العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > غسل خون های سه گانه:
2. حيض
۲- حيض
حيض، خونی است كه در غالب، در هر ماه چند روزی از رحم زن خارج میشود و به زن در اين حالت، «حائض» میگويند و احکامی دارد که در مسائل آينده ذكر میشود.
مسأله ۴۵۰-خون حيض در بيشتر وقت‌ها، غليظ و گرم، و رنگ آن، سرخِ مايل به سياهی يا سرخ است و با فشار و كمی سوزش بيرون میآيد.
مسأله ۴۵۱- زنان سيّده (یعنی قرشيّه)، پس از تمام شدن شصت سال قمری يائسه میشوند؛ يعنی خون حيض نمیبينند و زنانی كه سيّده (قرشيّه) نيستند، پس از تمام شدن پنجاه سال قمری يائسه میشوند.
مسأله ۴۵۲- خونی كه دختر، پيش از تمام شدن نُه سال قمری و زن، پس از يائسه شدن میبيند، حيض نيست.
مسأله ۴۵۳- زن باردار و زنی كه بچه شير میدهد، ممكن است حيض ببيند.
مسأله ۴۵۴- دختری كه نمیداند نُه سالش تمام شده يا نه، اگر خونی ببيند كه نشانه‌های حيض را ندارد، حيض نيست و اگر نشانه‌های حيض را داشته باشد و به حيض بودنش اطمينان يابد، حيض است و معلوم میشود نُه سال او تمام شده است.
مسأله ۴۵۵- زنی كه شک دارد يائسه شده يا نه، اگر خونی ببيند و نداند حيض است، بايد بنا بگذارد كه يائسه نشده است.
مسأله ۴۵۶- مدت حيض كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نمیشود و اگر مختصری هم از سه روز كمتر باشد، حيض نيست.
مسأله ۴۵۷- بايد سه روز نخست حيض، پياپی باشد، پس برای مثال، اگر دو روز خون ببيند و يک روز پاک شود و دوباره يک روز خون ببيند، حيض نيست.
مسأله ۴۵۸- لازم نيست در تمام سه روز خون بيرون بيايد، بلكه اگر بعد از بيرون آمدن مقداری از خون بقيّه در عورت باشد، كافی است و چنانچه در بين سه روز به مدّت كمی پاک شود و اين زمان به قدری كم باشد كه بگويند در تمام سه روز در عورت خون بوده، باز هم حيض است.
مسأله ۴۵۹- لازم نيست شب اول و شب چهارم را خون ببيند؛ ولی بايد در شب دوم و سوم خون قطع نشود، برای مثال، اگر از اذان صبح روز اول تا غروب روز سوم پشت سرهم خون بيايد، يا در بين روز اول شروع شود و در همان موقع از روز چهارم قطع شود و در شب دوم و سوم هم قطع نشود، حيض است.
مسأله ۴۶۰- اگر سه روز پشت سرهم خون ببيند و پاک شود، چنانچه دوباره خون ببيند و معلوم باشد كه ادامه همان خون‌هایی است كه خارج شده‌اند، در این صورت، روزهايی كه خون ديده با روزهايی كه در وسط پاک بوده، اگر روی هم از ده روز بيشتر نشود، روزهايی هم كه در وسط پاک بوده، حيض است.
مسأله ۴۶۱- اگر خونی ببيند كه از سه روز بيشتر و از ده روز كمتر باشد و نداند خون دُمل است يا خون حيض، چنانچه نداند دُمل در سمت چپ است يا راست، درصورتیكه ممكن باشد، مقداری پنبه و مانند آن داخل كند و بيرون آورد، پس اگر خون از سمت چپ بيرون آيد، خون حيض است و چنانچه از سمت راست بيرون آيد، خون دمل است و اگر ممكن نباشد كه بررسی كند، درصورتیكه میداند خون سابق حيض بوده، حيض قرار دهد و اگر دُمل بوده، خون دُمل قرار دهد و چنانچه نمیداند خون حيض بوده يا دمل، بايد همهٔ چيزهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند و همه عبادت‌هايی را كه زن غير حائض انجام میدهد، به‌جا آورد.
مسأله ۴۶۲- اگر خونی ببيند كه از سه روز بيشتر و از ده روز كمتر باشد و نداند خون حيض است يا زخم، اگر پيش‌تر حيض بوده، حيض، و اگر پاک بوده، پاک قرار دهد و چنانچه نمیداند پاک بوده يا حيض، همه چيزهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند و همهٔ عبادت‌هايی كه زن غير حائض انجام میدهد، به‌جا آورد.
مسأله ۴۶۳- اگر خونی ببيند و شک كند كه خون حيض است يا نفاس، چنانچه شروط حيض را داشته باشد، بايد حيض قرار دهد.
مسأله ۴۶۴- اگر خونی ببيند كه نداند خون حيض است يا بكارت، بايد خود را بررسی كند؛ يعنی مقداری پنبه داخل عورت كند و كمی صبر كند و سپس بيرون آورد، پس اگر اطراف آن آلوده باشد، خون بكارت است و اگر به همهٔ آن رسيده، حيض است.
مسأله ۴۶۵- اگر كمتر از سه روز خون ببيند و پاک شود و بعد سه روز خون ببيند، خون دوم حيض است و خون نخست، اگرچه در روزهای عادتش باشد، حيض نيست.
