوع را حفظ نماید؛ آن‌گاه به قصد رکوع خم شود و آنچه بدون قصد رکوع انجام داد، نماز را باطل نمیکند، زیرا رکوع نبوده تا زیادهٔ رکن شود.
مسأله ۱۰۶۳- کسی که دست یا زانوی او یا هردوی آن‌ها بلند‌تر یا کوتاه‌تر از معمول یا تفاوت دیگری با اعضای افراد متعارف دارد، باید اندازهٔ معمول و متعارف را معیار خود قرار دهد.
مسأله ۱۰۶۴- مقدار خم شدن برای رکوع در نماز نشسته، همان اندازهٔ خم شدن برای رکوع در نماز ایستاده است، هرچند صورت او نزدیک جای سجده نشود.
مسأله ۱۰۶۵- واجب است در رکوع، ذکر گفته شود و احتیاط واجب است یک مرتبه: «سُبحانَ رَبِّيَ العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ» یا سه مرتبه: «سبحان الله» گفته شود. در تنگی وقت یا خطر و ضرر، یک مرتبه کافی است. افضل آن است که «سُبحانَ رَبِّيَ العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ» نیز، سه یا پنج یا هفت بار تکرار شود، چنان‌که در سبحان الله، تکرار بیش از سه مرتبه، مستحب است. جمع بین تسبیح بزرگ و کوچک، جایز است.
مسأله ۱۰۶۶- ذکر رکوع باید بدون فاصله و به عربی صحیح باشد و ترجمهٔ فارسی آن، کافی نیست.
مسأله ۱۰۶۷- واجب است ذکر واجب رکوع، درحال آرامش بدن باشد و احتیاط واجب است ذکر مستحب رکوع که به قصد خصوصیت رکوع ادا میشود، در حال آرامش بدن باشد.
مسأله ۱۰۶۸- حرکت اندک که مانع صدق آرامش بدن نیست، اشکال ندارد؛ ولی ذکر در حال حرکت شدید که مانع صدق آرامش بدن است، کافی نیست و باید در حال آرام شدن بدن، دوباره گفته شود.
مسأله ۱۰۶۹- ذکر رکوع باید پس از رسیدن به حدّ رکوع باشد و ذکر پیش از رسیدن به حدّ رکوع کافی نیست و اگر عمداً به همان اکتفا شود، نماز باطل است.
مسأله ۱۰۷۰- اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب رکوع، عمداً سر از رکوع بردارد، نماز او باطل است و اگر سهواً یا روی ضرورت سر بردارد، چنانچه پیش از خروج از حدّ رکوع یادش بیاید، یا ضرورت برطرف شود، باید ذکر رکوع را تمام نماید و اگر پس از خروج از حدّ رکوع یادش بیاید یا ضرورت برطرف شود نماز او صحیح است.
مسأله ۱۰۷۱- کسی که نتواند ذکر واجب در رکوع را در حال رکوع بگوید، میتواند قبل از خروج از حدّ رکوع آن را تمام نماید و اگر آن هم ممکن نباشد، میتواند مقداری از آن را پیش از رسیدن به رکوع و مقداری از آن را در حال رکوع و مقداری از آن را در حال خروج از رکوع، یا در حال برخاستن از رکوع بگوید.
مسأله ۱۰۷۲- کسی که بر اثر بیماری یا سبب دیگر نمیتواند در حال رکوع آرام باشد، باید ذکر واجب را در حال رکوع بگوید، هرچند بدن او آرام نیست و نمیتواند برای حفظ آرامش بدن، ذکر رکوع را در غیر حال رکوع بگوید.
مسأله ۱۰۷۳- کسی که بدون تکیه نمیتواند رکوع نماید، باید با تکیه دادن رکوع کند و اگر با تکیه دادن هم نتواند کامل نماید، باید به هر مقداری که مقدور اوست، خم شود و اگر اصل خم شدن مقدور او نباشد، هرچند به صورت نشسته باشد، باید در حال ایستاده، با سر به قصد رکوع اشاره کند و به نیت برخاستن از رکوع سر بردارد و اگر این مقدار نیز مقدور نباشد، باید رکوع رفتن و برخاستن از رکوع را با بستن و بازکردن چشم انجام دهد و اگر از این مقدار هم عاجز باشد، باید در قلب نیت رکوع کند و ذکر آن را بگوید.
