العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله):
احکام خمس
سؤال 586- آیا پرداخت وجوهی تحت عنوان عشریه بجای خُمس صحیح بوده و ریشه اسلامی دارد؟
جواب: گرفتن و پرداختن عُشریه بجای خمس اصل شرعی ندارد و کفایت از اداء خمس نمی‌کند و عمل به چنین برنامه‌ای حرام و بدعت است.
سؤال 587- بفتوای حضرت عالی تعلق خمس به مال التجاره و سرمایه و سائر موارد به نحو اشاعه است یا از قبیل حق یا غیر این دو؟
جواب: بنظر این جانب تعلق خمس به نحو اشاعه است. و اللّه العالم.
سؤال 588- پدری که به علت کهولت سن اداره املاک و مسیر درآمد را به پسرش واگذار میکند و در اداء واجبات مالی مثل خمس از خود سلب مسئولیّت میکند آیا مسئولیّت از او سلب میشود؟
جواب: مجرد گفتن پدر که من از خود سلب مسئولیّت کردم مادام که فرزندان خمس را نپرداخته‌اند باعث سلب مسئولیّت نمیشود بلکه واجب است در صورت تعلّق خمس آن را اداء کند.
سؤال 589- آیا اسکناس متعلق زکات و خمس میشود؟
جواب: خمس به آن تعلق میگرید ولی زکات ندارد.
سؤال 590- مراد از سرمایه چیست؟ و خمس آن باید به قیمت خرید باشد یا به قیمت روز؟
جواب: سرمایه آن کالا یا پولی است که در دست بازرگان و کاسب قرار دارد و با آن جهت امرار معاش یا تحصیل سود و دادوستد معامله مینماید و عین آن ثابت نیست و تبدیل و تعویض میشود این سرمایه که به آن راس المال هم گفته میشود (اگر از اموالی نباشد که خمس به آنها تعلق نمی‌گیرد) باعتبار قیمت و مالیتی که دارد خمسش ادا میشود سپس در آخر هر سال کسبی و تجارتی اگر قیمتش زیادتر شده باشد آن زیادتی فایده است و به آن خمس تعلق میگیرد و 45 آن اگر کنار گذارده نشود بر سرمایه اضافه میشود و سال دیگر به مازاد بر کل خمس تعلق میگیرد و همینطور در سنوات بعد و اگر کنار گذارده شود بر سرمایه کسب و تجارت چیزی افزوده نمیشود و احکام خاص خود را دارد، و امّا اشیایی که وسیله کسب و تحصیل درآمدند ولی عیناً مورد دادوستد و معامله قرار نمی‌گیرند مثل ماشین کرایه‌ای یا خانه و دکان اجاره‌ای یا کارخانه یا محل کسب یا تراکتور و امثال اینها و همچنین ابزار و وسایل تجارت و کار به این معنی سرمایه محسوب نمیشود که در آخر هر سال به ترقی قیمت آنها خمس تعلق بگیرد و همین قدر که یک بار خمس آنها ادا شود کفایت میکند بلی اگر اتفاقاً آنها را بقیمت بیشتر از قیمت تخمیس شده فروخت زیادتی جزء فایده سال فروش است اگر تا پایان سال صرف مؤونه نشود باید خمس آن ادا شود. و الله العالم
سؤال 591- مواد غذایی مثل برنج و روغن و حبوبات و غیر آنها که از سال خمسی اضافه می‌ماند و خمس به آنها تعلّق میگیرد، به چه قیمتی باید حساب شود به قیمت آزاد یا به قیمت دولتی؟
جواب: در فرض سؤال، اگر عین این اشیاء ربح و فائده بوده مثل محصول مزرعه شخص باشد به قیمت فعلی باید خمس آنها ادا شود و الّا اگر آنها را بذمه خریداری کرده و از فواید قیمت آنها را پرداخت کرده اداء خمس پولی که پرداخت کرده کافی است و اگر از قیمت روز خرید تنزّل پیدا کرده تخمیس آن به قیمت فعلی کافی است. و اللّه العالم.
سؤال 592- پرداخت خمس بر طبق قیمت خرید کفایت میکند یا باید بر اساس قیمت فعلی باشد؟
جواب: نسبت به سرمایه باید قیمت فعلی ملاحظه شود و قیمت خرید کافی نیست ولی نسبت به ابزار کسب مثل تراکتور از اشیائی که نگاهداری آنها برای مبادله و استفاده از ترقی قیمت آنها نیست اگر آنها را به ذمه خریداری کرده و از عوائد نقداً یا باقساط پرداخته همان پولی که پرداخته کافی است.