مسأله ۴۶۶- زنی كه مبتلا به خونريزی است، اگر به طبيب حاذق ـ كه فرق بين خون حيض و غير حيض را دقيق میداند ـ مراجعه كند و او تشخيص دهد خون حيض يا خون زخم و مانند آن است، چنانچه به گفته طبيب اطمينان حاصل كند، میتواند بر طبق احكام آن عمل كند.
احكام حائض
مسأله ۴۶۷- چند چيز بر حائض حرام است: ۱- عبادت‌هايی كه مانند نماز بايد با وضو يا غسل يا تيمّم به‌جا آورده شود، ولی به‌جا آوردن عبادت‌هايی كه وضو و غسل و تيمّم برای آن‌ها لازم نيست ـ مانند نماز ميّت ـ مانعی ندارد. ۲- تمام چيزهايی كه بر جنب حرام است و در احكام جنابت ذكر شد.
۳- آميزش، كه هم برای مرد حرام است؛ هم برای زن، اگرچه به مقدار ختنه‌گاه داخل شود و منی هم بيرون نيايد، بلكه به احتياط واجب مقدار كمتر از ختنه‌گاه را هم داخل نكند و آميزش در دبر زن حائض، كراهت شديد دارد.
مسأله ۴۶۸- آميزش در روزهايی هم كه حيض زن قطعی نيست، ولی شرعاً بايد برای خود حيض قرار دهد، حرام است، پس زنی كه بيشتر از ده روز خون میبيند و بايد به دستوری كه بعداً ذكر میشود، روزهای عادت خويشان خود را حيض قرار دهد، شوهرش نمیتواند در آن روزها با او آميزش كند.
مسأله ۴۶۹- غير از آميزش، بهره‌گيریهای جنسی ديگر از زن حائض ـ مانند بوسيدن و ملاعبه كردن ـ مانعی ندارد.
مسأله ۴۷۰- اگر شمارهٔ روزهای حيض زن به سه قسمت تقسيم شود و مرد در قسمت نخست آن، با قُبُل همسرش آميزش كند، به احتياط واجب بايد هيجده نخود طلا كفّاره به فقير بپردازد و در قسمت دوم، نُه نخود و در قسمت سوم، چهار نخود و نيم بپردازد؛ برای مثال، زنی كه شش روز خون حيض میبيند، اگر شوهرش در شب يا روز يكم و دوم با او آميزش كند، بايد هيجده نخود طلا بپردازد و در شب يا روز سوم و چهارم، نُه نخود بدهد و در شب يا روز پنجم و ششم بايد چهار نخود و نيم بپردازد.
مسأله ۴۷۱- آميزش در دبر زن حائض كفاره ندارد.
مسأله ۴۷۲- لازم نيست طلای كفّاره را از طلای سكه‌دار بپردازد؛ ولی اگر بخواهد قيمت آن را بپردازد، بايد قيمت سكه‌دار بپردازد.
مسأله ۴۷۳- اگر قيمت طلا در وقتی كه آميزش كرده با وقتی كه میخواهد به فقير بپردازد، فرق كرده باشد، بايد قيمت وقتی را كه میخواهد به فقير بدهد، حساب كند.
مسأله ۴۷۴- اگر كسی هم در قسمت يكم، هم در قسمت دوم، هم در قسمت سوم حيض، با همسرش آميزش كند، بايد هر سه كفّاره را بپردازد كه روی هم سی و يک نخود و نيم میشود.
مسأله ۴۷۵- اگر انسان پس از آنكه در حال حيض آميزش كرده و كفّارهٔ آن را پرداخته، دوباره آميزش كند، باز هم بايد بنا بر احتياط لازم كفّاره بپردازد.
مسأله ۴۷۶- اگر با زن حائض چند بار آميزش كند و در بين آن‌ها كفّاره نپردازد، به احتياط مستحب برای هر آميزش يک كفّاره بپردازد.
مسأله ۴۷۷- اگر مرد در حال آميزش بفهمد زن حائض شده، بايد فوراً از او جدا شود و چنانچه جدا نشود، به احتياط واجب بايد كفّاره بپردازد.
مسأله ۴۷۸- اگر مرد با زن حائض زنا كند يا با زن حائض نامحرمی به گمان اينكه همسر اوست آميزش كند، به احتياط واجب كفاره بپردازد.
مسأله ۴۷۹- كسی كه نمیتواند كفّاره بپردازد، بهتر است كه صدقه‌ای به فقير بپردازد و اگر نمیتواند، به احتياط واجب استغفار كند و هر وقت توانست كفاره بپردازد.
مسأله ۴۸۰- آميزش با همسر در حال حيض، اگر از روی نادانی يا فراموشی باشد، كفاره ندارد؛ همچنين اگر به اعتقاد اينكه زن حائض است، با او آميزش كند و سپس معلوم شود كه حائض نبوده، كفاره ندارد.
مسأله ۴۸۱- طلاق دادن زن در حال حيض، به گونه‌ای كه در كتاب طلاق ذكر میشود، باطل است.
مسأله ۴۸۲- اگر زن بگويد حائضم يا از حيض پاک شده‌ام، در صورتی كه دليلی بر خلاف گفته او نباشد، ادعای وی پذيرفتنی است.
