العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > وفات زينب بنت خزيمه (4 ق):
مطالبی مفید در باره حضرت زینب بنت خزیمه
زینب بنت خزیمه
زینب دختر خزیمه بن حارث بن عبدالله هلالیه، پنجمین همسر از همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به لحاظ ترتیب زمانی و از جمله پنج زن قریشی ایشان محسوب می‌شود. از زندگی و احوالات این بانوی گرامی اطلاع چندانی در دست نداریم؛ چرا که گویا کوتاهی عمرش و کمی اقامتش در بیت نبی اکرم صلی الله علیه و آله موجب شد که مورخان و نویسندگان کتب سیره در ترجمان زندگی‌اش سکوت کنند و حتی عده‌ای را بر آن داشت که از ذکر نامش غفلت کنند. تقریباً عمده اطلاعاتمان از ایشان در انفاق او به یتیمان و بینوایان و همچنین ازدواجش با رسول خدا صلی الله علیه و آله خلاصه می‌شود.
نسب کامل ایشان
از لحاظ نسب ام‌المؤمنین زینب بنت خزیمه، بین نسب‌شناسان اختلافی در نسب پدری ایشان نیست؛ چرا که تقریباً همه مورخین و علمای علم نسب بر این نکته اتفاق دارند که نسب کامل ایشان زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری میباشد.
اما از جهت نسب مادری بسیاری از مصادر ذکری از نسبش نکرده‌اند. ابن‌عبدالبر از قول ابی‌الحسن جرجانی نسّابه او را خواهر میمونه بنت حارث همسر مکرمه رسول خدا صلی الله علیه و آله معرفی کرده، سپس می‌افزاید: «این مطلب را از کسی غیر از ایشان ندیدم».
ابن حبیب بغدادی نیز برادران و خواهران مادری ایشان را چنین برمی‌شمارد: ام‌الفضل لبابه کبری بنت حارث همسر عباس عموی پیامبر صلی الله علیه و آله مادر ابن‌عباس و لبابه صغری همسر ولید بن مغیره، مادر خالد بن ولید و عزة بنت حارث. سپس به ذکر نام خواهران مادری زینب بنت خزیمه پرداخته، چنین برمی‌شمارد: میمونه بنت حارث، اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابیطالب و سلامه (سلمی) بنت عمیس همسر حمزه بن عبدالمطلب.
زینب بنت خزیمه ام‌المساکین
زینب بنت خزیمه را بخاطر عطوفت و مهربانی با مساکین و فقرا ام‌المساکین (مادر بیچارگان) لقبش دادند. او به روزگار جاهلی نیز به همین لقب شهره بوده است. بین مورخان در این که زینب قبل از ازدواج با حضرت همسر کدامین صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله بود اختلاف است؛ اما بنا به قول مشهور او همسر طفیل بن حارث بن مطلب بن عبدمناف بود اما از طفیل طلاق گرفت و به عقد برادر طفیل، عبیدة بن حارث درآمد.
عبیده در غزوه بدر زخمی شد و در سن شصت و چهار سالگی در صفراء جان داد. البته اقوال دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که آوردن آنها در اینجا خالی از وجه نیست؛ در برخی از منابع آمده که ام‌المؤمنین زینب در ابتدا به همسری جهم بن عمرو بن حارث پسرعموی عبیده بن حارث درآمد. اما گویا کار به جدایی کشیده و آن بانو با عبیده ازدواج کرده است. در برخی از منابع هم زینب همسر عبدالله بن جحش معرفی شده است، عبدالله در غزوه احد به شهادت رسید.
ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم
پس از شهادت شوهرش، رسول خدا صلی الله علیه و آله از او خواستگاری کرد او اختیار کار خویش را به خود حضرت سپرد؛ پس پیامبر صلی الله علیه و آله گواهانی را فراخواندند و او را با مهریه دوازده و نیم اوقیه و به نقلی چهارصد درهم نقره به همسری خود درآورد. گفته شده قبیصة بن عمرو هلالی او را به عقد رسول خدا صلی الله علیه و آله درآورد.
به نقلی دیگر، حضرت ابواسید بن علی بن مالک انصاری را به سوی زنی از بنی‌عامر بن صعصعه فرستاد تا زینب را برایش خواستگاری کند حضرت قبلاً زینب را ندیده بود پس ابواسید زینب را به عقد حضرت درآورد.
این ازدواج بیست روز پس از ازدواج رسول خدا صلی الله علیه و آله با حفصه بنت عمر بن خطاب در ماه رمضان سال سوم هجری در سی و یکمین ماه هجرت صورت گرفت؛ اما ابن‌عبدالبر اندلسی بر این باور است که ازدواج رسول خدا صلی الله علیه و آله با زینب بنت خزیمه در تاریخی غیر از این صورت گرفته است او وقوع این ازدواج را هفت سال بعد از وفات خدیجه سلام الله علیها می‌داند.
وفات
درباره وفاتش نیز همچون حوادث دوران حیاتش بین مورخین اختلاف است. عده‌ای وفات ایشان را هشت ماه پس از ازدواج ایشان با رسول خدا صلی الله علیه و آله و در ربیع الثانی سال چهارم هجری دانسته‌اند، (آخرین روز ربیع الثانی)برخی دیگر هم بر این باورند؛ که ایشان دو یا سه ماه بیشتر نزد پیامبر صلی الله علیه و آله نماند.
ام‌المؤمنین زینب بنت خزیمه در جوانی در سن سی سالگی در مدینه وفات کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله خود بر پیکر او نماز گزارد و او در بقیع به خاک سپرد. گذشته از این که او و خدیجه سلام الله علیها تنها زنان پیامبر صلی الله علیه و آله بودند که در زمان حیات پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رفتند مورخان او را نخستین کس از همسران رسول خدا می‌دانند که در مدینه درگذشته است. پیامبر صلی الله علیه و آله از او فرزندی نداشت.
مطلب آخر این‌که زینب بنت خزیمه را می‌توان جزء معدود همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله برشمرد که روایتی از او در کتب راویان و محدثین نقل نشده است.
