العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > نماز:
اهمیت نماز جماعت
سوال اهمیت نماز جماعت چيست
مرجع تقلید: حضرت آیت الله العظمی سیستانی(مدظله)
مرجع تقلید: حضرت آیت الله العظمی سیستانی(مدظله)
جواب: سلام علیکم؛ دین اسلام برای اجتماع و مسائل مربوط به آن اهمیت ویژه ای داده است.و برای اینکه اجتماعات حفظ شود دستوراتی را داده که اجتماعات را از آسیبها حفظ کرده و مردمان به صورت دسته جمعی به طرف خدا حرکت کنند...در این پست به احادیثی میپردازیم که در مورد نماز جماعت از ائمه معصومین-علیهم السلام- در کتب روایی ثبت شده است..
و نیز همانطور که قبلا گفته شد وقتی اهمیت چیزی را بخواهیم از نظر دین بفهمیم باید ببینیم در قرآن و روایات چقدر به آن پرداخته شده،با روایاتی که در ذیل آورده میشود اهمیت این عبادت به خوبی روشن میگردد.
از رسول خدا(صلی الله علیه و آله)نقل شده که:«من سمع النداء فلم یجبه من غیرعلة فلا صلاة له» (1)
نماز کسی که صدای اذان را بشنود و بی دلیل،در نماز جماعت مسلمانان شرکت نکند،ارزشی ندارد.
در حدیث،تحقیر نماز جماعت،به منزله تحقیر خداوند بشمار آمدهاست:«من حقره فانما یحقر الله» (2)
شرکت دائم در نماز جماعت،انسان را از منافق شدن بیمه میکند. (3)
و برای هر گامی که به سوی نماز جماعت و مسجد برداشته شود،ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است. (4)
همین که کسی برای شرکت در نماز جماعت از منزل خارج میشود،یا در مسجد،در انتظار نماز جماعت به سر میبرد پاداش کسی را دارد که در این مدت،به نماز مشغول بوده است. (5)
تعداد حاضران در نماز جماعت،هر چه بیشتر باشد،پاداش آن بیشتراست.
این کلام رسول خداست که فرمود:«ما کثر فهو احب الی الله» (6)
حدیث جالبی در بیان فضیلت نماز جماعت است که قسمتی از آندر رساله های عملیه هم ذکر شده است.
ترجمه تمام حدیث چنین است:
اگر اقتدا کننده 1 نفر باشد،پاداش 150 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 2 نفر باشد،پاداش 600 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 3 نفر باشد،پاداش 1200 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 4 نفر باشد،پاداش 2400 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 5 نفر باشد،پاداش 4800 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 6 نفر باشد،پاداش 9600 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 7 نفر باشد،پاداش 19200 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 8 نفر باشد،پاداش 36400 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کنندگان و امام جماعتبه 10 نفر رسیدند،پاداش72800 نماز دارد.
ولی،همین که عدد افراد از ده نفر گذشت،حساب آنرا جز خداکسی نمیداند. (7)
در حدیث دیگر است:هر که نماز جماعت را دوستبدارد،خدا وفرشتگان او را دوست میدارند. (8)
در زمان پیامبرهرگاه افراد نماز جماعت کم میشدند، آنحضرت به جستجو و تفقد از افراد می پرداخت و می فرمود:
شرکت درنماز صبح و عشاء،بر منافقان از هر چیز سنگینتر است. (9)
- قرآن نیز،از اوصاف منافقان،بی حالی و کسالت هنگام نماز را بیانکرده است. (10 )
چرا که سحر خیزی و حضور در جماعت مسلمین،آن هم ازراههای دور و در گرما و سرما،نشانه صداقت در ایمان و عشق نمازگزاراست.
حضور در نماز جماعت،خاص یک منطقه نیست.انسان در هر جا که باشد،
خوب است به فکر نماز جماعت و حضور در آن و تشویق دیگران باشد.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله)در باره اهمیت جماعت،فرمود:
«صلاة الرجل فی جماعة خیر من صلاته فی بیته اربعین سنة.قیل:یا رسول الله!صلاة یوم؟فقال():صلاةواحدة» (11)
یک نماز با جماعت،بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است.پرسیدند:آیا یک روز نماز؟فرمود:بلکه یک نماز.
و میفرمود:صفهای نماز جماعت،همانند صفهای فرشتگان درآسمان چهارم است. (12)
اولین نماز جماعتی هم که بر پا شد،به امامت رسول خدا و شرکت حضرت علی(علیه السلام)و جعفر طیار(برادر حضرت علی(علیه السلام))بود.
