العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله):
نماز جماعت
سؤال 551. امام جماعت در نماز بايد چه نيتى بکند؟ آيا نيت جماعت بايد بکند يا نيت فرادى؟
جواب: اگر بخواهد فضيلت نماز جماعت را درک کند، بايد قصد امامت و جماعت کند، و اگر بدون قصد امامت نماز، مشغول آن شود، نماز وى و اقتداى ديگران به او اشکال ندارد.
سؤال 552. در اماکن نظامى هنگام بر پايى نماز جماعت که در وقت ادارى است، تعدادى از نظاميان به خاطر شرايط کارى در آن شرکت نمى کنند، با آن که انجام آن کارها بعد از وقت ادارى و يا در روز بعد ممکن است. آيا اين عمل سبک شمردن نماز است؟
جواب: بهتر است براى درک فضيلت نماز اول وقت و جماعت، کارهاى ادارى به گونه اى تنظيم شود که آن ها بتوانند اين فريضه الهى را به صورت جماعت و در کمترين مدت بخوانند.
سؤال 553. نظر جناب عالى درباره انجام کارهاى مستحبّى مثل نماز مستحبّ يا دعاى توسل و يا ساير دعاهاى طولانى که قبل يا بعد از نماز جماعت و يا در اثناى آن در نماز خانه ادارات دولتى برگزار مى شود و بيشتر از نماز جماعت طول مى کشد، چيست؟
جواب: دعاها و اعمال مستحبّى زائد بر فريضه الهى نماز جماعت که از شعائر اسلامى است، اگر منجر به تضييع وقت ادارى و تأخير در انجام کارهاى واجب شود، اشکال دارد.
سؤال 554. آيا اقامه نماز جماعت دوم در نزديکى مکانى که نماز جماعت در آن جا با حضور تعداد زيادى از نمازگزاران اقامه مى شود، و صداى اذان و اقامه آن شنيده مى شود، صحيح است؟
جواب: اقامه نماز جماعت دوم اشکال ندارد، ولى مناسب است که مؤمنين در يک مکان اجتماع کرده و همگى در يک نماز جماعت شرکت کنند تا بر عظمت مراسم دينى نماز جماعت افزوده شود.
سؤال 555. بعضى از اشخاص هنگام برپايى نماز جماعت، اقدام به خواندن نماز فرادى مى کنند، اين کار چه حکمى دارد؟
جواب: اين عمل اگر تضعيف نماز جماعت و اهانت و بى احترامى به امام جماعتى که مردم اعتماد به عدالت او دارند، محسوب شود، جايز نيست.
سؤال 556. در محله اى چند مسجد وجود دارد که در همه آن ها نماز جماعت اقامه مى شود، خانه اى بين دو مسجد واقع شده که فاصله آن از يک مسجد ده خانه و از ديگرى دو خانه است، در اين خانه هم نماز جماعت اقامه مى شود، اين نماز جماعت چه حکمى دارد؟
جواب: سزاوار است که اقامه نماز جماعت وسيله وحدت و انس باشد، نه اين که باعث ايجاد جو اختلاف و تفرقه گردد، در هر صورت اقامه نماز جماعت در خانه مجاور مسجد، اگر باعث اختلاف و پراکندگى نگردد، اشکال ندارد.
سؤال 557. آيا جايز است شخصى بدون اجازه امام جماعت راتب مسجد که مورد تأييد مرکز اداره امور مساجد است، در آن مسجد نماز جماعت اقامه کند؟
جواب: اقامه نماز جماعت متوقف بر اجازه امام جماعت راتب مسجد نيست، ولى بهتر است کسى مزاحم امام جماعت راتب مسجد هنگام حضور وى در آن مسجد براى اقامه نماز جماعت نشود، و حتى اگر ايجاد مزاحمت براى او موجب برانگيخته شدن فتنه و مانند آن شود، حرام است.
سؤال 558. اگر گاهى امام جماعت سخنى بگويد و يا مزاحى کند که خوشايند و مناسب شأن عالم دينى نباشد، آيا با اين کار از عدالت ساقط مى شود؟
جواب: اگر مخالف شرع نباشد، ضررى به عدالت نمى زند.
سؤال 559. آيا اقتدا به امام جماعت بدون شناخت واقعى او جايز است؟
جواب: اگر عدالت او نزد مأموم به هر طريقى ثابت باشد، اقتدا به او جايز و نماز جماعت صحيح است.
سؤال 560. اگر شخصى اعتقاد به عدالت و تقواى فردى داشته باشد و در همان زمان معتقد باشد که شخص مزبور در مواردى به او ظلم کرده است، آيا مى تواند او را به طور کلى عادل بداند؟
جواب: تا براى او احراز نشود که عمل آن امام جماعت که او آن را ظلم مى شمارد، با علم و اختيار و بدون مجوّز شرعى بوده، مجاز نيست که حکم به فسق او نمايد.
سؤال 561. آيا اقتدا به امام جماعتى که مى تواند امر به معروف و نهى از منکر کند، ولى انجام نمى دهد، جايز است؟
جواب: مجرد ترک امر به معروف و نهى از منکر که ممکن است بر اثر عذر مقبولى نزد مکلّف باشد، به عدالت ضرر نمى زند و مانع اقتدا به او نيست.
سؤال 562. به نظر شما معناى عدالت چيست؟
جواب: عدالت عبارت از حالت نفسانى است که باعث مى شود انسان هميشه تقوايى داشته باشد که مانع از ترک واجبات يا انجام محرمات شرعى است، و براى احراز آن، حسن ظاهر، کافى است.
