العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله):
تعلیم و تعلم و آداب آن
سؤال 1319: آیا انسان با ترک فراگیری مسائل مورد ابتلای خود گناهکار محسوب میشود؟
جواب: در صورتی که ياد نگرفتن آن مسائل منجر به ترک واجب يا ارتکاب حرام شود، گناهکار است.
سؤال 1320: بعد از آن که طلبه علوم دینی مرحله سطح را تمام کرد و خود را قادر به تکمیل تحصیلات تا رسیدن به مرحله اجتهاد دید، آیا تکمیل تحصیل بر او واجب عینی است یا خیر؟
جواب: شکی نيست که تحصيل علوم دينی و استمرار آن تا رسيدن به درجه اجتهاد، فی نفسه فضيلت بزرگی محسوب میشود ولی مجرّد قدرت بر نيل به درجه اجتهاد، موجب وجوبِ عينی آن نمیشود.
سؤال 1321: راههای تحصیل یقین به اصول دین کدام است؟
جواب: يقين غالباً با براهين و ادلّه عقلی بدست میآيد، نهايت امر اينکه به حسب تفاوت مراتب درک مکلّفين، برهان ها و دلايل هم متفاوت میشوند و بهر حال اگر برای شخصی يقين از راه ديگر حاصل شود همان کافی است.
سؤال 1322: سستی و تنبلی در تحصیل علم و تلف کردن وقت چه حکمی دارد؟ آیا حرام است؟
جواب: تضييع وقت به بطالت و بيکاری دارای اشکال است و دانشجو تا وقتی که از مزايای مخصوص دانشجويی استفاده میکند بايد از برنامه های درسی مخصوص دانشجويان متابعت کند و الا استفاده از آن مزايا از قبيل شهريه و کمک هزينه و غيره برای او جايز نيست.
سؤال 1323: در خلال بعضی از دروس دانشکده اقتصاد، استاد به بحث در مورد بعضی از مسائل مربوط به قرض ربوی و مقایسه راههای تحصیل ربا در تجارت و صنعت و غیر آن میپردازد، تدریس این درس و اجرت گرفتن در برابر آن چه حکمی دارد؟
جواب: مجرّد تدريس و بررسیِ مسائل قرض ربوی، حرام نيست.
سؤال 1324: روش صحیحی که متخصّصین متعهّد برای آموزش دیگران در جمهوری اسلامی باید اتّخاذ کنند کدام است؟ چه کسانی شایسته دستیابی به معلومات و علوم فنّی و تکنیکی حساس در ادارات هستند؟
جواب: فراگيری هر علمی برای هر شخصی، اگر برای يک غرض عقلايی مشروعی باشد و خوف فساد و افساد در آن نباشد، بدون مانع است. مگر علوم و معلوماتی که دولت اسلامی ضوابط و مقرّرات خاصی راجع به تعليم و تعلّم آنها وضع کرده است.
سؤال 1325: آیا تدریس و تحصیل فلسفه در حوزه های علمیه دینیّه جایز است؟
جواب: يادگيری و تحصيل فلسفه برای کسی که اطمينان دارد که باعث تزلزل در اعتقادات دينیاش نمیشود اشکال ندارد و بلکه در بعضی از موارد واجب است.
سؤال 1326: خرید و فروش کتابهای گمراه کننده مانند کتاب آیات شیطانی چه حکمی دارد؟
جواب: خريد و فروش و نگهداری کتابهای گمراه کننده جايز نيست مگر برای پاسخگويی و ردّ مطالب آن برای کسی که قدرت علمی اين کار را داشته باشد.
سؤال 1327: آموزش و حکایت قصه های خیالی راجع به زندگی حیوانات و مردم، در صورتی که دارای فایدهای باشد، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر از قرائن معلوم باشد که داستان، تخيّلی است، اشکال ندارد.
سؤال 1328: ورود به دانشگاه یا دانشکده ای که باعث اختلاط با زنانی که بدون پوشش برای تحصیل در آنجا حضور دارند میشود، چه حکمی دارد؟
جواب: وارد شدن به مراکز آموزشی برای تعليم و تعلّم اشکال ندارد، ولی بر زنان و دختران حفظ حجاب واجب است و بر مردان هم واجب است از نگاه حرام خودداری نموده و همچنين از اختلاط که موجب خوف فتنه و فساد است، اجتناب نمايند.