همین که ابوطالب،فرزندش علی(علیه السلام)را دید که به پیامبر اقتدا کرده،به فرزنددیگرش جعفر گفت:تو نیز به پیامبر اکرم اقتدا کن و این جماعت دو سه نفری،پس از نزول آیه «فاصدع بما تؤمر» بود،که فرمان به علنی ساختندعوت و تبلیغ میداد. (13)
قال علی (علیه اسلام): آخر ما فارقت علیه حبیب قلبی اءن قال: یا علی! اذا صلیت فصل صلوة اءضعف من خلفک و لا تتخذن مؤذنا یاءخذ علی اءذانه اءجرا.
آخرین لحظه ای که از محبوب دلم حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جدا شدم، به من فرمود: یا علی! چون با مردم نماز خواندی، نماز ناتوان تری کسی را که پشت سرت قرار گرفته بجای آور. و مؤذنی را که برای اذان گفتن مزد دریافت کند به کار اذان مگمار(14)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) :انی لأکون فی الصلوة فاسمع بکاء الصبی فاخفف مخافة ان اشق علی امه
من گاهی در حال نماز که هستم صدای گریه کودکی رامی شنوم و نماز راسبک و کوتاه می کنم، چرا که می ترسم مادرش را به رنج افکنم(15)
قال علی (: و قد سئلت رسول الله (صلی الله علیه و آله) حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم؟ فقال صل بهم کصلوه اضعفهم و کن بالمؤمنین رحیما.
هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا به سوی یمن می فرستاد، از ایشان پرسیدم: چگونه با آنان نماز بخوانم؟ آن حضرت فرمود؟ نمازی بخوان همچون نمازی که ناتوان ترین آنها می خواند و نسبت به مؤمنان رحیم و مهربان باش.(16)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) :ان الله یستحیی من عبده اذا صلی فی جماعة ثم سأله حاجة ان ینصرف حتی یقضیها
زمانی که بنده ای نمازش را به جماعت بخواند، خداوند از او حیاء می کند، وهنگامی که از او طلب حاجت کرد، منصرف نشود، مگراین که حاجتش رابرآورد.(17)
از امام محمد باقر(علیه السلام) پرسیده شد: آیا نماز جماعت واجب است؟ فرمود:
«نماز واجب است و جماعت واجب نیست ولی سنت است و هر كس از روی اعراض و روی‌گردانی آن را ترك كند، بدون اینكه عذر و علتی داشته باشد، نمازی برای او نیست.(18)
امام صادق(علیه السلام) فرموده‌اند:
«جماعت و اجتماع در نماز برای شناخت كسی است كه نماز می‌خواند از آن كس كه نماز(به جماعت) نمی‌خواند؛
و شناختن كسی كه بر اوقات نماز مواظبت می‌كند از كسی كه نماز را ضایع می‌گرداند و اگر نماز جماعت نبود كسی نمی‌توانست به شایستگی كسی گواهی بدهد زیرا كسی كه نماز به جماعت نخواند نمازی برای او نیست مگر اینكه به دلیلی به جماعت نرود.(19)
امام علی(علیه السلام) روزی صبح ابودردا را در خواب یافت، او را صدا زد و فرمود: «تو را چه میشود؟» گفت: «مقداری از شب را بیدار بودم، به همین علت خوابیدم.»
امام(علیه السلام) فرمود: «آیا نماز جماعت صبح را ترك كردی؟» گفت: «آری.» امام() فرمود: «ای ابودردا ن ماز جماعت عشا و صبح نزد من محبوب‌تر از این است كه مابین آن دو نماز بیدار باشم، شنیدم رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود:
اگر می‌دانستند در جماعت عشا و صبح چقدر فضیلت است، در آن حضور می‌یافتند، اگر چه چهار دست و پا باشند، زیرا این دو جماعت، بیدار ماندن مابین آن دو را جبران می‌كند.» (20)(21)
________
منابع:
1- وسائل،ج 5 ص 375،کنز العمال،ج 8 حدیث 22799.
2- من لا یحضره الفقیه،ج 1 ص 377.
3- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
4- کنز العمال،ج 8 حدیث 22815 از پیامبر اسلام().
5- کنزالعمال،ج 8 حدیث 22818 و 22827.
6- کنزالعمال،ج 8 ص 258.
7- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 487،رساله حضرت امام،مسئله 1400.
8- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
9- کنزالعمال،ج 8 ص 256.
10- و اذا قاموا الی الصلوة قاموا کسالی(نساء،آیه 142).
11- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
12- همان مدرک.
13- همان مدرک،ص 689،وسائل،ج 5 ص 373.