سؤال 563. ما تعدادى جوان هستيم که در تکيه ها و حسينيه ها دور هم جمع مى شويم و هنگام رسيدن وقت نماز فرد عادلى را مقدم کرده و براى نماز به او اقتدا مى کنيم. ولى بعضى از برادران به اين کار اشکال نموده و مى گويند امام راحل(ره) خواندن نماز پشت سر غير عالم دينى را حرام مى داند، وظيفه ما چيست؟
جواب: با دسترسى به روحانى، به غير روحانى اقتدا نکنند.
سؤال 564. آيا دو نفر مى توانند نماز جماعت اقامه کنند؟
جواب: اگر مراد تشکيل نماز جماعتى است که مرکب از امام و يک مأموم باشد، اشکال ندارد.
سؤال 565. اگر مأموم در نماز جماعت ظهر و عصر حمد و سوره را براى تمرکز ذهن قرائت کند با اين که بر او واجب نيست، نماز او چه حکمى دارد؟
جواب: در نمازى که بايد آهسته خوانده شود، مثل نماز ظهر و عصر، قرائت براى او جايز نيست حتى اگر براى تمرکز ذهن باشد.
سؤال 566. اگر امام جماعت با دوچرخه براى اقامه نماز جماعت برود و همه قوانين عبور و مرور را رعايت کند، چه حکمى دارد؟
جواب: اين کار به عدالت و صحّت امامت جماعت ضرر نمى زند.
سؤال 567. اگر انسان نماز جماعت را به طور کامل درک نکند و به آخر آن برسد و براى درک ثواب آن، تکبيرة الاحرام را گفته و بنشيند و تشهد را با امام بخواند و بعد از سلام او برخيزد و رکعت اول را بخواند، آيا اين کار را در تشهد رکعت دوم نمازهاى چهار رکعتى هم مى تواند انجام دهد؟
جواب: اين طريق مختص تشهد آخر نماز جماعت و براى درک ثواب جماعت است.
سؤال 568. آيا جايز است امام جماعت براى نماز اجرت بگيرد؟
جواب: جايز نيست، مگر آن که براى مقدمات حضور در جماعت باشد.
سؤال 569. آيا جايز است امام جماعت در يک زمان عهده دار امامت دو نماز (دو نماز عيد يا هر نمازى) گردد؟
جواب: تکرار نماز جماعت براى يکبار به خاطر مأمومين ديگر در نمازهاى يوميه جايز و بلکه مستحبّ است. ولى جواز آن در نماز عيد مشکل است.
سؤال 570. اگر امام جماعت در رکعت سوم يا چهارم نماز عشا باشد و مأموم در رکعت دوم، آيا بلند قرائت کردن حمد و سوره بر مأموم واجب است؟
جواب: در فرض سؤال واجب است که حمد و سوره را آهسته بخواند.
سؤال 571. در نماز جماعت بعد از سلام ابتدا آيه صلوات بر پيامبر تلاوت مى شود و نمازگزاران سه مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد(صلى الله عليهم اجمعين) مى فرستند، بعد از آن سه بار تکبير مى گويند و سپس شعارهاى سياسى به صورت دعا و برائت توسط مؤمنين با صداى بلند داده مى شود، آيا اين کار اشکال دارد؟
جواب: قرائت آيه و ذکر صلوات بر پيامبر و آل او(صلى الله عليهم اجمعين) نه تنها اشکال ندارد بلکه مطلوب بوده و ثواب دارد، و مواظبت بر شعارهاى اسلامى و شعار انقلاب اسلامى (تکبير و ملحقات آن) که يادآور رسالت و اهداف بلند انقلاب اسلامى است، هم مطلوب است.
سؤال 572. اگر شخصى در رکعت دوم نماز جماعت به مسجد برسد و بر اثر جهل به مسأله، تشهد و قنوت را که بايد در رکعت بعد به جا آورد، انجام ندهد، آيا نماز وى صحيح است؟
جواب: نماز صحيح است. ولى بنا بر احتياط قضاى تشهد را به جا آورد و دو سجده سهو، هم براى ترک تشهد بر او واجب است.
سؤال 573. آيا رضايت کسى که در نماز به او اقتدا مى شود، شرط است؟ آيا اقتدا به مأموم صحيح است؟
جواب: رضايت امام جماعت شرط صحّت اقتدا نيست، و اقتدا به مأموم تا وقتى که نمازش را به جماعت ادامه مى دهد، صحيح نيست.
سؤال 574. دو نفر که يکى امام است و ديگرى مأموم، اقامه نماز جماعت کرده اند. شخص سومى به تصور اين که فرد دوم امام است، به او اقتدا مى کند و بعد از نماز مى فهمد که وى مأموم بوده نه امام، نماز شخص سوم چه حکمى دارد؟
جواب: اقتدا به مأموم صحيح نيست، ولى زمانى که انسان نداند و به او اقتدا کند، اگر در رکوع و سجود به وظيفه نمازگزار منفرد عمل کرده، بدين معنى که رکنى را عمداً و يا سهواً کم يا زياد نکرده باشد، نمازش صحيح است.
سؤال 575. کسى که قصدِ خواندن نماز عشا را دارد، آيا مى تواند به کسى که نماز مغرب مى خواند، اقتدا نمايد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال 576. آيا عدم رعايت ارتفاع محل نماز امام نسبت به مأمومين، موجب بطلان نماز آن ها مى شود يا خير؟
جواب: اگر بلندى جايگاه امام نسبت به جايگاه مأمومين، بيشتر از حدّى باشد که شرعاً مجاز است، موجب بطلان نماز جماعت است.