مسأله ۴۸۳- اگر زن هنگام اشتغال به نماز حائض شود، نماز او باطل است.
مسأله ۴۸۴- اگر زن در بين نماز شک كند كه حائض شده يا نه، نماز او صحيح است؛ ولی چنانچه پس از نماز بفهمد كه در ميان نماز حائض شده، نمازی كه خوانده، باطل است.
مسأله ۴۸۵- پس از آنكه زن از حيض پاک شد، واجب است برای نماز و روزه و عبادت‌های ديگری كه بايد با وضو يا غسل يا تيمم به‌جا آورده شود، غسل كند و دستور آن، مانند غسل جنابت است؛ ولی برای نماز بايد پيش از غسل يا پس از آن وضو هم بگيرد و چنانچه پيش از غسل وضو بگيرد، بهتر است.
مسأله ۴۸۶- پس از آنكه زن از حيض پاک شد، اگرچه غسل نكرده باشد، طلاق او صحيح است و همسرش هم میتواند با او آميزش كند؛ ولی به احتياط مستحب پيش از غسل، با او آميزش نکند؛ اما كارهای ديگری كه هنگام حيض بر او حرام بوده ـ مانند توقف در مسجد و مسّ خط قرآن ـ تا غسل نكند، بر او حلال نمیشود.
مسأله ۴۸۷- اگر آب به اندازه‌ای باشد كه فقط برای غسل يا وضو کفايت کند، به احتياط واجب بايد غسل كند و به جای وضو تيمم كند و اگر تنها برای وضو کفايت کند، بايد وضو بگيرد و به جای غسل تيمم كند و چنانچه برای هيچ يک از آن‌ها آب ندارد، بايد دو تيمم كند؛ يكی بدل از غسل و ديگری به جای وضو.
مسأله ۴۸۸- نمازهای يوميه‌ای كه زن در حال حيض نگزارده، قضا ندارد؛ ولی روزه‌های واجب را كه نگرفته، بايد قضا کند.
مسأله ۴۸۹- هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند يا مطمئن باشد كه اگر نماز را تأخير بيندازد حائض میشود، بايد فوراً نماز بگزارد.
مسأله ۴۹۰- اگر نماز را تأخير بيندازد و از اوّل وقت به اندازهٔ انجام دادن واجبات يک نماز بگذرد و حائض شود، قضای آن نماز بر او واجب است و در چگونگی نماز ـ مانند تند خواندن و كند خواندن و چيزهای ديگر ـ بايد ملاحظهٔ حال خود را بكند؛ برای مثال، زنی كه مسافر نيست، اگر در اوّل ظهر نماز نخواند، قضای آن در صورتی واجب میشود كه به مقدار خواندن چهار ركعت نماز با انجام دادن وضو يا تيمم از اول ظهر بگذرد و حائض شود و برای كسی كه مسافر است، گذشتن وقت به مقدار خواندن دو ركعت كافی است؛ نيز بايد ملاحظهٔ تهيهٔ مقدماتی را كه در اختيار ندارد بنمايد، پس اگر به مقدار فراهم آوردن آن مقدّمات و خواندن يک نماز بگذرد و حائض شود، قضای آن نماز واجب است؛ وگرنه واجب نيست.
مسأله ۴۹۱- اگر در آخر وقت نماز از خون پاک شود و به اندازهٔ غسل و وضو و مقدمات ديگر نماز ـ مانند تهيه كردن لباس يا آب كشيدن آن ـ و خواندن يک ركعت نماز يا بيشتر از آن وقت داشته باشد، بايد نماز را بگزارد و اگر نگزارد، بايد قضای آن را به جا آورد.
مسأله ۴۹۲- حائض كه در آخر وقت پاک شده و به اندازهٔ غسل و وضو وقت ندارد، ولی میتواند با تيمم نماز را در وقت به‌جا آورد، آن نماز بر او واجب نيست؛ اما اگر غير از تنگی وقت تكليفش تيمم است ـ مانند آنكه آب برايش ضرر دارد ـ بايد تيمم كند و آن نماز را به جا آورد.
مسأله ۴۹۳- اگر حائض پس از پاک شدن شک كند كه برای نماز وقت دارد يا نه، بايد نمازش را انجام دهد.
مسأله ۴۹۴-اگر به خيال اينكه به اندازهٔ تهيهٔ مقدمات نماز و گزاردن يک ركعت وقت ندارد نماز نگزارد و سپس بفهمد وقت داشته، بايد قضای آن نماز را به‌جا آورد.
مسأله ۴۹۵- مستحب است حائض در وقت نماز، خود را از خون پاک كند و پنبه و پارچه را عوض كند و وضو بگيرد و اگر نمیتواند وضو بگيرد، تيمم كند و در جای نماز رو به قبله بنشيند و به ذكر و دعا و صلوات مشغول شود.
مسأله ۴۹۶- چند چيز برای حائض مكروه است؛ مانند خواندن قرآن ـ غير از آيات سجده‌دار كه قرائت آن‌ها حرام است ـ و همراه داشتن آن، رساندن جايی از بدن به حاشيه و ميان خط‌های قرآن و رنگ كردن موها به حنا و مانند آن.
