العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مطالب روزانه:
(۱۹۹) برخی از احادیث توكل
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّلاَمُ عَـــــلَى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَٱلسَّلَامُ عَلی عَینَ الحَیاة
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِاللهِ الصَالِحین
برخی از احادیث توكل
آثار و موجبات توکل به خدا:
{۱} حفظ و نجات
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): اَلتَّوَكُلُّ عَلَى اللّه نَجاةً مِنْ كُلِّ سوءٍ وَ حِرْزٌ مِنْ كُلِّ عَدُوٍّ؛
توكل بر خداوند، مايه نجات از هر بدى و محفوظ بودن از هر دشمنى است.
بحارالأنوار(ط-بیروت) ج ۷۵، ص ۷۹ ، ح ۵۶.
{۲} آسان شدن دشواریها
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مَنْ تَوكَّلَ عَلَى اللّه ذَلَّتْ لَهُ الصِّعابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَيْهِ الأَسْبابِ؛
هر كس به خدا توكل كند، دشوارى ها براى او آسان مى شود و اسباب برايش فراهم مى گردد.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۱۹۷ ، ح ۳۸۸۸.
{۳} عزت و بی نیازی
قال الصادق (عليه السلام): إِنَّ الغِنى و َالْعِزَّ يَجولانِ فَإِذا ظَفِرا بِمَوْضِعِ التَّوَكُّلِ أَوْطَنا؛
بى نيازى و عزّت به هر طرف مى گردند و چون به جايگاه توكل دست يافتند در آنجا قرار مى گيرند.
كافى(ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۶۵، ح ۳.
{۴} مغلوب نشدن
قال الباقر (عليه السلام): مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اللّه لا يُغْلَبُ و َمَنِ اعْتَصَمَ بِاللّه لا يُهْزَمُ؛
هر كس به خدا توكل كند، مغلوب نشود و هر كس به خدا توسل جويد، شكست نخورد.
جامع الاخبار(شعیری) ص ۱۸.
{۵} رفع فال بد
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): اَلطِّيَرَةُ شِرْكُ وَ ما مِنّا إِلاّ و َلكِنَّ اللّه يُذْهِبُهُ بِالتَّوَكُّلِ؛
فال بد زدن شرك است و هيچ كس ازما نيست مگر اين كه به نحوى دستخوش فال بد زدن مى شود، اما خداوند با توكل به او آن را از بين مى برد.
مرآة العقول ج ۱۱ ، ص ۳۹۲ - بحار الأنوار (ط - بيروت) ج ۵۵ ، ص ۳۲۲ ، ح ۱۰.
{۶} قویترین شدن
قال موسی الکاظم (عليه السلام): مَنْ أَرَادَ أَنْ يَكُونَ أَقْوَى النَّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّه.
هر که می خواهد که قویترین مردم باشد بر خدا توکل نماید.
فقه الرضا ص ۳۵۸.
{۷} قویترین شدن
قال موسی الکاظم (عليه السلام): مَنْ أَرَادَ أَنْ يَكُونَ أَقْوَى النَّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّه.
هر که می خواهد که قویترین مردم باشد بر خدا توکل نماید .
فقه الرضا ص ۳۵۸.
{۸} نردبان هر بلندی
قال الجواد (عليه السلام): الثِّقَةُ بِاللهِ ثَمَنٌ لِکٌلِّ غالٍ و سُلَّمٌ اِلى کُلِّ عالٍ.
اعتماد به خدا بهاى هر چیز گرانبها است و نردبانى به سوى هر بلندایى.
نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ص ۱۳۶ ، ح ۵.
{۹} پشیمان نشدن
قال الجواد (عليه السلام): ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ لَمْ يَنْدَمْ:
{۱} تَرْكُ الْعَجَلَةِ
{۲} وَ الْمَشُورَةُ
{۳} وَ التَّوَكُّلُ عِنْدَ الْعَزْمِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَل.
سه چیز است که هر کس آن را مراعات کند، پشمیان نگردد :
{۱} اجتناب از عجله
{۲} مشورت کردن ،
{۳} و توکل بر خدا در هنگام تصمیم گیری.
كشف الغمة (ط - القديمة) ج ۲ ، ص ۳۴۹.
{۱۰} آسان شدن دشواریها
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مَن تَوکَّلَ عَلَی اللهِ ذَلَّت لَهُ الصِّعابُ وَ تَسَهَّلَت عَلَیهِ الأسبابُ.
هر که بر خدا توکل کند دشواریها برایش آسان شده و اسباب برایش فراهم گردد.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۱۹۷ ، ح ۳۸۸۸.