14-محجه البیضاء، ج2، ص 12.
15-کنز العمال ، ج 7، ص ,601 حدیث 20455
16-نهج البلاغه، نامه 52.
17-بحار الانوار، ج ,88 ص 4
18-بحار، ج 85، ص 442
19-علل‌الشرایع، ج 2، ص 15
20-بحار، ج85، ص442
21-سراج احکام
و نیز همانطور که قبلا گفته شد وقتی اهمیت چیزی را بخواهیم از نظر دین بفهمیم باید ببینیم در قرآن و روایات چقدر به آن پرداخته شده،با روایاتی که در ذیل آورده میشود اهمیت این عبادت به خوبی روشن میگردد.
از رسول خدا(صلی الله علیه و آله)نقل شده که:«من سمع النداء فلم یجبه من غیرعلة فلا صلاة له» (1)
نماز کسی که صدای اذان را بشنود و بی دلیل،در نماز جماعت مسلمانان شرکت نکند،ارزشی ندارد.
در حدیث،تحقیر نماز جماعت،به منزله تحقیر خداوند بشمار آمدهاست:«من حقره فانما یحقر الله» (2)
شرکت دائم در نماز جماعت،انسان را از منافق شدن بیمه میکند. (3)
و برای هر گامی که به سوی نماز جماعت و مسجد برداشته شود،ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است. (4)
همین که کسی برای شرکت در نماز جماعت از منزل خارج میشود،یا در مسجد،در انتظار نماز جماعت به سر میبرد پاداش کسی را دارد که در این مدت،به نماز مشغول بوده است. (5)
تعداد حاضران در نماز جماعت،هر چه بیشتر باشد،پاداش آن بیشتراست.
این کلام رسول خداست که فرمود:«ما کثر فهو احب الی الله» (6)
حدیث جالبی در بیان فضیلت نماز جماعت است که قسمتی از آندر رساله های عملیه هم ذکر شده است.
ترجمه تمام حدیث چنین است:
اگر اقتدا کننده 1 نفر باشد،پاداش 150 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 2 نفر باشد،پاداش 600 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 3 نفر باشد،پاداش 1200 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 4 نفر باشد،پاداش 2400 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 5 نفر باشد،پاداش 4800 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 6 نفر باشد،پاداش 9600 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 7 نفر باشد،پاداش 19200 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کننده 8 نفر باشد،پاداش 36400 نماز داده میشود.
اگر اقتدا کنندگان و امام جماعتبه 10 نفر رسیدند،پاداش72800 نماز دارد.
ولی،همین که عدد افراد از ده نفر گذشت،حساب آنرا جز خداکسی نمیداند. (7)
در حدیث دیگر است:هر که نماز جماعت را دوستبدارد،خدا وفرشتگان او را دوست میدارند. (8)
در زمان پیامبرهرگاه افراد نماز جماعت کم میشدند، آنحضرت به جستجو و تفقد از افراد می پرداخت و می فرمود:
شرکت درنماز صبح و عشاء،بر منافقان از هر چیز سنگینتر است. (9)
- قرآن نیز،از اوصاف منافقان،بی حالی و کسالت هنگام نماز را بیانکرده است. (10 )
چرا که سحر خیزی و حضور در جماعت مسلمین،آن هم ازراههای دور و در گرما و سرما،نشانه صداقت در ایمان و عشق نمازگزاراست.
حضور در نماز جماعت،خاص یک منطقه نیست.انسان در هر جا که باشد،
خوب است به فکر نماز جماعت و حضور در آن و تشویق دیگران باشد.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله)در باره اهمیت جماعت،فرمود:
«صلاة الرجل فی جماعة خیر من صلاته فی بیته اربعین سنة.قیل:یا رسول الله!صلاة یوم؟فقال():صلاةواحدة» (11)
یک نماز با جماعت،بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است.پرسیدند:آیا یک روز نماز؟فرمود:بلکه یک نماز.
و میفرمود:صفهای نماز جماعت،همانند صفهای فرشتگان درآسمان چهارم است. (12)
اولین نماز جماعتی هم که بر پا شد،به امامت رسول خدا و شرکت حضرت علی(علیه السلام)و جعفر طیار(برادر حضرت علی(علیه السلام))بود.
همین که ابوطالب،فرزندش علی(علیه السلام)را دید که به پیامبر اقتدا کرده،به فرزنددیگرش جعفر گفت:تو نیز به پیامبر اکرم اقتدا کن و این جماعت دو سه نفری،پس از نزول آیه «فاصدع بما تؤمر» بود،که فرمان به علنی ساختندعوت و تبلیغ میداد. (13)
قال علی (علیه اسلام): آخر ما فارقت علیه حبیب قلبی اءن قال: یا علی! اذا صلیت فصل صلوة اءضعف من خلفک و لا تتخذن مؤذنا یاءخذ علی اءذانه اءجرا.