سؤال 577. اگر يکى از صف هاى نماز جماعت به طور کامل از افرادى تشکيل شده باشد که نمازشان قصر است و نماز همه افراد صف بعدى تمام باشد، اگر افراد صف جلو بعد از خواندن دو رکعت نماز فوراً براى خواندن دو رکعت بعدى اقتدا کنند، آيا نماز کسانى که در صف پشت سر آن ها هستند، نسبت به دو رکعت آخر نماز، جماعت باقى مى ماند يا فرادى مى شود؟
جواب: در فرض سؤال که بلافاصله اقتدا مى كنند، جماعت باقى مى ماند.
سؤال 578. اگر مأموم در آخر يکى از دو طرف صف اول نماز ايستاده باشد، آيا مى تواند قبل از مأمومينى که بين او و امام ايستاده اند، وارد نماز جماعت شود؟
جواب: اگر مأمومينى که بين او و امام ايستاده اند، بعد از اين که امام جماعت شروع به نماز کرد، به طور کامل آماده اقتدا نمودن باشند، مى تواند به نيت جماعت وارد نماز شود.
سؤال 579. کسى که به رکعت سوم نماز جماعت برسد و به خيال اين که امام در رکعت اول است، چيزى نخواند، آيا اعاده نماز بر او واجب است؟
جواب: اگر قبل از رکوع متوجه شود قرائت واجب است، ولى اگر بعد از اين که داخل رکوع شد متوجه شود، نماز او صحيح است و چيزى بر او واجب نيست؛ هرچند احتياط مستحبّ اين است که دو سجده سهو براى ترک سهوى قرائت به جا آورد.
سؤال 580. براى برگزارى نماز جماعت در اداره هاى دولتى و دبيرستان ها نياز شديدى به امام جماعت وجود دارد، و چون غير از من عالم ديگرى در منطقه وجود ندارد، مجبور هستم يک نماز را در مکان هاى مختلف براى سه يا چهار بار به عنوان امام جماعت اقامه کنم و چون همه مراجع نماز جماعت دوم را اجازه مى هند، آيا در بيشتر از آن نيت نماز قضاى احتياطى جايز است؟
جواب: امامت به نيت نماز قضاى احتياطى صحيح نيست.
سؤال 581. يکى از دانشگاه ها اقدام به برگزارى نماز جماعت براى کارمندان خود در يکى از ساختمان هاى مربوط به دانشگاه که در مجاورت يکى از مساجد شهر قرار دارد، کرده است، با توجه به اين که در همان زمان در آن مسجد نماز جماعت اقامه مى شود، شرکت در نماز جماعت دانشگاه چه حکمى دارد؟
جواب: شرکت در نماز جماعتى که از نظر مأموم واجد شرايط اقتدا و جماعت است، اشکال ندارد، هرچند نزديک مسجدى باشد که در همان زمان در آن نماز جماعت برگزار مى شود.
سؤال 582. آيا نماز خواندن پشت سر امام جماعتى که شغل قضاوت دارد، ولى مجتهد نيست، صحيح است؟
جواب: اگر شغل قضاوت او بعد از نصب وى توسط کسى که صلاحيت نصب را دارد، باشد، مانع اقتدا به او در نماز نيست.
سؤال 583. آيا کسى که در نماز مسافر مقلد امام خمينى(ره) است، مى تواند به امام جماعتى که در آن مسأله مقلد مرجع ديگرى است، به خصوص در نماز جمعه، اقتدا نمايد؟
جواب: اختلاف در تقليد مانع از صحّت اقتدا نيست، ولى اقتدا در نمازى که طبق فتواى مرجع تقليدِ مأموم، قصر است و طبق فتواى مرجع تقليدِ امام جماعت، تمام است، يا بالعکس صحيح نيست.
سؤال 584. اگرامام جماعت سهواً بعد از تکبيرةالاحرام به رکوع برود، وظيفه مأموم چيست؟
جواب: اگر مأموم بعد از داخل شدن در نماز جماعت و پيش از رفتن به رکوع متوجه شود واجب است که نيت فرادى نموده و حمد و سوره را قرائت کند.
سؤال 585. اگر تعدادى از دانش آموزان غير بالغ مدارس بعد از صف سوم يا چهارم نماز جماعت ايستاده باشند و بعد از آن ها تعدادى از افراد مکلّف ايستاده باشند، نماز مکلفين صف هاى بعدى چه حکمى دارد؟
جواب: در فرض مذکور اشکال ندارد.
سؤال 586. آيا تيمّم بدل از غسل نسبت به امام جماعتى که معذور است، براى اقامه نماز جماعت کافى است؟
جواب: اگر شرعاً معذور باشد، مى تواند با تيمّم بدل از غسل، امام جماعت شود و اقتدا به او اشکال ندارد.
استفتائات جدید
سؤال: اگر گروهى از مؤمنين اصرار كنند كه بنده امام جماعت آنها شوم اما من هم پافشارى كنم كه نمى‌شوم چرا كه مى‌دانم عادل نيستم، آيا مى‌توانم امام جماعت شوم (بدون نيت امام بودن)؟
جواب: امامت شما براى كسانى كه شما را عادل مى‌دانند اشكال ندارد و جماعت صحيح است و در عين حال اگر خودتان نخواستيد قصد امامت كنيد باز نماز شما صحيح است و اقتداء مؤمنين به شما نيز اشكال ندارد.
سؤال: مأمومى كه در هنگام ركوع امام جماعت تكبيرة الاحرام گفته ولى به ركوع امام نرسيده وظيفه‌اش چيست؟
جواب: اگر مأموم به ركوع رفته، نمازش فرادا مىشود و صحيح است و مى‌تواند براى درک جماعت آن را به مستحبى تبديل کند و اگر به ركوع نرفته، مى‌تواند نيّت فرادا كند و مى‌تواند صبر كند تا امام براى ركعت بعد برخيزد و آن را ركعت اول خود حساب كند؛ ولى اگر برخاستن امام به قدرى طول بكشد كه نگويند اين شخص نماز جماعت مىخواند، بايد نيّت فرادا كند.