اقسام حائض
مسأله ۴۹۷- حائض‌ها شش دسته‌اند: ۱- صاحب عادت وقتيه و عدديه: زنی است كه دو ماه پشت سرهم «در وقت معيّن» خون حيض ببيند و شمارهٔ روزهای حيض وی هم در هر دو ماه يک اندازه باشد؛ مثل آنكه دو ماه پشت سرهم از يكم تا هفتم ماه خون ببيند. ۲- صاحب عادت وقتيه فقط: زنی است كه دو ماه پشت سرهم «در وقت معيّن» خون حيض ببيند؛ ولی شمارهٔ روزهای حيض او در هر دو ماه يک اندازه نباشد؛ مانند اينکه دو ماه پشت سرهم از روز يكم ماه خون ببيند؛ ولی ماه يكم روز هفتم و ماه دوم روز هشتم از خون پاک شود. ۳- صاحب عادت عدديه فقط: زنی است كه شمارهٔ روزهای حيض وی در دو ماه پشت سرهم به يک اندازه باشد؛ ولی وقت ديدن آن دو خون يكی نباشد؛ مثلاً ماه يكم از پنجم تا دهم و ماه دوم از دوازدهم تا هفدهم خون ببيند. ۴- مضطربه: زنی است كه چند ماه خون ديده؛ ولی از جهت وقت يا عدد عادت معيّنی پيدا نكرده؛ يا عادتش به هم خورده و عادت تازه‌ای پيدا نكرده است. ۵- مبتدئه: زنی است كه بار يكم خون ديدن او است. ۶- ناسيه: زنی است كه عادت وقتی يا عددی خود را فراموش كرده است.
هركدام از اين‌ها احكامی دارد كه در مسائل آينده ذكر میشود.
يک:صاحب عادت وقتيه و عدديه
مسأله ۴۹۸- خانم‌هایی كه عادت وقتيه و عدديه دارند، سه گروه‌اند:
گروه يکم. خانمی كه دو ماه پشت سرهم «در وقت معين و عدد معيّن»، خون حيض ببيند و در وقت معين و عدد معيّن هم پاک شود؛ مثلاً دو ماه پشت سرهم از روز يكم ماه خون ببيند و روز هفتم پاک شود كه عادت حيض اين زن از يكم ماه تا هفتم آن است.
گروه دوم. خانمی كه از خون پاک نمیشود؛ ولی دو ماه پشت سرهم چند روز معيّن ـ مثل يكم ماه تا هشتم ـ خونی كه میبيند نشانه‌های حيض را دارد و خون‌های پس از آن، نشانه‌های استحاضه را دارد كه عادت او از يكم ماه تا هشتم است.
گروه سوم. خانمی كه دو ماه پشت سرهم در وقت معيّن خون حيض ببيند و پس از آنكه سه روز يا بيشتر خون ديد، يک روز يا بيشتر پاک شود و دوباره خون ببيند و تمام روزهايی كه خون ديده با روزهايی كه در وسط پاک بوده، از ده روز بيشتر نشود و در هر دو ماه همهٔ روزهايی كه خون ديده و در وسط پاک بوده، روی هم يک اندازه باشد كه عادت او به اندازهٔ تمام روزهايی است كه خون ديده و در وسط پاک بوده است و لازم نيست روزهايی كه در وسط پاک بوده، در هر دو ماه به يک اندازه باشد؛ به فرض، اگر در ماه نخست از روز يكم ماه تا سوم خون ببيند و سه روز پاک شود و دوباره سه روز خون ببيند و در ماه دوم، پس از آنكه سه روز خون ديد، سه روز يا كمتر يا بيشتر پاک شود و دوباره خون ببيند و روی هم از نُه روز بيشتر نشود، همه حيض است و عادت اين زن نُه روز است.
مسأله ۴۹۹- خانمی كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر در وقت عادت يا دو سه روز جلوتر يا دو سه روز عقب‌تر خون ببيند، به‌گونه‌ایكه بگويند حيض را جلو يا عقب انداخته، اگرچه آن خون، نشانه‌های حيض را نداشته باشد، بايد به احكامی كه برای زن حائض بيان شده عمل كند و چنانچه بعد بفهمد كه حيض نبوده ـ مانند آنكه پيش از سه روز پاک شود ـ بايد عبادت‌هايی را كه به‌جا نياورده، قضا کند.
مسأله ۵۰۰- خانمی كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر چند روز پيش از عادت و همهٔ روزهای عادت و چند روز پس از عادت خون ببيند و روی هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است و چنانچه از ده روز بيشتر شود، فقط خونی را كه در روزهای عادت خود ديده، حيض است، اگرچه نشانه‌های حيض را نداشته باشد و خونی كه پيش از آن و پس از آن ديده استحاضه است، اگرچه نشانه‌های حيض را داشته باشد و بايد عبادت‌هايی را كه در روزهای پيش از عادت و پس از عادت به‌جا نياورده، قضا كند.
اگر همهٔ روزهای عادت را با چند روز پيش از عادت خون ببيند و روی هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است و اگر از ده روز بيشتر شود، فقط روزهای عادت او حيض است و خونی كه جلوتر از آن ديده، استحاضه است و چنانچه در آن روزها عبادت نكرده، بايد قضا كند و چنانچه همهٔ روزهای عادت را با چند روز پس از عادت خون ببيند و روی هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است، اگرچه نشانه‌های حيض را نداشته باشد و اگر بيشتر شود، فقط روزهای عادت او حيض است و باقی استحاضه است، اگرچه نشانه‌های حيض را داشته باشد.