آخرین لحظه ای که از محبوب دلم حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جدا شدم، به من فرمود: یا علی! چون با مردم نماز خواندی، نماز ناتوان تری کسی را که پشت سرت قرار گرفته بجای آور. و مؤذنی را که برای اذان گفتن مزد دریافت کند به کار اذان مگمار(14)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) :انی لأکون فی الصلوة فاسمع بکاء الصبی فاخفف مخافة ان اشق علی امه
من گاهی در حال نماز که هستم صدای گریه کودکی رامی شنوم و نماز راسبک و کوتاه می کنم، چرا که می ترسم مادرش را به رنج افکنم(15)
قال علی (: و قد سئلت رسول الله (صلی الله علیه و آله) حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم؟ فقال صل بهم کصلوه اضعفهم و کن بالمؤمنین رحیما.
هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا به سوی یمن می فرستاد، از ایشان پرسیدم: چگونه با آنان نماز بخوانم؟ آن حضرت فرمود؟ نمازی بخوان همچون نمازی که ناتوان ترین آنها می خواند و نسبت به مؤمنان رحیم و مهربان باش.(16)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) :ان الله یستحیی من عبده اذا صلی فی جماعة ثم سأله حاجة ان ینصرف حتی یقضیها
زمانی که بنده ای نمازش را به جماعت بخواند، خداوند از او حیاء می کند، وهنگامی که از او طلب حاجت کرد، منصرف نشود، مگراین که حاجتش رابرآورد.(17)
از امام محمد باقر(علیه السلام) پرسیده شد: آیا نماز جماعت واجب است؟ فرمود:
«نماز واجب است و جماعت واجب نیست ولی سنت است و هر كس از روی اعراض و روی‌گردانی آن را ترك كند، بدون اینكه عذر و علتی داشته باشد، نمازی برای او نیست.(18)
امام صادق(علیه السلام) فرموده‌اند:
«جماعت و اجتماع در نماز برای شناخت كسی است كه نماز می‌خواند از آن كس كه نماز(به جماعت) نمی‌خواند؛
و شناختن كسی كه بر اوقات نماز مواظبت می‌كند از كسی كه نماز را ضایع می‌گرداند و اگر نماز جماعت نبود كسی نمی‌توانست به شایستگی كسی گواهی بدهد زیرا كسی كه نماز به جماعت نخواند نمازی برای او نیست مگر اینكه به دلیلی به جماعت نرود.(19)
امام علی(علیه السلام) روزی صبح ابودردا را در خواب یافت، او را صدا زد و فرمود: «تو را چه میشود؟» گفت: «مقداری از شب را بیدار بودم، به همین علت خوابیدم.»
امام(علیه السلام) فرمود: «آیا نماز جماعت صبح را ترك كردی؟» گفت: «آری.» امام() فرمود: «ای ابودردا ن ماز جماعت عشا و صبح نزد من محبوب‌تر از این است كه مابین آن دو نماز بیدار باشم، شنیدم رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود:
اگر می‌دانستند در جماعت عشا و صبح چقدر فضیلت است، در آن حضور می‌یافتند، اگر چه چهار دست و پا باشند، زیرا این دو جماعت، بیدار ماندن مابین آن دو را جبران می‌كند.» (20)(21)
________
منابع:
1- وسائل،ج 5 ص 375،کنز العمال،ج 8 حدیث 22799.
2- من لا یحضره الفقیه،ج 1 ص 377.
3- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
4- کنز العمال،ج 8 حدیث 22815 از پیامبر اسلام().
5- کنزالعمال،ج 8 حدیث 22818 و 22827.
6- کنزالعمال،ج 8 ص 258.
7- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 487،رساله حضرت امام،مسئله 1400.
8- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
9- کنزالعمال،ج 8 ص 256.
10- و اذا قاموا الی الصلوة قاموا کسالی(نساء،آیه 142).
11- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
12- همان مدرک.
13- همان مدرک،ص 689،وسائل،ج 5 ص 373.
14-محجه البیضاء، ج2، ص 12.
15-کنز العمال ، ج 7، ص ,601 حدیث 20455
16-نهج البلاغه، نامه 52.
17-بحار الانوار، ج ,88 ص 4
18-بحار، ج 85، ص 442
19-علل‌الشرایع، ج 2، ص 15
20-بحار، ج85، ص442
21-سراج احکام