معنی، حد و درجات توکل:
{۱} توکل کننده نیستید سربارید
رَأی رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم) قَوْما لا يَزْرَعونَ قالَ: ما أَنْتُمْ؟ قالوُا: نَحْنُ الْمُتَوَكِّلونَ، قالَ: لا، بَلْ أَنْتُمْ المُتَّكِلونَ؛
آقا رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم) گروهى را كه كشت و كار نمى كردند، ديدند و فرمودند: شما چه كاره ايد؟ عرض كردند ما توكل كنندگانيم. فرمودند: نه، شما سر باريد.
مستدرك الوسائل ج ۱۱ ، ص ۲۱۷، ح ۱۲۷۸۹.
{۲} درجات توکل به خدا
موسی الکاظم (عليه السلام): سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ فَقَالَ التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ تَتَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ فِي أُمُورِكَ كُلِّهَا فَمَا فَعَلَ بِكَ كُنْتَ عَنْهُ رَاضِياً تَعْلَمُ أَنَّهُ لَا يَأْلُوكَ خَيْراً وَ فَضْلًا وَ تَعْلَمُ أَنَّ الْحُكْمَ فِي ذَلِكَ لَهُ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ بِتَفْوِيضِ ذَلِكَ إِلَيْهِ وَ ثِقْ بِهِ فِيهَا وَ فِي غَيْرِهَا.
از ایشان درباره کلام خدای عز و جل سوال شد که می فرمایند «و هر كس به خدا توكل كند او براى وى بس است» توكل كردن بر خدا درجاتى دارد: يكى از آنها اين است كه در تمام كارهايت به خدا توكل كنى و هر چه با تو كرد از او خشنود باشى و بدانى كه او نسبت به تو از هيچ خير و تفضّلى كوتاهى نمى كند و بدانى كه در اين باره حكم، حكم اوست، پس با واگذارى كارهايت به خدا بر او توكل كن و در آن كارها و ديگر كارها به او اعتماد داشته باش.
الكافى(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۶۵ ، ح ۵.
{۳} حد توکل به خداسُئل الرضا (عليه السلام): ما حَدُّ التَّوکل؟ فَقال لی: اَن لا تَخافَ معَ اللهِ اَحَداً؛
حد توکل چیست؟ حضرت فرمودند: اینکه با وجود خدا از هیچ کس نترسی.
امالی(صدوق) ص ۲۴۰ ، ح ۸.
{۴} به کسی امید نداشته باش
قال الصادق (عليه السلام): حُسنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أن لا تَرجُوَ إلّا اللَّهَ، و لا تَخافَ إلّا ذَنبَكَ.
خوش گمانى به خدا اين است كه جز به خدا اميد نداشته باشى و جز از گناهت نترسى.
کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۷۲ ، ح ۴.
آثار توکل به غیر خدا:
{۱} ناامید شدن
قال المعصوم (عليه السلام): یَقُولُ اللهُ(عز و جل): لاقَطَّعن أمَلَ کُلّ مُومِنٍ أمَّلَ دونی بالإیاسِ.
خداوند (عز و جل) می فرماید: بی گمان امید هر مومنی که به غیر من امید ببندد را با مأیوس کردن او قطع می کنم.
مستدرک الوسائل ج ۱۱ ، ص ۲۲۱ ، ح ۱۲۷۹۹.
{۲} واگذار شدن به غیر خدا
قال الجواد (عليه السلام): مَن اِنقَطَعَ الی غَیرِ اللهِ وَ کَلَهُ اللهُ اِلَیهِ.
كسى كه به غیر خدا تكیه كند، خدا وى را به ھم او وامى گذارد.
دررالباهرة (ط-قدیمة) ص ۳۹.
{۳} قطع شدن اسباب موفقیت
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): يَقولُ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ ما مِنْ مَخْلوقٍ يَعْتَصِمُ دونى إِلاّ قَطَعْتُ أسْبابَ السَّماواتِ و َأسبابَ الأَرْضِ مِنْ دونِهِ فَإِنْ سَأَلَنى لَمْ اُعْطِهِ و َإِنْ دَعانى لَمْ اُجِبْهُ؛
خداوند عزوجل مى فرمايد: هيچ مخلوقى نيست كه به غير من پناه ببرد، مگر اين كه دستش را از اسباب و ريسمان هاى آسمانها و زمين كوتاه كنم، پس اگر از من بخواهد عطايش نكنم و اگر مرا بخواند جوابش ندهم.
امالى (طوسى) ص۵۸۵، ح۱۲۱۰.