سؤال: در نماز جماعت حرم امام رضا (ع) گاهى اتفاق مى‌افتد كه در اطراف فرد تا چند نفر نمازشان شكسته است و زودتر به پايان مي‌رسد، سؤال بنده اين است كه آيا اتصال ما از بين مى‌‌رود و بايد نماز را فرادى ادامه دهيم يا نه؟
جواب: در نماز جماعت لازم است مأموم از سمت جلو و يا سمت راست و يا سمت چپ به امام جماعت و يا به مأمومين اتصال داشته باشد (يعنى فاصله‌اش بيش از يک قدم نباشد)، پس اگر از هيچ يک از اين اطراف اتصال برقرار نباشد، نماز فرادا مى‌باشد.
سؤال: زيد وارد مسجد شد ديد امام در ركوع است از فاصله چهارمترى بعد از گفتن تكبيرةالاحرام به سرعت حركت كرده و در ركوع به امام و مأمومين ملحق شده است نماز او چگونه است؟
جواب: اگر طورى است که مى‌‌ترسد به رکوع امام نرسد با فاصله‌اى که صدق اقتدا بکند تکبير را مى‌‌گويد اگر چه فاصله طورى است که در حال اختيار جايز نيست و بعد به رکوع مى‌‌رود و بعد خود را به صف مىرساند.
سؤال: در مساجدى كه به صورت گذرى قصد اقتدا بر امام داريم به نظر مى‌رسد امكان احراز عدالت فراهم نيست چون فقط به اندازه اقامه‌ى نماز توقف داريم. در اين صورت تكليف چيست؟ آيا مى‌توان اقتدا كرد؟
جواب: اگر از راه اقتدا کردن افرادِ موجّه به آن شخص، اطمينان به عدالت او پيدا کنيد، کافى است.
سؤال: اگر بالكن شبستان مسجد كه عده‌اى از مردان در آن مكان به امام اقتدا مى‌كنند داراى ديوارى باشد كه نمازگزاران در صف اول بالکن نتوانند صف جماعت را ببينند آيا اين اتصال صحيح است.
جواب: محل اشکال است و احتياط ترک نشود.
سؤال: اگر امام جماعت كارى كند كه به فتواى مرجع تقليد ما مبطل نماز باشد ولى احتمال بدهيم كه مرجع تقليد امام جماعت آن را مبطل نداند حكم اقتدا به اين امام جماعت چيست؟
جواب: در فرض مذكور اقتدا به امام جماعت صحيح نيست.
سؤال: تعريف، مفهوم و محدوده اصطلاح حُسْن ظاهر در احراز عدالت امام جماعت را به صورت شفاف و روشن بيان بفرماييد.
جواب: حُسنِ ظاهر يعنى رفتار و کردار آن شخص که مشاهده مىشود بر طبق ميزان شرع است و گناهى از او ديده نشده است.
سؤال: آيا در مکه يا مدينه در نمازهاى جماعت آنها وقتى که بين صفوف فاصله‌ى زيادى باشد (جلويى و عقبى) نماز خواندن ما با آنها اشکال دارد؟
جواب: تا آن مقدارى که خود آنها اشکال نمى‌‌کنند، اشکال ندارد.
سؤال: آيا اين سخن صحيح است كه مى‌گويند طلاب نمى‌توانند به غير از طلبه براى نماز جماعت اقتدا كنند؟ منظور از روحانى چه کسى است؟
جواب: با دسترسى به روحانى به غير روحانى اقتدا نکنند، و منظور از روحانى کسى است که علاوه بر داشتن صلاحيتهاى لازم، ملبس به لباس مقدّس روحانيت نيز باشد.
سؤال: وقتى كه مى‌خواهيم به امام جماعت در ركوع متصل شويم آيا بايد صبر كنيم كه ايشان در ركوع قرار بگيرند و بعد تكبير را بگوييم يا مى توان در حال رفتن امام به ركوع تكبير را گفت؟ و اگر شک در رسيدن به ركوع امام كرديم وظيفه ما چيست؟
جواب: در ركعت اول و دوم خواه امام در حال قرائت يا در حال ركوع باشد داخل شدن در جماعت اشكال ندارد و در ركعت سوم و چهارم اگر پيش از ركوع امام به وى اقتداء نموده بايد حمد و سوره را خودش بخواند و اگر وقت براى خواندن سوره ندارد بايد لااقل حمد را تماماً بخواند و به ركوع امام برسد و اگر بداند كه با خواندن حمد به ركوع امام نمىرسد احوط آن است كه پيش از ركوع امام داخل نشود و اگر در حال ركوع امام اقتداء كرده و به مقدار ركوع خم شده و شک دارد كه به ركوع امام رسيده يا نه، نماز صحيح است ولى فرادى است.
سؤال: آيا اگر مأموم مساوى با امام بايستد نماز كداميک باطل است؟
جواب: بنابر احتياط جماعت باطل است و نماز امام در هر حال صحيح است و اگر مأموم به وظيفه منفرد عمل کند نمازش به طور فرادا صحيح است.
سؤال: اگر کسى خودش مى‌داند که عدالت ندارد و گروهى مثلاً در يک ميهمانى خانوادگى به هنگام نماز او را به عنوان امام جماعت انتخاب کنند آيا مى‌تواند جلو بايستد و نماز بخواند يا بايد از اين کار پرهيز نمايد؟
جواب: نماز آنان که او را عادل دانسته‌اند، صحيح است و بهتر آن است که قبول نکند ولى اگر قبول کرد هم نماز خودش و هم نماز مأمومين صحيح است.