مسأله ۵۰۱- خانمی كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر مقداری از روزهای عادت را با چند روز پيش از عادت خون ببيند و روی هم از ده روز بيشتر نشودصفحه ی ۱۲۴ رساله ی آیت اللّه جوادی آملی :
همه حيض است و چنانچه از ده روز بيشتر شود، روزهايی كه در ايام عادت خون ديده با چند روز پيش از آن، كه روی هم به مقدار عادت او شود، حيض و روزهای نخست را استحاضه قرار میدهد.
اگر مقداری از روزهای عادت را با چند روز پس از عادت خون ببيند و روی هم از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است و چنانچه بيشتر شود، بايد روزهايی كه در ايام عادت خون ديده با چند روز پس از آن، كه روی هم به مقدار عادت او شود، حيض و باقی را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۵۰۲- خانمی كه عادت دارد، اگر پس از آنكه سه روز يا بيشتر خون ديد پاک شود و دوباره خون ببيند و فاصلهٔ بين دو خون كمتر از ده روز باشد و همهٔ روزهايی كه خون ديده با روزهايی كه در وسط پاک بوده، از ده روز بيشتر باشد ـ مثل آنكه پنج روز خون ببيند و پنج روز پاک شود و دوباره پنج روز خون ببيند ـ چند صورت دارد:
۱- تمام خونی كه بار نخست ديده، يا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد و خون دوم كه پس از پاک شدن میبيند، در روزهای عادت نباشد، كه بايد همهٔ خون يكم را حيض و خون دوم را استحاضه قرار دهد.
۲- خون نخست در روزهای عادت نباشد و تمام خون دوم يا مقداری از آن، در روزهای عادت باشد كه بايد همهٔ خون دوم را حيض و خون يكم را استحاضه قرار دهد.
۳- مقداری از خون يكم و دوم در روزهای عادت باشد و خون يكم كه در روزهای عادت بوده از سه روز كمتر نباشد و با پاكی وسط و مقداری از خون دوم كه آن هم در روزهای عادت بوده، از ده روز بيشتر نباشد، كه در اين صورت، همهٔ آن‌ها حيض است و مقداری از خون يكم كه پيش از روزهای عادت بوده ومقداری از خون دوم كه پس از روزهای عادت بوده، استحاضه است؛ مثلاً اگر عادتش از سوم ماه تا دهم بوده، درصورتیكه يک ماه از يكم تا ششم خون ببيند و دو روز پاک شود و سپس تا پانزدهم خون ببيند، از سوم تا دهم حيض است و از يكم تا سوم، همچنين از دهم تا پانزدهم، استحاضه است.
۴- مقداری از خون يكم و دوم در روزهای عادت باشد؛ ولی خون يكم كه در روزهای عادت بوده، از سه روز كمتر باشد، كه بايد در تمام دو خون و پاكی وسط، كارهايی را كه بر حائض حرام است و قبلاً ذكر شد، ترک كند و كارهای استحاضه را به‌جا آورد؛ يعنی به دستوری كه برای زن مستحاضه بيان شده، عبادت‌های خود را انجام دهد.
مسأله ۵۰۳- خانمی كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر در وقت عادت خون نبيند و در غير آن وقت به شمارهٔ روزهای حيضش خون ببيند، بايد همان را حيض قرار دهد؛ چه پيش از وقت عادت ديده باشد؛ چه پس از آن.
مسأله ۵۰۴- خانمی كه عادت وقتيه و عدديه دارد، اگر در وقت عادت خود خون ببيند، ولی شمارهٔ روزهای آن كمتر يا بيشتر از روزهای عادت او باشد و پس از پاک شدن، دوباره به شمارهٔ روزهای عادتی كه داشته خون ببيند، بايد در هر دو خونْ كارهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند و كارهای استحاضه را به‌جا آورد.
دو: صاحب عادت وقتيه
مسأله ۵۰۵- خانم‌هايی كه فقط عادت وقتيه دارند، سه دسته‌اند:
۱- خانمی كه دو ماه پشت سرهم «در وقت معيّن» خون حيض ببيند و پس از چند روز پاک شود؛ ولی شمارهٔ روزهای آن در هر دو ماه يک اندازه نباشد؛مثل اينکه دو ماه پشت سرهم روز يكم ماه خون ببيند و در ماه يكم روز هفتم و در ماه دوم روز هشتم از خون پاک شود؛ اين خانم بايد روز يكم ماه را روز نخست عادت حيض خود قرار دهد.
۲- خانمی كه از خون پاک نمیشود؛ ولی دو ماه پشت سرهم در وقت معيّن خون او نشانه‌های حيض را دارد و ديگر خون‌های وی نشانهٔ استحاضه را دارد و شمارهٔ روزهايی كه خونش نشانهٔ حيض را دارد، در هر دو ماه يک اندازه نيست؛ مانند اينکه در ماه نخست، از يكم تا هفتم ماه و در ماه دوم از يكم تا هشتم ماه، خون او نشانه‌های حيض و باقی نشانهٔ استحاضه را داشته باشد؛ اين خانم هم بايد روز يكم ماه را، روز نخست عادت حيض خود قرار دهد.
