العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله):
نماز جمعه
سؤال 606. نظر جناب عالى درباره شرکت در نماز جمعه با توجه به اين که در عصر غيبت حضرت حجت(عج) به سر مى بريم، چيست؟ اگر افرادى اعتقاد به عدالت امام جمعه نداشته باشند، آيا تکليف شرکت در نماز جمعه از آنان ساقط مى شود؟
جواب: هرچند نماز جمعه در عصر حاضر واجب تخييرى است و حضور در آن واجب نيست، ولى با توجه به فوائد و آثار شرکت در آن، سزاوار نيست که مؤمنين خود را از برکات حضور در اين نماز به مجرد تشکيک در عدالت امام جمعه و يا عذرهاى واهى ديگر، محروم سازند.
سؤال 607. معناى وجوب تخييرى در مسأله نماز جمعه چيست؟
جواب: معناى آن اين است که مکلّف در اداى فريضه واجب ظهر روز جمعه بين خواندن نماز جمعه يا نماز ظهر مخير است.
سؤال 608. نظر جناب عالى در مورد شرکت نکردن در نماز جمعه بر اثر بى مبالاتى، چيست؟
جواب: ترک حضور و شرکت نکردن در نماز عبادى سياسى جمعه به خاطر اهميت ندادن به آن، شرعاً مذموم است.
سؤال 609. بعضى از مردم به دليل عذرهاى واهى و گاهى بر اثر اختلاف ديدگاه ها، در نماز جمعه شرکت نمى کنند، نظر جناب عالى در اين باره چيست؟
جواب: نماز جمعه هرچند واجب تخييرى است، ولى خوددارى از شرکت در آن به صورت دائمى وجه شرعى ندارد.
سؤال 610. آيا اقامه نماز جماعت ظهر همزمان با اقامه نماز جمعه در مکان ديگرى نزديک محل اقامه نماز جمعه جايز است؟
جواب: اين کار فى نفسه اشکال ندارد و موجب برائت ذمّه مکلّف از فريضه ظهر جمعه مى شود، زيرا در عصر حاضر، نماز جمعه واجب تخييرى است، ولى با توجه به اين که اقامه نماز جماعت ظهر در روز جمعه در مکانى نزديک محل اقامه نماز جمعه باعث تفرقه صفوف مؤمنين مى شود و چه بسا در نظر مردم بى احترامى و اهانت به امام جمعه و کاشف از بى اعتنايى به نماز جمعه است، بنا بر اين سزاوار است که مؤمنين اقدام به انجام آن نکنند، و حتى در صورتى که مستلزم مفاسد و حرام باشد، واجب است از اقامه آن اجتناب کنند.
سؤال 611. آيا خواندن نماز ظهر در فاصله زمانى بين نماز جمعه و نماز عصر، جايز است؟ اگر نماز عصر را شخصى غير از امام جمعه بخواند، آيا اقتدا به او در نماز عصر جايز است؟
جواب: نماز جمعه مجزى از نماز ظهر است، ولى خواندن آن بعد از نماز جمعه از باب احتياط اشکال ندارد و اقتدا در نماز عصر روز جمعه به غير امام جمعه اشکال ندارد، ولى هرگاه بخواهد با مراعات احتياط در خواندن نماز ظهر پس از خواندن نماز جمعه نماز عصر را به جماعت بخواند، احتياط کامل اين است که به کسى اقتدا نمايد که نماز ظهر را احتياطاً بعد از نماز جمعه خوانده است.
سؤال 612. اگر امام جمعه نماز ظهر را بعد از نماز جمعه نخواند، آيا مأموم مى تواند آن را احتياطاً به جا آورد؟
جواب: براى او جايز است.
سؤال 613. آيا بر امام جمعه کسب اجازه از حاکم شرع واجب است؟ مراد از حاکم شرع چه کسى است؟ و آيا اين حکم در شهرهاى دور دست هم جارى است؟
جواب: اصل جواز امامت براى اقامه نماز جمعه متوقف بر اين اجازه نيست، ولى ترتّب احکام نصب وى براى امامت جمعه متوقف بر اين است که منصوب از طرف ولى امر مسلمين باشد و اين حکم شامل هر سرزمين و شهرى که ولى امر مسلمين در آن حاکم و مطاع است، مى شود.