سؤال: اگر مأموم در قرائت ركعت اول اقتدا كند و به علت جمعيت زياد جماعت يا به علل ديگر رفتن ركوع امام را متوجه نشود و موقعى متوجه مىشود كه امام به سجده رفته در اين حال ركوع را انجام داده و خود را به سجده اول يا دوم امام مىرساند آيا در اين صورت نماز وى باطل است يا خير؟ اگر به سجده دوم امام هم نرسد و در تشهد به امام رسيد چه صورت دارد؟
جواب: در فرض مذکور اگر خود را به سجده امام برساند، نمازش صحيح است و در غير اين صورت نماز جماعتش باطل شده و نماز فرادا مىشود و مکلّف بايد بقيه نماز را فرادا به آخر برساند.
سؤال: اداى نماز در مساجد بصورت فرادا در هنگامى که نماز جماعت يوميه در آن توسط روحانى مسجد در حال برگزارى است چه حکمى دارد؟
جواب: اين عمل اگر تضعيف نماز جماعت و اهانت و بى‌احترامى به امام جماعت محسوب شود، جايز نيست.
سؤال: گاهى مشاهده مىشود كه هنگام برپايى نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبى، بعضى از حجاج از مسجد خارج مى‌شوند و يا در كنارى ايستاده و تماشا مى‌كنند، لطفا نظر مبارك را در اين باره مرقوم فرماييد.
جواب: بايد جداً از اين كار اجتناب كنند.
سؤال: برپايى نماز جماعت در ادارات چه حکمى دارد؟
جواب: با توجه به اهميت خاص نمازهاى يوميه و تأکيد زيادى که بر اقامه نماز در اول وقت شده است و با توجه به فضيلت بسيار زياد نماز جماعت، مناسب است کارمندان، روشى را اتخاذ کنند که بتوانند در خلال ساعات کار ادارى نماز واجب را به صورت جماعت در اول وقت و در کمترين زمان بخوانند ولى بايد به گونه‌اى مقدمات اين کار را فراهم کنند که نماز جماعت در اول وقت بهانه و وسيله براى تأخير انداختن کارهاى مراجعه‌کنندگان نشود.
سؤال: چگونه مى‌توان به عدالت امام جماعت پى برد؟
جواب: از هر راهى که اطمينان به عدالت حاصل شود، اگر چه با اقتداى عدّه‌اى از اهل بصيرت و صلاح باشد کافى است بلکه حسن ظاهر نيز کفايت مى‌کند و در صورتى که عدالت محرز بوده، شک و ترديد فعلى مانع اقتدا نيست.
سؤال: آيا خواندن نمازهاى ظهر و عصر و مغرب و عشا در زمان فضيلت و بطور فرادا افضل است يا اينکه هر دو نماز در وقت نماز اول و به جماعت خوانده شود؟
جواب: هر دو را با جماعت بخوانيد افضل است.
سؤال: کسى که می‌خواهد نماز جماعتش را به فرادا تبديل کند آيا در همه جاى نماز مثلاً بعد از دو سجده مى‌تواند اين کار را بکند يا جاهاى خاصى دارد؟
جواب: محل خاصى معتبر نيست.
س. در صورتيكه در نماز جماعت، امام به قنوت (كه مستحب است) برود و مأموم سهواً به ركوع رفته و به دليل اصل تبعيت، مجدداً به همان قنوت ملحق شود، حكم چيست؟
جواب: نماز مأموم در فرض مذكور صحيح است و چيزى بر او لازم نيست.
سؤال: در صورتى که نماز جماعت در مسجد ديگر غير از مسجد محله پربارتر باشد (از نظر تعداد شرکت کنندگان يا از نظر معنويت حاکم بر سخنرانى و يا فضاى مسجد) آيا براى شرکت در هر يک از اين مساجد (مسجد محله و مسجد ديگر) مختار هستيم و اساساً شرکت در کداميک افضل است؟
جواب: نسبت به شركت در هر يك از اين مساجد مخيّريد، هر چند مسجدى كه جامع است يا جمعيت شركت كنندگان در نماز جماعت آن بيشترند افضل است.
سؤال: آيا در نماز جماعت، امام بايد نيت جماعت بکند؟
جواب: نيّت جماعت لازم نيست ولى اگر بخواهد فضيلت نماز جماعت را درک کند بايد قصد جماعت نمايد.
سؤال: اگر شخصى شك كند كه به ركوع امام (موقع اتصال به نماز جماعت) رسيده است يا خير؟ وظيفه‌اش چيست؟
جواب: اگر به مقدار ركوع خم شود و چنين شكى كند، نماز او به صورت فرادا صحيح است.
سؤال: آيا اقتدا كردن به امام جماعتى كه نمازش شكسته است صحيح مى‌باشد؟
جواب: مانع ندارد هر چند كراهت دارد.
سؤال: در صورتى كه بخواهيم در روز جمعه نماز ظهر و عصر خود را به صورت فرادا در منزل بخوانيم آيا بايد صبر كنيم تا نماز جمعه تمام شود يا اينكه مى‌توانيم در اول وقت نماز را بجاى بياوريم؟
جواب: صبر كردن لازم نيست.
سؤال: آيا هنگامى که امام جماعت نماز عصر را برگزار مى‌نمايد ، کسى که نماز ظهر را نخوانده مى‌تواند به امام جماعت اقتدا کند؟ اين مورد در خصوص نماز مغرب و عشا نيز مورد سؤال است.
جواب: مانع ندارد.