۳- خانمی كه دو ماه پشت سرهم در وقت معيّن، سه روز يا بيشتر خون حيض ببيند و سپس پاک شود و دوباره خون ببيند و تمام روزهايی كه خون ديده با روزهايی كه در وسط پاک بوده، از ده روز بيشتر نشود، ولی ماه دوم كمتر يا بيشتر از ماه يكم باشد؛ مثلاً در ماه نخست هشت روز و در ماه دوم، نه روز باشد؛ اين زن هم بايد روز يكم ماه را روز نخست عادت حيض خود قرار دهد.
مسأله ۵۰۶- خانمی كه عادت وقتيه دارد، اگر در وقت عادت خود يا دو سه روز پيش از عادت يا دو سه روز پس از عادت خون ببيند، به‌گونه‌ایكه بگويند حيض را جلو يا عقب انداخته، اگرچه آن خون نشانه‌های حيض را نداشته باشد، بايد به احكامی كه برای زنان حائض ذكر شد، رفتار كند و چنانچه بعد بفهمد كه حيض نبوده ـ مثل آنكه پيش از سه روز پاک شود ـ بايد عبادت‌هايی را كه به‌جا نياورده، قضا كند.
مسأله ۵۰۷- خانمی كه عادت وقتيه دارد، اگر كمتر از ده روز خون ببيند، همه‌اش حيض است و چنانچه بيشتر از ده روز خون ببيند و نتواند حيض را ازراه نشانه‌های آن تشخيص دهد، بايد شمارهٔ عادت خويشان خود را حيض قرار دهد؛ چه پدری باشند؛ چه مادری؛ زنده باشند يا مرده؛ ولی در صورتی میتواند عادت آنان را حيض خود قرار دهد كه شمارهٔ روزهای حيض همهٔ آنان يک اندازه باشد و اگر شمارهٔ روزهای حيض آنان يک اندازه نباشد ـ برای مثال، عادت برخی پنج روز و عادت برخی ديگر هفت روز باشد ـ نمیتواند عادت آنان را عادت حيض خود قرار دهد، مگر عادت كسانی كه با ديگران فرق دارد، به قدری كم باشد كه در برابر آنان به حساب نيايند؛ در اين صورت، بايد عادت بيشتر آنان را عادت حيض خود قرار دهد.
مسأله ۵۰۸- خانمی كه عادت وقتيه دارد و شمارهٔ عادت خويشان خود را حيض قرار میدهد، بايد روزی را كه در هر ماه، اولِ عادت او بوده، اولِ حيض قرار دهد؛ برای مثال، خانمی هر ماه، روز يكم آن خون میديده و گاهی روز هفتم و گاهی روز هشتم پاک میشده، چنانچه يک ماه، دوازده روز خون ببيند و عادت خويشانش هفت روز باشد، بايد هفت روز نخست ماه را حيض و باقی را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۵۰۹- خانمی كه عادت وقتيه دارد و بايد شمارهٔ عادت خويشان خود را عادت حيض خود قرار دهد، چنانچه خويش نداشته باشد، يا شمارهٔ عادت آنان مثل هم نباشد، بايد در هر ماه، از روزی كه خون میبيند تا هفت روز را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
سه:صاحب عادت عدديه
مسأله ۵۱۰- خانم‌هايی كه فقط عادت عدديه دارند، سه دسته‌اند:
اول: زنی كه شماره روزهای حيض او در دو ماه پشت سرهم يک اندازه باشد؛ ولی وقت خون ديدن او يكی نباشد؛ در اين صورت، روزیهايی كه خون ديده، عادت او میشود؛ برای مثال، اگر ماه نخست از روز يكم تا پنجم و ماه دوم از يازدهم تا پانزدهم خون ببيند، عادت او پنج روز میشود.
دوم: خانمی كه از خون پاک نمیشود؛ ولی دو ماه پشت سر هم چند روز از خونی كه میبيند، نشانهٔ حيض و بقيه نشانهٔ استحاضه را دارد و شمارهٔ روزهايی كه خون نشانهٔ حيض دارد، در هر دو ماه يک اندازه است؛ اما وقت آن يكی نيست؛ در اين صورت، روزهايی كه خون او نشانهٔ حيض را دارد، عادت او میشود؛ برای مثال، اگر يک ماه از يكم تا پنجم ماه، و ماه بعد از يازدهم تا پانزدهم، خون او نشانهٔ حيض و بقيه نشانهٔ استحاضه را داشته باشد، شمارهٔ روزهای عادت وی پنج روز میشود.
سوم: خانمی كه دو ماه پشت سر هم سه روز يا بيشتر خون ببيند و يک روز يا بيشتر پاک شود و دوباره خون ببيند و وقت ديدن خون، در ماه نخست با ماه دوم فرق داشته باشد، اگر تمام روزهايی كه خون ديده و روزهايی كه در وسط پاک بوده، از ده روز بيشتر نشود و شمارهٔ روزهای آن هم به يک اندازه باشد، تمام روزهايی كه خون ديده با روزهای وسط كه پاک بوده، عادت حيض او میشود و لازم نيست روزهايی كه در وسط پاک بوده، در هر دو ماه به يک اندازه باشد؛ برای مثال، اگر ماه نخست، از روز يكم تا سوم ماه خون ببيند و دو روز پاک شود و دوباره سه روز خون ببيند و ماه دوم، از يازدهم تا سيزدهم خون ببيند و دو روز يا بيشتر يا كمتر پاک شود و دوباره خون ببيند و روی هم از هشت روز بيشتر نشود، عادت او هشت روز میشود.