مسأله ۱۰۷۴- کسی که نمیتواند ایستاده یا نشسته رکوع کند و برای رکوع فقط درحالیکه نشسته است کمی خم شود، باید ایستاده نماز را اقامه کند و برای رکوع با سر اشاره نماید.
مسأله ۱۰۷۵- کسی که بر اثر سانحه یا بیماری یا کهنسالی به صورت خمیدگی درآمد، به‌گونه‌ای که به هیچ وجه کمر او توان برآمدن برای ایستادن و پایین آوردن برای رکوع را ندارد، میتواند رفتن به رکوع و برآمدن از آن را به قصد رکوع انجام دهد.
مسأله ۱۰۷۶- اگر نمازگزار پس از رسیدن به حدّ رکوع و آرام شدن بدن، سر بردارد و دوباره به قصد رکوع به حدّ رکوع برسد، نماز او باطل است و اگر بعد از رسیدن به حدّ رکوع و آرامش بدن، دوباره به قصد رکوع بیشتر خم شود، به صورتی که از حدّ رکوع خارج باشد و بار دیگر به حدّ رکوع برگردد، احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره اقامه نماید.
مسأله ۱۰۷۷- ایستادن، بعد از تمام شدن وظیفه رکوع واجب است تا از حال قیامِ پس از رکوع به سجده برود، اگر با علم و عمد پیش از ایستادن، به سجده برود، نماز او باطل است و اگر بر اثر فراموشی وظیفهٔ ایستادن پس از رکوع و آرامش بدن را ترک کند، نماز او باطل نیست.
مسأله ۱۰۷۸- کسی که رکوع را فراموش کرده و پیش از سجده نمودن به یادش بیاید، باید بایستد؛ آن‌گاه به رکوع برود و اگر درحال خمیدگی به رکوع برگردد، چون قیامِ متصل به رکوع را انجام نداده، نماز او باطل است.
مسأله ۱۰۷۹- اگر رکوع را فراموش کند و به سجده برود و پیش از سجدهٔ دوم به یادش بیاید که رکوع را انجام نداده، باید برگردد و بایستد و رکوع را به‌جا آورد و برای سجدهٔ زاید، دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد و اگر در سجدهٔ دوم یادش بیاید که رکوع را انجام نداده، نماز او باطل است.
مستحبات رکوع
مسأله ۱۰۸۰- این امور برای رکوع مستحب است: ۱- نمازگزار پیش از رکوع درحال ایستادن «الله اکبر» بگوید؛ ۲- دست‌ها را در حال تکبیر بلند کند؛ ۳- کف دست‌ها را با انگشتان باز، روی زانو بگذارد؛ ۴- زانوها را به پشت دهد؛ ۵- پشت خود را صاف کند؛ ۶- بین دو پا را نگاه کند؛ ۷-ذکر رکوع را به فرد بگوید؛ نه به زوج مثلاً سه یا پنج یا هفت بار باشد؛ ۸- بر پیامبر و آل او 9صلوات بفرستد؛ ولی نه به عنوان جزء ذکر رکوع؛ ۹- دست‌ها را بعد از رکوع بلند کند؛ ۱۰- بعد از ایستادن بگوید: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه».
مسأله ۱۰۸۱- مستحب است زن در حال رکوع، دست‌ها را بالای زانو بگذارد و زانوها را به پشت ندهد.
مسأله ۱۰۸۲- رکوع نماز واجب و مستحب، در احکام مشترک‌اند و زیادهٔ رکوع (عمداً یا سهواً) در نافله، احتیاطاً موجب بطلان است، هرچند اقوا صحّت نماز است.