سؤال 1329: آیا برای زن، یاد گرفتن رانندگی به کمک مرد اجنبی در مکان مخصوص تعلیم رانندگی، با علم به این که آن زن حجاب و عفاف شرعی خود را حفظ میکند، جایز است؟
جواب: آموختن رانندگی با کمک و راهنمايی مرد اجنبی در صورتی که با مواظبت بر حجاب و عفاف و اطمينان به عدم وقوع در مفاسد همراه باشد، اشکال ندارد، ولی درعين حال شايسته است که يکی از محارم وی همراه او باشد، بلکه اولی اين است که آموزش رانندگی به کمک مربّی زن يا يکی از محارم صورت بگيرد.
سؤال 1330: جوانانی که در مدارس و دانشگاه ها مشغول تحصیل هستند با دختران هم برخورد و ملاقات دارند و به حکم هم‌کلاسی و هم‌درس بودن با آنان راجع به مسائل درس و غیر آن گفتگو میکنند که گاهی بعضی از صحبتها با خنده و شوخی همراه است که البته به قصد ریبه و لذت نیست آیا این کار جایز است؟
جواب: اگر همراه با مراعات حجاب و بدون قصد ريبه و همراه با اطمينان به عدم وقوع در مفاسد باشد، اشکال ندارد، و الا جايز نيست.
سؤال 1331: امروزه کدامیک از تخصصهای علمی برای اسلام و مسلمین مفیدتر است؟
جواب: شايسته است که علما و اساتيد و دانشجويان دانشگاهها به همهی تخصصهای علمی مفيدی که مورد نياز مسلمانان است اهتمام بورزند تا از اجانب به‌خصوص دشمنان اسلام و مسلمين بی‌نياز شوند و تشخيص مفيدترين آنها با مسئولين ذیربط با درنظر گرفتن شرايط موجود میباشد.
سؤال 1332: آگاه شدن از کتابهای گمراه کننده و کتابهای ادیان دیگر برای شناخت دین و عقاید آنها به قصد افزایش معرفت و اطلاعات چه حکمی دارد؟
جواب: حکم به جواز خواندن اين کتب فقط به خاطر شناخت و افزايش اطلاعات، مشکل است، البته خواندن آنها برای کسی که قدرت شناخت و تشخيص مطالب باطل را دارد به قصد ابطال و ردّ آنها جايز است به شرطی که به خود مطمئن باشد که از حق منحرف نمیشود.
سؤال 1333: فرستادن فرزندان به مدرسه هایی که بعضی از عقائد فاسد در آنها تدریس میشود با فرض تأثیر نپذیرفتن آنان از آن افکار، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر خوفی نسبت به عقايد دينی آنان وجود نداشته باشد و ترويج باطل هم نباشد و آنان بتوانند از يادگيری مطالب باطل و فاسد و گمراهکننده دوری کنند، اشکال ندارد.
سؤال 1334: دانشجویی به مدّت چهار سال است که در دانشکده پزشکی درس میخواند و علاقه شدیدی به فراگیری علوم دینی دارد، آیا ادامه تحصیل در رشته پزشکی برای او واجب است یا اینکه میتواند آن را رها کرده و به تحصیل علوم دینی بپردازد؟
جواب: دانشجو در انتخاب رشته تحصيلیِ خود آزاد است ولی در اينجا نکته ای وجود دارد که شايسته است به آن توجه شود و آن اينکه اگر فراگيری علوم دينی به خاطر توانايی خدمت به جامعه اسلامی اهميّت دارد، تحصيل در رشته پزشکی هم به قصد آمادگی برای ارائه خدمات پزشکی به امّت اسلامی و درمان بيماری و نجات جان آنان از اهميّت زيادی برخوردار است.
سؤال 1335: معلّمی دانش آموزی را در کلاس در برابر دانشآموزان دیگر به شدّت تنبیه کرده است آیا آن دانشآموز حق مقابله به مثل را دارد یا خیر؟
جواب: دانشآموز حق مقابله و پاسخگويی بهگونهای که شايسته مقام استاد و معلّم نباشد ندارد و براو واجب است که حرمت معلم را حفظ نموده و نظم کلاس را رعايت کند و میتواند از راههای قانونی اقدام نمايد، همانگونه که بر معلّم هم واجب است احترام دانش آموز را در برابر همکلاسی‌هايش حفظ کرده و آداب تعليم اسلامی را رعايت نمايد.