سؤال 614. آيا جايز است امام جمعه منصوب در صورت نبودن مانع يا معارض نماز جمعه را در غير از مکانى که براى آن جا نصب شده، اقامه نمايد؟
جواب: اين عمل فى نفسه جايز است، ولى احکام انتصاب براى امامت جمعه بر آن مترتّب نمى شود.
سؤال 615. آيا انتخاب امام جمعه موقت بايد به وسيله ولى فقيه باشد يا اين که خود ائمه جمعه مى توانند افرادى را به عنوان امام جمعه موقت انتخاب نمايند؟
جواب: جايز است امام جمعه منصوب شخصى را به عنوان جانشين موقت براى خودش انتخاب کند، ولى بر امامت فرد نائب، احکام انتصاب از طرف ولى فقيه مترتّب نمى شود.
سؤال 616. اگر مکلّف امام جمعه منصوب را عادل نداند و يادر عدالت او شک داشته باشد، آيا براى حفظ وحدت مسلمانان مى تواند به او اقتدا کند؟ آيا کسى که در نماز جمعه شرکت نمى کند، جايز است ديگران را تشويق به عدم حضور در آن نمايد؟
جواب: اقتدا به کسى که او را عادل نمى داند و يا در عدالت وى شک دارد، صحيح نيست و نماز جماعت او هم صحيح نمى باشد، ولى حضور و شرکت در نماز جماعت براى حفظ وحدت اشکال ندارد، و در هر صورت حق ندارد ديگران را ترغيب و تشويق به عدم حضور در نماز جمعه کند.
سؤال 617. شرکت نکردن در نماز جمعه که براى مکلّف دروغگويى امام جمعه آن ثابت شده است، چه حکمى دارد؟
جواب: مجرد کشف خلاف چيزى که امام جمعه گفته، دليل بر دروغگويى او نيست، زيرا ممکن است گفته او از روى اشتباه يا خطا و يا توريه باشد، و سزاوار نيست انسان به مجرد توهّم خروج امام جمعه از عدالت، خود را از برکات نماز جمعه محروم نمايد.
سؤال 618. آيا تشخيص و احراز عدالت امام جمعه منصوب از طرف امام راحل يا ولى فقيه عادل، بر مأموم واجب است، يا اين که انتصاب او به امامت جمعه براى اثبات عدالت وى کافى است؟
جواب: اگر نصب او به امامت جمعه موجب وثوق و اطمينان مأموم به عدالت وى شود، در صحّت اقتدا به او کافى است.
سؤال 619. آيا تعيين امام جماعت براى مساجد از طرف علماى مورد اطمينان، يا تعيين ائمه جمعه از طرف ولىّ امر مسلمين، نوعى شهادت بر عدالت آنان محسوب مى شود يا اين که بايد درباره عدالت آنان تحقيق شود؟
جواب: اگر نصب امام جمعه يا جماعت موجب اطمينان به عدالت وى شود، اقتدا به او جايز است.
سؤال 620. در صورت شک در عدالت امام جمعه و يا خداى نکرده يقين به عدم آن، آيا اعاده نمازهايى که پشت سر او خوانده ايم، واجب است؟
جواب: اگر شک در عدالت يا يقين به عدم عدالت بعد از فراغ از نماز باشد، نمازهاى خوانده شده صحيح است و اعاده آن ها واجب نيست.
سؤال 621. شرکت در نماز جمعه که از طرف دانشجويان کشورهاى اسلامى در کشورهاى اروپايى و غير آن ها برگزار مى شود و بيشتر شرکت کنندگان در آن و همچنين امام جمعه از برادران اهل سنت هستند، چه حکمى دارد؟ و در اين صورت آيا خواندن نماز ظهر بعد از اقامه نماز جمعه واجب است؟
جواب: شرکت در آن براى حفظ وحدت و اتحاد مسلمانان اشکال ندارد و خواندن نماز ظهر واجب نيست.
سؤال 622. در يکى از شهرهاى پاکستان مدت چهل سال است که نماز جمعه برگزار مى شود. در حال حاضر شخصى بدون رعايت فاصله شرعى بين دو نماز جمعه، اقدام به برگزارى نماز جمعه ديگرى نموده که منجر به بروز اختلاف بين نمازگزاران شده است، اين عمل شرعاً چه حکمى دارد؟
جواب: انجام هر گونه کارى که منجر به بروز اختلاف بين مؤمنين و پراکندگى صفوف آنان شود، جايز نيست، چه رسد به مثل نماز جمعه که از شعائر اسلامى و از مظاهر وحدت صفوف مسلمانان است.