سؤال 593- دولت در قبال تخریب منازل و نخیل در جنگ تحمیلی مبالغی میدهد که حدّ اعلای خسارت تخریب کلّی منازل 850 هزار تومان و خسارت هر نخل تلف شده هزار تومان میباشد در خیلی موارد اصل منزل به قیمت خیلی کمتر خریده شده و نخل در اصل قبل از جنگ به قیمتی خیلی کمتر خریده شده یا کاشته شده و قیمت فعلی آن بیش از قیمتی است که دولت میدهد آیا مبلغی را که دولت میدهد و از اصل قیمت بیشتر میباشد و از قیمت فعلی کمتر است زائد بر قیمت اصلی جزء ارباح است که خمس دارد یا آنکه به قیمت فعلی محاسبه شود که خمس نداشته باشد؟
جواب: زائد بر قیمت اصلی از ارباح است لکن پولی که نسبت به منازل مسکونی داده میشود چنانچه قبل از گذشتن سال بر آن بمصرف تهیه منزل یا مؤونه دیگر برسد خمس ندارد و نسبت به نخیل اگر مورد نخلستانی است که سرمایه میباشد چنانچه قبلًا خمس نخلستان داده شده بمقدار قیمت اصلی خمس ندارد و زائد بر آن را هم اگر قبل از گذشتن سال بمصرف مؤونه برساند خمس ندارد و الّا باید خمس زائد را بدهد.
سؤال 594- اگر سر سال خمسی رسید و برنج یا حبوبات زیاد آمد به نرخ خریداری شده که آن روز ارزان‌تر بوده حساب کند یا به نرخ فعلی؟
جواب: اگر آن را به عین عوائد نخریده و بذمه خریده و از عوائد پول آن را داده تخمیس همان پول کافی است.الله العالم.
سؤال 595- آیا از نظر حضرت عالی خمس بین حقوق بگیر یا کاسب فرق دارد یا خیر؟
جواب: در مورد سؤال وجوب خمس با تحقق شرائط آن فرقی بین کاسب و حقوق بگیر نیست. و اللّه العالم.
سؤال 596- کسانی که سال خمس نداشته‌اند و اکنون بخواهند سال قرار دهند سرمایه و املاکی که خریده‌اند به قیمت خرید میتوانند خمس آنها را بدهند یا به قیمت روز باید خمس آن را بدهند؟
جواب: سرمایه را باید بقیمت روز حساب کنند و نسبت به املاک و اشیایی که برای استرباح خریداری نشده اگر بعین عوائد خریداری نشده تخمیس بقیمت خرید کافی است.
سؤال 597- آیا میشود نسبت به تک‌تک درآمدها احتساب سال مالی جداگانه باشد یا مجموعه آنها یک تاریخ حساب باید داشته باشند و در این صورت کسی که مثلًا دیروز حقوق معوقه چند ماه خود را دریافت کرده و امروز سال خمسی او فرا رسیده آیا باید اینها را مشمول خمس بداند؟
جواب: برای شغلهای متفاوت تعیین سال جداگانه مانعی ندارد و لکن چون نگهداری حساب سود هر معامله مشکل است برای درآمد ماهیانه و شغل واحد یک سال قرار دهید و تمام درآمدهای قبل از سال که صرف مؤونه نشده مشمول خمس می‌گردد.
سؤال 598- اگر مقداری از پول بانک مخمس و مقداری غیر مخمّس باشد آیا می‌توان به نیت غیر مخمس پولش را بگیرد و تا به اندازه پول مخمس برسد یا خیر؟
جواب: در مورد سؤال احتیاطاً آنچه را دریافت میکند از مجموع هر دو وجه محسوب دارد و خمس بقیه را به نسبت بپردازد.
سؤال 599- شخصی باغی خریده به مبلغ یک میلیون تومان برای تفریح خانواده، آیا این باغ جزء مؤونه است یا باید خمس بدهد؟
جواب: صرف جهت تفریح بودن عرفاً مؤونه محسوب نمیشود لذا باید خمس آن را بدهد.
سؤال 600- کسی که تا کنون اصلًا خمس نداده، برای دادن خمس چگونه باید عمل کند، آیا خمس تمام وسایل و لوازم ضروری (موتورسیکلت- ماشین، یخچال- خانه و غیره) را نیز بدهد؟ و اگر باید بدهد همان قیمت خرید را بدهد یا خمس قیمت فعلی را؟
جواب: اگر محتمل باشد که آنچه را برای مؤونه مورد حاجت از عوائد بین سال خریده اداء خمس آنها واجب نیست و اگر از عوائدی که سال بر آن گذشته خریده باشد در صورتی که به عین آن خریده باشد نه در ذمه و مجتهد آن معامله را اجازه کند خمس آن شی‌ء متعلق به ارباب خمس است. و اللّه العالم.
سؤال 601- اگر شخصی دیه مورث خود را گرفته و سال بر آن گذشته آیا خمس باید بدهد یا نه؟
جواب: دیه خمس ندارد.
سؤال 602- شخصی برای خودش قبری بخرد و مدّت چند سال بگذرد، خمس چه سال را باید پرداخت کند؟
جواب: در موردی که خرید قبر صحیح بوده اداء خمس آن بقیمت خریداری شده کافی است. و اللّه العالم.