سؤال: آيا در نماز جماعت به محض قامت بستن امام مى‌توان اقتدا كرد يا بايد منتظر شد تا صفهاى جلوتر اقتدا كنند؟
جواب: اگر مأمومينى كه بين او و امام ايستادهاند، بعد از اينكه امام جماعت شروع به نماز كرد، به طور كامل آماده اقتدا نمودن باشند، میتواند به نيّت جماعت وارد نماز شود.
سؤال: موقع نماز جماعت آيا فرد مى‌تواند از جهت ارتفاع پايين‌تر از امام جماعت (تقريباً حدود 3 پله) قرار گيرد و به او اقتدا کند؟
جواب: جايز نيست که مکان امام جماعت بلندتر از مکان مأمومين باشد.
سؤال: در نماز جماعت فاصله بين صف‌ها چند متر يا سانتى متر بايد باشد؟
جواب: احتياط آن است بيش از يک گام معمولى بين محل سجده مأموم و محل ايستادن امام (يا کسى که واسطه اتّصالى اوست) فاصله نباشد و از اين احتياطى‌تر آنکه هيچ فاصله‌اى نباشد.
سؤال: اگر امام جماعت به خاطر سنّ زيادش نتواند نماز را تند بخواند اگر ما ذکر را زودتر از او بگوييم، آيا اشکال دارد و از ثواب جماعت کم مىشود؟ من مثلاً مى‌خواهم ثواب زيادى در نماز جماعت بگيرم آيا درست است که ذکر بيشتر بگويم و به اين خاطر از امام جماعت جلو بزنم؟
جواب: در اذکار نماز متابعت از امام جماعت لازم نيست ولى در افعال نماز لازم است.
سؤال: تغيير نيّت در اثناى نماز جماعت به فرادا چه حكمى دارد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال: اگر امام جماعت در حال قرائت تشهد باشد و مأموم يک رکعت ديرتر اقتدا کرده باشد، نشستن در حالت تجافى واجب است يا مى‌توان به صورت معمولى هم نشست؟ ذکر تشهد چه طور، قرائت آن واجب است يا خير؟
جواب: احتياط واجب آن است که به حال تجافى باشد و مى‌تواند تشهد بخواند و يا تسبيح بگويد.
سؤال: در نماز جماعت نماز امام تمام شده و يکى از مأمومين در حال ادامه نماز خود به صورت فرادا است آيا مى‌توان به او اقتدا کرد؟
جواب: اشكال ندارد.
سؤال: اگر كسى تکبيره‌الاحرام را قبل از امام بگويد حکمش چيست؟
جواب: نماز خود را بايد به صورت فرادا بخواند.
سؤال: در نماز جماعت آيا واجب است نيّت كنيم به فلان امام جماعت يا امام جماعت حاضر اقتدا مى‌كنيم؟
جواب: بايد امام را معين نماييد ولى دانستن اسم او لازم نيست مثلاً اگر نيّت كنيد: «اقتدا مى‌كنم به امام حاضر» نمازتان صحيح است.
سؤال: آيا مى‌توان در نماز ادا به امام جماعتى كه نماز قضا را بجا مى‌آورد، اقتدا كرد؟
جواب: اگر نماز قضاى حتمى باشد، مانع ندارد.
سؤال: اگر در رکعت دوم نماز جماعت اقتدا کنيم، آيا در رکعت سوم امام (دوم خودمان), بايد هم حمد و هم سوره را بخوانيم, يا خواندن حمد به تنهايى کافى است؟ آيا بايد به رکوع رکعت سوم امام, برسيم؟ اگر نرسيديم چه؟
جواب: اگر مى‌دانيد به ركوع امام نمى‌رسيد، به همان حمد تنها اكتفا كنيد والا سوره را هم بخوانيد و اگر به ركوع ركعت سوم نرسيديد، خود را به سجده امام برسانيد و نماز به جماعت صحيح است.
سؤال: آيا اقتدا به امام جماعتى که حدود 30 درجه از جهت قبله منحرف گرديده است، صحيح مى‌باشد؟ و حدّ مجاز براى اين مطلب چقدر است؟
جواب: اگر مأموم بداند كه امام بطورى از قبله منحرف شده كه رو به قبله بودن صدق نمى‌كند، اقتدا صحيح نيست.
سؤال: آيا مأمومى که بيمار است و روى تخت يا ويلچر نماز مىخواند، موجب قطع اتصال صف‌ها مىشود؟
جواب: مجرّد آن موجب قطع اتصال نمى‌شود.
سؤال: آيا مأموم مرد تمام اذکار را بايد آرام بخواند يا اين که برخى اذکار (مثل قنوت يا ذکر رکوع و سجود) را مى‌تواند بلند بخواند؟
جواب: مكروه است مأموم ذكرهاى نماز را طورى بگويد كه امام بشنود.
سؤال: لطفاً بفرماييد در محله‌اى شيعى که احتمال اختلاف نيست آيا مجاز هستيم در نماز جماعت بين حمد و سوره براى نشر سنت حقيقى پيامبر "الحمد لله" را بلند بگوييم؟
جواب: مکروه است که مأموم ذکر را بگونه‌اى بگويد که امام بشنود و براى نشر سنّت حقيقى پيامبر «الحمدلله» را آهسته بگوييد.
سؤال: اگر در انتهاى نماز جماعت هنگام ذكر سلام كمى جلوتر يا عقب تر از امام جماعت نماز را به پايان ببريم آيا در نيّت جماعت اشكالى ايجاد مىگردد؟
جواب: اشكال ندارد.