سؤال 623. خطيب مسجد جامع جعفرى در راولپندى اعلام نموده که نماز جمعه به علت کارهاى ساختمانى در آن برگزار نخواهد شد، و اکنون که عمليات تعمير مسجد به پايان رسيده، با مشکلى مواجه شده ايم و آن اين که در فاصله چهار کيلومترى ما نماز جمعه در مسجد ديگرى اقامه مى شود. با توجه به مسافت مزبور آيا اقامه نماز جمعه در مسجد جامع جعفرى صحيح است يا خير؟
جواب: اگر فاصله بين دو نماز جمعه يک فرسخ شرعى نباشد، نماز جمعه اى که بعد از نماز جمعه اول برگزار مى شود، باطل است و در صورتى که مقارن هم اقامه شوند هر دو باطل مى باشند.
سؤال 624. آيا خواندن نماز جمعه که به صورت جماعت اقامه مى شود، به طور فرادى صحيح است؟ بدين معنى که شخصى نماز جمعه را به صورت فرادى در کنار کسانى که آن را به نحو جماعت برگزار مى کنند، بخواند.
جواب: از شرايط صحّت نماز جمعه، اين است که به صورت جماعت اقامه شود. نماز جمعه به نحو فرادى صحيح نيست.
سؤال 625. کسى که نمازش شکسته است آيا مى تواند آن را به صورت جماعت پشت سر امام جمعه بخواند؟
جواب: نماز جمعه از مأموم مسافر صحيح و مجزى از نماز ظهر است.
سؤال 626. آيا ذکر نام مبارک حضرت زهرا(سلام الله عليها) به عنوان يکى از ائمه مسلمانان در خطبه دوم نماز جمعه واجب است؟ يا اين که واجب است ذکر نام آن حضرت به قصد استحباب باشد؟
جواب: عنوان ائمه مسلمين شامل حضرت زهراى مرضيه(سلام الله عليها) نمى شود و ذکر نام مبارک آن حضرت در خطبه نماز جمعه واجب نيست، ولى تبرک جستن به ذکر نام شريف آن حضرت اشکال ندارد، بلکه امرى پسنديده و موجب اجر و ثواب است.
سؤال 627. در حالى که امام جمعه نماز جمعه را اقامه مى کند، آيا مأموم مى تواند براى خواندن نماز واجب ديگرى به او اقتدا نمايد؟
جواب: صحّت آن، محل اشکال است.
سؤال 628. آيا خواندن خطبه هاى نماز جمعه قبل از وقت ظهر شرعى صحيح است؟
جواب: خواندن آن قبل از زوال جايز است، ولى احتياط آن است که قسمتى از آن در وقت ظهر باشد.
سؤال 629. اگر مأموم چيزى از خطبه هاى نماز جمعه را درک نکند، بلکه فقط هنگام نماز حاضر شود و به امام جمعه اقتدا نمايد. آيا نماز او صحيح و مجزى است؟
جواب: نماز او صحيح و مجزى است، حتى اگر امام را در رکوع رکعت آخر نماز جمعه درک کند.
سؤال 630. نماز جمعه در شهر ما يک ساعت و نيم بعد از اذان ظهر اقامه مى شود، آيا اين نماز مجزى از نماز ظهر است يا اين که اعاده آن لازم است؟
جواب: وقت نماز جمعه از اول زوال خورشيد شروع مى شود و أحوط آن است که از اوائل عرفى زوال در حدود يکى دو ساعت به تأخير نيفتد.
سؤال 631. کسى که توانايى رفتن به نماز جمعه را ندارد، آيا مى تواند نمار ظهر و عصر را در اوائل وقت بخواند يا اين که بايد صبر کند تا نماز جمعه تمام شود و بعد از آن نماز ظهر و عصر را بخواند؟
جواب: صبر کردن بر او واجب نيست و مى تواند نماز ظهر و عصر را در اول وقت بخواند.
