وقف معاطاتی

اصل بر وقف بودن در موارد اختلاف هدیه دهندگان در وجوه اهدایی

سؤال: وجوهى جهت خرید وسائل صوتى و مانند آن، براى مسجد جمع آورى شده است. بعد از خرید وسایل مذکور، عدّه اى مى گویند: «قصد ما این بوده که این وسایل منحصر به مسجد نباشد، بلکه از آن وسایل در اعیاد مذهبى و عزادارى در خارج مسجد نیز استفاده کنند.» و عدّه اى مى گویند: «ما پول را فقط جهت خرید وسائل صوتى به عنوان وقف براى مسجد داده ایم.» حال کدام جهت مقدّم است؟

جواب: با توجّه به این که گروهى نظرشان وقف خاصّ بوده، باید طبق وقف خاصّ با آن رفتار کرد.

حکم زمینی که اموات در آن دفن شده اند

سؤال: اموات مؤمنین طىّ سالیان متمادى در قطعه زمینى، بدون اعتراض از طرف کسى دفن شده اند. آیا این کار حکم وقف بر قبرستان را دارد؟

جواب: در صورتى که مالک آن زمین صریحاً اجازه دفن به عنوان وقف نداده، حکم وقف را ندارد.

معیار تشخیص وقف یا تملیک

سؤال: براى این که معلوم شود مالی وقف شده یا به تملیک درآمده، آیا باید در هر مورد کلمه یا جمله خاصّى را بر زبان بیاورند یا فقط صرف نیّت اهدا کننده کافى است؟

جواب: نیّت کافى است و با عمل جنبه معاطاتى پیدا مى کند.

شک در وقفی یا تملیکی بودن اموال مسجد

سؤال: چیزهایى که قبلا به مسجد هدیه شده، اگر ندانیم وقف مسجد شده یا تملیک، حکم کدام یک بر آن بار مى شود؟

جواب: چون ما وقف را مشروط به صیغه نمى‌دانیم و با صِرف عمل نیز وقف صورت مى‌گیرد این هم وقف محسوب مى‌شود و خارج کردن آن از محل وقف جایز نمى‌باشد.البتّه باید توجه داشت اگر وقف بودن ثابت نباشد، حداقل هدیه به محل وقف است که باز هم خروج مال هدیه از آن محل جایز نیست؛ مگر اینکه متعارف بین مردم در آن منطقه این باشد که اموال مربوط به حسینیه یا امثال آن، هم براى خود آن محل استفاده مى‌شود و هم براى مراسم‌هاى آن منطقه اگر چه خارج از مسجد یا حسینیه باشد؛ پس اگرچه وقف باشد ولى مى‌توان آن را موقتاً از محل وقف خارج کرد و در منطقه براى مراسم‌هایى که محتواى آن هم‌سو با برنامه‌هاى مسجد و یا حسینیه باشد استفاده کرد. اینها در صورتى است که واقف یا واهب شرط خاصّى نگذارد و الّا باید به شرط عمل کرد.

انعقاد وقف بدون اجرای صیغه

سؤال: آیا بدون گفتن لفظی که دلالت بر وقف کند می توان وقف کرد؟

جواب: آری صحیح است و این را وقف معاطاتى می گویند؛ یعنى همین که مثلًا مسجدى را به قصد وقف بر مسلمین بسازد و در اختیار آنها بگذارد کافى است هر چند صیغه لفظى نخواند.