سؤال: در نمازهايى كه حمد و سوره در آنها بايد بلند خوانده شود اگر در نماز جماعت در ركعت آخر به امام ملحق شويم آيا پس از ايستادن براى ركعت دوم بايد حمد و سوره را بلند بخوانيم؟
جواب: در فرض سؤال بايد قرائت را بلند بخوانيد.
سؤال: آيا نمازگزار در بين نماز جماعت مى‌تواند بدون آنکه حالت نماز خود را به هم بزند از صف عقبى به صف جلويى تغيير مکان دهد؟
جواب: اگر در غير حال قرائت با فرض ضيق بودن صف باشد اشكال ندارد.
سؤال: اخيراً شنيده شده كه نظر مبارك در باب كسى كه نمازش را به جماعت خوانده است اين است كه اعاده‌ى آن نماز به جماعت ديگر اماماً او مأموماً وجهى ندارد، خواهشمند است در اين خصوص و اينكه اگر جماعت دوم از جهاتى رجحان داشته باشد، آيا حكم همين است يا خير؟
جواب: نمازى كه فرادا خوانده است مى‌تواند با اقتدا به امام جماعتى اعاده نمايد و نمازى را كه براى جماعتى امامت كرده مى‌تواند يك بار ديگر براى جماعت ديگر امامت كند، در غير اين دو صورت اعاده وجهى ندارد هر چند جماعت دوم داراى رجحان باشد.
سؤال: اگر فرد از خاطرش برود كه گوشى تلفن همراه خود را قبل از نماز جماعت خاموش نمايد و در بين نماز، گوشى زنگ بزند، آيا مى‌تواند گوشى را از جيب در آورده و خاموش نمايد؟
جواب: خاموش كردن آن اگر صورت نماز را بهم نزند اشكال ندارد.
سؤال: در صورتى که امام جماعت، علاوه بر خواندن نماز بصورت تمام، يكبار ديگر نماز را احتياطاً شکسته هم بخواند آيا مى‌توان به او در نماز احتياطى شكسته اقتدا کرد؟
جواب: اقتدا به نمازى كه احتياطاً خوانده مىشود، صحيح نيست.
سؤال: اگر قبل از اتمام تسبيحات اربعه در نماز جماعت، امام به ركوع رفت، آيا بايد تسبيحات را تمام كرده سپس به ركوع برويم يا براى متابعت از جماعت تسبيحات را ناتمام بگذاريم؟
جواب: در صورتى که مى‌دانيد اگر تسبيحات را تمام كنيد، به رکوع امام نمى‌رسيد در صورتى كه يكبار آن را خوانده‌ايد، بايد آن را رها كرده و به ركوع برويد.
سؤال: اگر نماز جماعت ظهر به امامت فردى و نماز جماعت عصر به امامت فرد ديگرى برگزار گرديد و پس از نماز عصر، امام جماعت اول (نماز ظهر) بيان کرد که من براى نماز وضو نداشته‌ام، وظيفه مأمومين در اين باره چيست؟ آيا دوباره بايد نماز ظهر و عصر را بجا آورند؟ و يا اينکه فقط نماز ظهر کافى است؟ و يا نماز مأمومين صحيح است؟
جواب: در فرض سؤال نماز مأمومين صحيح است.
سؤال: اگر بعد از نماز متوجه شوند كه از اول نماز جماعت، اتصال صفوف برقرار نبوده است، نماز نمازگزاران چه حكمى دارد؟
جواب: در فرض سؤال نماز آنها صحيح است.
سؤال: امام جماعت در ركعت سوم و مأموم ركعت دوم نماز است. در صورتى‌كه مأموم بخواهد سوره حمد را تا آخر بخواند امام سر از ركوع برمى‌دارد و وارد سجده مىشود. در اين حال آيا مأموم مى‌تواند سوره حمد را رها نموده و همراه امام ركوع را به‌جا آورد؟ يا اينكه بايد سوره حمد را تا آخر بخواند و اگر به ركوع امام نرسيد، بعد از حمد سوره را نيز بخواند و نمازش را فرادا نمايد؟
جواب: بايد حمد را تا آخر بخواند و اگر در سجده دوم هم به امام برسد، نماز جماعتش صحيح است.
سؤال: در آخر نماز، امام جماعت سلام نماز را سريع مىخواند و سلام مأموم به طول مى‌كشد آيا مأموم پس از پايان نماز امام بايد نيت فرادا نمايد و يا اينكه خودبه‌خود و بدون عدول از جماعت به فرادا، تبديل به فرادا مىگردد؟
ج2) لازم نيست نيت فرادا كند.
سؤال: در نماز جماعت براى اينكه مأموم به سجده امام برسد، آيا مى‌تواند در ذكر ركوع يك بار «سبحان الله» بگويد و به سجده برود يا خير؟
جواب: بايد ذكر را كامل بگويد و خود را به سجده برساند و در صورتى كه به سجده اول نرسيده، در سجده دوم ملحق شود.
سؤال: اگر به هنگام نماز جماعت مشكلى براى امام جماعت پيدا شود به‌طورى كه نتواند به نماز ادامه دهد، در اين صورت وظيفه مأمومين چيست؟
جواب: اگر در صف جلو فرد واجد شرايطى بود و جلو ايستاد مأموم مى‌تواند بقيه نماز را با او ادامه دهد يا فرادا بخواند.
سؤال: اگر امام جماعت در حين نماز اشتباه كند مثلاً در ركعت دوم پس از سجده دوم بدون خواندن تشهد بلند شود در اين صورت چگونه بايد او را متوجه اشتباه كرد؟
جواب: لازم نيست او را متوجه كنيد شما به وظيفه خود اقدام نماييد.