مسأله ۵۱۱- خانمی كه عادت عدديه دارد، اگر بيشتر از شمارهٔ عادت خود خون ببيند و كمتر از ده روز باشد، همه‌اش حيض است و چنانچه از ده روز بيشتر شود، اگر نشانهٔ همهٔ خون‌هايی كه ديده يکنواخت باشد، بايد از موقع ديدن خون به شمارهٔ روزهای عادتش حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و چنانچه همهٔ خون‌هايی كه ديده يکنواخت نباشد، بلكه چند روز از آن، نشانهٔ حيض و چند روز ديگر نشانهٔ استحاضه را داشته باشد، اگر روزهايی كه خون، نشانهٔ حيض را دارد، با شمارهٔ روزهای عادت او يک اندازه است، بايد همان روزها را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
چنانچه روزهايی كه خون نشانهٔ حيض دارد، از روزهای عادت او بيشتر است، فقط به اندازهٔ روزهای عادت او حيض و بقيه استحاضه است و اگر روزهايی كه خون نشانهٔ حيض دارد از روزهای عادت او كمتر است، بايد آن روزها را با چند روز ديگر كه روی هم به اندازهٔ روزهای عادتش شود، حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
چهار: مُضْطَرِبه
مسأله ۵۱۲- مضطربه ـ يعنی خانمی كه چند ماه خون ديده؛ ولی عادت معيّنی پيدا نكرده ـ اگر كمتر از ده روز خون ببيند، همه‌اش حيض است و چنانچه بيشتر از ده روز خون ببيند و نشانهٔ همهٔ خون‌هايی كه ديده يکنواخت باشد، چنانچه عادت خويشان او مثلاً هفت روز است، بايد هفت روز را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و اگر كمتر است ـ مثلاً پنج روز است ـ بايد همان را حيض قرار دهد و به احتياط واجب، در تفاوت بين شمارهٔ عادت آنان و هفت روز، كه دو روز است، كارهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند و كارهای استحاضه را به‌جا آورد و اگر عادت خويشانش بيشتر از هفت روز، مثلاً نُه روز است، بايد هفت روز را حيض قرار دهد و به احتياط واجب در تفاوت بين هفت روز و عادت آنان، كه دو روز است، كارهای استحاضه را به‌جا آورد و كارهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند.
مسأله ۵۱۳- اگر مضطربه بيشتر از ده روز خونی ببيند كه چند روز آن نشانهٔ حيض و چند روز ديگر نشانهٔ استحاضه دارد، چنانچه خونی كه نشانهٔ حيض دارد، كمتر از سه روز يا بيشتر از ده روز نباشد، همهٔ آن حيض است و اگر خونی كه نشانهٔ حيض را دارد، كمتر از سه روز باشد، بايد همان را حيض قرار دهد و تا هفت روز بقيه به دستوری كه در مسأله قبل ذكر شد، رفتار كند؛ همچنين است اگر پيش از گذشتن ده روز از خونی كه نشانهٔ حيض دارد، دوباره خونی ببيند كه آن هم نشانهٔ حيض را داشته باشد؛ مانند آنكه پنج روز خون سياه و نُه روز خون زرد و دوباره پنج روز خون سياه ببيند، كه بايد خون نخست را حيض قرار دهد و بقيه آن را تا هفت روز به دستوری كه در مسأله پیشين ياد شد، رفتار كند.
پنج: مُبْتَدِئه
مسأله ۵۱۴- مبتدئه ـ يعنی خانمی كه بار نخست خون ديدن اوست ـ اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و همه خون‌هايی كه ديده يكنواخت باشد، بايد عادت خويشان خود را به گونه‌ای كه در وقتيه ذكر شد، حيض، و بقيه را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۵۱۵- مبتدئه، اگر بيشتر از ده روز خونی ببيند كه چند روز آن نشانهٔ حيض و چند روز ديگر نشانهٔ استحاضه را داشته باشد، چنانچه خونی كه نشانهٔ حيض دارد، كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد، همه آن حيض است؛ ولی اگر پيش از گذشتن ده روز از خونی كه نشانهٔ حيض دارد، دوباره خونی ببيند كه آن هم نشانهٔ خون حيض داشته باشد ـ مثل آنكه پنج روز خون سياه و نُه روز خون زرد و دوباره پنج روز خون سياه ببيند ـ بايد از اوّلِ خونِ نخست، كه نشانهٔ حيض دارد، حيض قرار دهد و در عدد، به عادت خويشاوندان خود رجوع كند و بقيه را استحاضه قرار دهد.
مسأله ۵۱۶- مبتدئه، اگر بيشتر از ده روز خونی ببيند كه چند روز آن نشانهٔ حيض و چند روز ديگر آن نشانهٔ استحاضه داشته باشد، چنانچه خونی كه نشانهٔ حيض دارد، از سه روز كمتر يا از ده روز بيشتر باشد، بايد از زمانی كه خون نشانهٔ حيض دارد، حيض قرار دهد و در عدد، به خويشاوندان خود رجوع كند و بقيه را استحاضه قرار دهد.