سؤال 632. اگر امام جمعه منصوب، سالم و حاضر در محل برگزارى نماز جمعه باشد، آيا جايز است، که امام جمعه موقت را مکلّف به اقامه نماز جمعه نمايد؟ آيا صحيح است به امام جمعه موقت اقتدا کند؟
جواب: اقامه نماز جمعه به امامت نايب امام جمعه منصوب و اقتداى امام منصوب به نائب خود اشکال ندارد.
استفتائات جدید
سؤال: محضر جنابعالى عرض مى‌شود که آيا مى‌شود در نماز جمعه يك نفر خطبه نماز جمعه را بخواند و نفر ديگرى نماز جمعه را بخواند؟
جواب:صحيح و مجزى نيست، بلكه بايد خطيب و امام هر دو يكى باشند.
سؤال 1: اگر نماز جمعه را يك ساعت بعد از اذان ظهر خوانديم آيا بايد نماز ظهر را هم بخوانيم؟
سؤال 2: اگر نماز جمعه را بيشتر از دو ساعت بعد از اذان ظهر خوانديم، آيا بايد نماز ظهر را هم بخوانيم؟
جواب1: در فرض مذكور نماز جمعه مجزى از نماز ظهر است و بجا آوردن نماز ظهر لازم نيست.
جواب2: وقت نماز جمعه از اول زوال خورشيد شروع مى‌شود و احوط آن است كه از اوائل عرفى زوال در حدود يكى دو ساعت به تأخير نيافتد و اگر بيش از دو ساعت بعد از زوال، نماز جمعه خوانده شده، احتياط در بجا آوردن نماز ظهر مى‌باشد.
سؤال 1- آيا نماز جمعه واجب است ؟
سؤال 2- در صورت واجب بودن اگر بيش از سه هفته به نماز نروم حكم چيست؟
جواب1و2: واجب تخييرى است و شايسته نيست که مؤمنين از انجام آن که (داراى فضيلت و اهميّت زيادى است) خوددارى نمايند.
سؤال: خواندن و بجا آوردن نماز قضا يا نماز مستحبى از سوى شخص در هنگام خواندن خطبه‌هاى نماز جمعه توسط امام جمعه چه حكمى دارد؟ آيا داراى ايراد مى‌باشد؟
جواب:بطور کلى آنچه که موجب گوش ندادن و از بين رفتن فايده خطبه مى‌شود، بايد ترک شود.
سؤال: اگر شخصى در ركعت دوم نماز جمعه برسد، ادامه نماز او چگونه خواهد بود؟ و آيا كفايت از نماز ظهر مى‌كند؟
جواب:ركعت ديگر را فرادا بجا آورد و كفايت از نماز ظهر مى‌نمايد.
سؤال: در صورتى كه بخواهيم در روز جمعه نماز ظهر و عصر خود را به صورت فرادا در منزل بخوانيم آيا بايد صبر كنيم تا نماز جمعه تمام شود يا اينكه مى‌توانيم در اول وقت نماز را بجاى بياوريم؟
جواب:صبر كردن لازم نيست.
سؤال: اگر در ركعت دوم نماز جمعه برسيم حكم چيست؟
جواب:ركعت اول را با ركعت دوم امام جمعه بخوانيد و ركعت دوم را فرادا بخوانيد.
سؤال: آيا خواندن نماز واجب يا مستحبى بين خطبه‌ها و اقامه نماز جمعه جايز است يا خير؟
جواب:مانعى ندارد.
سؤال: اگر خطيب جمعه مقدارى از خطبه اول را بعد از دخول وقت ايراد كند, بدون اينكه تحميد وصلوة را اعاده نمايد و بعد نماز جمعه را اقامه كند, نماز باين صورت از ظهر مجزى است يا نه؟
جواب:در فرض مزبور هم نماز جمعه مجزى از نماز ظهر است.
سؤال: اگر دو محل اقامه‌ى نماز جمعه داراى دو طريق تردد باشد كه فاصله در يك طريق كمتر از يك فرسخ شرعى باشد، آيا اقامه نماز جمعه در هر دو محل صحيح است؟
جواب:با فرض فاصله بين دو محل اقامه‌ى نماز جمعه به كمتر از يك فرسخ شرعى ولو از يكى از دو طريق متعارف تردد بين دو محل، بيش از يك نماز جمعه صحيح نيست.