سؤال: اگر كسى در ركعت چهارم نماز چهار ركعتى به امام اقتدا كرد، هنگامى كه امام تشهد و سلام را مىخواند آيا بايد تا پايان نماز امام جماعت به صورت تجافى بنشيند يا اين كه مى‌توان قبل از خواندن تشهد از طرف امام بلند شده و ركعت دوم را شروع كند؟
جواب: در ركعت آخر تجافى لازم نيست، گرچه موافق احتياط است.
سؤال: اگر نماز امام و مأموم، هر دو احتياطى است يعنى هر دو براى يك ميّت نماز مى‌خوانند يا براى دو ميّت ولى هر دو نفر نماز فوت شده حتمى ندارند، آيا اين جماعت درست است يا نه؟
جواب: اگر جهت احتياط امام و مأموم يكى باشد، اقتدا مانع ندارد.
سؤال: در دعوايى، شخصى روحانى و امام جماعت مى‌داند حق با كدام يك از متخاصمين است. اما براى اداى شهادت در محكمه حاضر نمى‌شود و از شهادت دادن كتبى نيز خوددارى مى‌نمايد. عمل اين روحانى از نظر شرعى چه حكمى دارد و آيا از عدالت ساقط مىشود؟
جواب: صِرف امر مذكور موجب سقوط عدالت نيست.
سؤال: آيا بهواسطه افراد يا فرد مميّز و غير مكلّف اتصال نماز جماعت برقرار مىشود؟ مكلّفين چگونه بايد اتصال برقرار كنند تا نمازشان صحيح شود؟
جواب: در صورت عدم يقين به برقرارى اتصال، نماز باطل است.
سؤال: اگر مأموم سهواً يا به‌خاطر ندانستن مسأله در ركعت اول و دوم حمد و سوره را بخواند، آيا نمازش صحيح است يا بايد اعاده و قضا نمايد؟
جواب: در فرض سؤال، اعاده و قضا ندارد.
سؤال: برخى نمازگزاران، موقع اقامه‌ى مثلاً نماز عصر به جماعت ملحق مى‌شوند و با اقتداى نماز ظهر خويش به امام، معمولاً زمان انجام قنوت در ركعت دوم از جماعت منفصل و بقيه نماز ظهر را به صورت فرادا اقامه كرده تا اين كه در ركعت سوم مجدداً به جماعت محلق و نيت اداى دو ركعت نماز عصر بنمايند. از آن جايى كه به نظر بعضى‌ها اقامه نماز به شكل فوق محل اشكال است، مستلزم اعلام نظر مبارك حضرتعالى به مؤمنين مى‌باشد.
جواب: اشكال ندارد.
سؤال: نماز جمعه را چه‌طور بايد نيت کرد؟ (واجب قربة الى الله يا رجاء قربة الى الله و يا استحباباً قربة الى الله و يا هيچ‌كدام نباشد تنها نماز جمعه يا جماعت مى‌خوانم قربة الى الله؟)
جواب: گفتن نيت به زبان لازم نيست و قصد كافى است و در فرض مذكور مى‌تواند به قصد واجب و يا صرف خواندن نماز جمعه انجام دهد.
سؤال: اگر امام جماعتى بعد از [گفتن] تكبيره‌الاحرام و اقتداى مأمومين، نمازش را به دليل اشتباهى بشكند و مجدّداً تكبيره‌الاحرم بگويد، حكم نماز مأمومين چيست؟
جواب: در فرض سؤال، نماز مأمومين به صورت فرادا صحيح است.
سؤال: آيا مأمومى كه مى‌داند امام چند درجه [به ميزان كم] از قبله منحرف ايستاده است مى‌تواند به وى اقتدا كند؟ و در صورت صحتِ اقتدا، وظيفه‌ى مأموم در رعايت جهت قبله چيست و آيا مأموم وظيفه دارد امام را از انحرافش از قبله آگاه كند؟
جواب: اقتدا مانعى ندارد ولى مأموم جهت صحيح را مراعات مى‌كند و لازم نيست به امام اطلاع دهد.
سؤال: تا چه مقدار اگر از امام جماعت عقب بمانيم، جماعت ما صحيح است؟
جواب: تا زمانى كه در دو ركن پى‌در‌پى از امام جماعت عقب نيفتاده‌ايد، جماعت صحيح است.
سؤال: حداكثر فاصله ميان افراد در جماعت چه از بغل و چه از پشت تا چه‌قدر باشد نماز جماعت صحيح است؟
جواب: اگر به اندازه گشادى بين دو قدم فاصله باشد، اشكال ندارد.
س1: چه ويژگى‌هايى را بايد در مسلمان مؤمن احراز كنيم تا بتوانيم نماز جماعت را به امامت او ادا كنيم؟ (صفات امام جماعت، اعم از صفات سلبى يا ثبوتى). س2: در چه حالاتى نزد شارع، تبديل نماز جماعت به فرادا قبيح نيست؟ اگر بدون دليل نماز جماعت را تبديل به فرادا كنيم موجب بطلان و وجوب اعاده نماز مىشود؟
ج1) امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامى و حلال‌زاده و عادل باشد و اگر مأموم مرد است، امام مرد باشد. ج2) انسان در بين نماز جماعت مى‌تواند نيّت فرادا كند و اگر بهواسطه عذرى بعد از حمد و سورهِ امام، نيّت فرادا نمايد، لازم نيست حمد و سوره را بخواند.
سؤال: نظر مبارك‌تان راجع به روشن يا خاموش نمودن گوشی همراه، ضمن اقامه نماز چيست؟
جواب: حكم خاصی ندارد؛ لكن با توجه به اهميت حضور قلب در نماز، شايسته است كه برای درك اين موضوع مهم و برای اتصال به منبع لايزال، تلفن همراه از قبل قطع و خاموش باشد