شش: ناسِيه
مسأله ۵۱۷- ناسيه ـ يعنی خانمی كه عادت خود را فراموش كرده است ـ اگر كمتر از ده روز خون ببيند، همه‌اش حيض است و چنانچه بيشتر از ده روز خون ببيند، بايد روزهايی كه خون او نشانهٔ حيض را دارد، تا ده روز را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و اگر نتواند حيض را از راه نشانه‌های آن تشخيص دهد، به احتياط واجب بايد هفت روز نخست را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
احكام متفرقه حيض
مسأله ۵۱۸- مبتدئه، مضطربه، ناسيه و صاحب عادت عدديّه، اگر خونی ببينند كه با نشانه‌های حيض باشد، يا يقين كنند كه سه روز طول میكشد، بايد عبادت را ترک كنند و چنانچه بعد بفهمند حيض نبوده، بايد عبادت‌هايی را كه به‌جا نياورده‌اند، قضا كنند؛ ولی اگر يقين نكنند كه تا سه روز طول میكشد و نشانه‌های حيض را هم نداشته باشد، به احتياط واجب بايد تا سه روز كارهای استحاضه را به‌جا آورند و كارهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كنند و چنانچه پيش از سه روز پاک نشدند، بايد آن را حيض قرار دهند.
مسأله ۵۱۹- خانمی كه در حيض عادت دارد، چه عادت او نسبت به وقت حيض باشد يا نسبت به عدد حيض باشد، يا نسبت به هر دو باشد، اگر دو ماه پشت سرهم بر خلاف عادت خود خونی ببيند كه وقت آن، يا شمارهٔ روزهای آن، يا هر دو يكی باشد، عادتش برمیگردد به آنچه در اين دو ماه ديده است؛ برای مثال، اگر از روز يكم تا هفتم ماه خون میديده و پاک میشده، چنانچه دو ماه از دهم تا هفدهم خون ببيند و پاک شود، عادت او از دهم تا هفدهم میشود.
مسأله ۵۲۰- مقصود از يک ماه، از آغاز خون ديدن است تا سی روز؛ نه از روز يكم ماه تا پايان ماه.
مسأله ۵۲۱- خانمی كه معمولاً ماهی يک بار خون میبيند، اگر در يک ماه دو بار خون ببيند و آن خون نشانه‌های حيض را داشته باشد، چنانچه روزهايی كه در وسط پاک بوده، از ده روز كمتر نباشد، بايد هر دو را حيض قرار دهد.
مسأله ۵۲۲- اگر سه روز يا بيشتر خونی ببيند كه نشانهٔ حيض را دارد و سپس ده روز يا بيشتر خونی ببيند كه نشانهٔ استحاضه را دارد و دوباره سه روز خونی به نشانه‌های حيض ببيند، بايد خونِ اوّل و خونِ آخر را كه نشانه‌های حيض داشته، حيض قرار دهد.
مسأله ۵۲۳- اگر حائض پيش از ده روز پاک شود و بداند كه در باطن او خون نيست، بايد برای عبادت‌های خود غسل كند، اگرچه گمان داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون میبيند؛ ولی چنانچه يقين داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون میبيند، نبايد غسل كند و نمیتواند نماز بگزارد و بايد به احكام حائض رفتار كند.
مسأله ۵۲۴- اگر حائض پيش از ده روز پاک شود و احتمال دهد كه در باطن وی خون هست، بايد پنبه‌ای داخل عورت نهد و كمی صبر كند و بيرون آورد، پس اگر پاک بود، غسل كند و عبادت‌های خود را به‌جا آورد و اگر پاک نبود، اگرچه به آب زرد رنگی هم آلوده باشد، چنانچه در حيض عادت ندارد يا عادت او ده روز است، بايد صبر كند كه اگر پيش از ده روز پاک شد، غسل كند و اگر پايان ده روز پاک شد، يا خون او از ده روز گذشت، سرِ ده روز غسل كند و چنانچه عادتش كمتر از ده روز است، در صورتی كه بداند پيش از تمام شدن ده روز يا سَرِ ده روز پاک میشود، نبايد غسل كند و اگر احتمال دهد خون او از ده روز میگذرد، به احتياط واجب تا يک روز عبادت را ترک كند و پس از آن میتواند تا ده روز عبادت را رها كند؛ ولی بهتر است تا ده روز كارهايی را كه بر حائض حرام است، ترک كند و كارهای مستحاضه را انجام دهد، پس اگر پيش از تمام شدن ده روز يا سَرِ ده روز از خون پاک شد، تمامش حيض است و چنانچه ده روز گذشت، بايد عادت خود را حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد و عبادت‌هايی را كه پس از روزهای عادت به‌جا نياورده، قضا كند.
مسأله ۵۲۵- اگر چند روز را حيض قرار دهد و عبادت نكند و سپس بفهمد حيض نبوده است، بايد نماز و روزهای را كه در آن روزها به‌جا نياورده، قضا كند و چنانچه چند روز را به گمان اينكه حيض نيست عبادت كند و آن‌گاه بفهمد حيض بوده، چنانچه آن روزها را روزه گرفته، بايد قضا كند.
