العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > آیت الله العظمی فاضل لنکرانی( قدس سره):
سرمایه کسب
سؤال :آیا به سرمایه کسب و تجارت خمس تعلّق مى گیرد؟
پاسخ:بلى، به سرمایه خمس تعلّق مى گیرد. مگر اینکه براى تأمین معاش خود وعائله اش مطابق شأنش به همه سرمایه نیاز داشته باشد. بطورى که اگر خمس آن را بپردازد نتواند بابقیه آن امرار معاش کند، که در این صورت خمس ندارد. ولى اگر تمکن پیدا کرد یاسرمایه را فروخت، باید خمس آن را پرداخت کند.
سؤال :اینجانب مقدارى سهام خریدارى کرده ام و خمس آنها را نیز پرداخته ام، حال اگر بخواهم این سهام را چند سال نگهدارى کنم، آیا خمس ترقى قیمت آن را همه ساله باید بپردازم یا پس از فروش آنها؟
پاسخ:در صورت افزایش قیمت،باید خمس مقدار اضافه شده در هرسال را در همان سال بپردازید.
سؤال :اشخاصى که شغل آنها طلافروشى و زرگرى است گاهى ممکن است مثلا در اول سال یک کیلوگرم طلا دارند ولى در آخر سال به جهت افزایش بى رویه قیمت،مقدار طلاى آنها به نیم کیلوگرم رسیده ولى قیمت آن نسبت به یک کیلوگرم اول سال بیشتر است و اگر به همین ترتیب چند سال بگذرد سرمایه از بین رفته و چیزى به عنوان موجودى ندارند. آیا این افراد مى توانند مقدارى طلا را سرمایه خود قرار دهند ومیزان در سود و زیان را براساس خود طلا محاسبه کنند، بدون اینکه به قیمت کارى داشته باشند؟
پاسخ:اوّلا این سوال تنها در مورد طلافروشى مطرح نیست،بلکه در مورد سایر تجّار و کسبه نیز مطرح است و ثانیاً معیار در وجوب خمس، قیمت وثروت است نه وزن و مقدار و ثالثاً ترقى قیمت هرچند ممکن است موجب کم شدن سرمایه ازنظر وزن بشود ولى هیچگاه منجر به از بین رفتن آن نمى شود بنابراین در مفروض سوال،شخص باید خمس زاید را بپردازد.
سؤال :شغل اینجانب کاسبى است و داراى سال خمسى مى باشم، سال گذشته حدود یکصد گونى برنج داشت مکه سرمایه کسبم بوده و آن را نیز تخمیس کرده ام، امسال قیمت برنج افزایش یافته وموجب شده است که سرمایه کسب من به مقدار دوازده گونى کاهش پیدا کند، آیا خمس بدهکارم؟
پاسخ:ملاک و معیار در باب خمس، قیمت و ثروت است نه وزن و مقدار. بنابراین هرمقدار بر قیمت برنجها افزوده شده خمس دارد. هرچند که به حسب وزن کمتر شده باشد واگر مسأله برعکس شود یعنى مقدار جنس افزایش یابد ولى قیمت اضافه نشود خمس به مقداراضافى تعلّق نمى گیرد.
سؤال :آیا تخمیس سرمایه باید از آغاز کسب باشد یا بعد از گذشتن سال؟
پاسخ:اگرسرمایه از درآمد همان سالى است که مى خواهد در آن تجارت و کسب کند، ملاک آخر سال خمسى است و اگر مى خواهد درآمد سالهاى قبل را به عنوان سرمایه کسب قرار دهد، بایددر آغاز کسب آن را تخمیس کند.
سؤال :شخصى لوازم زندگى خود را با وجود احتیاجى که به آنها داشته فروخته تا سرمایه کسب قراردهد، آیا تا زمانى که مثل آنها را خریدارى نکرده، به این سرمایه خمس تعلّق مى گیرد؟
پاسخ:در فرض سوال اگر لوازم زندگى را از درآمد سال یامال غیر مخمس خریدارى کرده، مازاد بر قیمت خرید لوازم زندگى که جزء سرمایه شده،متعلّق خمس است.
سؤال :اشخاصى که سرمایه کسب آنها غیر مخمس بوده و از درآمد آن لوازم زندگى مورد نیاز خود را خریدارىکرده اند، آیا به این لوازم زندگى نیز خمس تعلق مى گیرد؟
پاسخ:درفرض سوال، باید خمس سرمایه و آنچه از درآمد این سرمایه خریده شده به قیمت فعلى بپردازند.
سؤال :اینجانب بعد از چند سالکار در یک کارخانه، خود را بازخرید کردم و مبلغى را که به عنوان بازخرید گرفتم، آنرا به عنوان مضاربه به کسى داده ام و با سود آن امرار معاش مى کنم و راه دیگرى برا ىتأمین معاش ندارم، آیا باید خمس مبلغ بازخرید را بدهم؟
پاسخ:درفرض سوال که مبلغ مزبور تنها به مقدارى است که معاش شما را تأمین مى کند، خمس ندارد.
تلف و جبران سرمایه
سؤال :از سرمایه کسب اینجانب مصرف مؤونه زندگى ام شده است، آیامى توانم در همین سال خمسى اگر منفعتى بدستم آید آن را جبران کنم؟
پاسخ:مى توانید جبران کنید و خمس ندارد.
سؤال :پولى مخمّس به عنوان مضاربه در اختیار بانک قرار داده ام، پس از مدتى آن پول را گرفته و مصرف زندگى کرده ام، آیا مى توانم از منافع همین سال آن را جبران کنم؟
پاسخ:مى توانید جبران کنید و خمس ندارد.
سؤال:اگر سرمایه تجارت انسان که مخمّس بوده در اثناى سال مصرف یا تلف شود ودر سال آینده سرمایه تهیه کند، آیا خمس دارد؟
پاسخ:بلى، خمس دارد.
پاسخ:بلى، خمس دارد.
محلّ کسب
سؤال :شخصى یک اطاق از منزل مسکونى خود را به عنوان مغازه قرار مى دهد تا در آن کسب و کار کند، آیا باید خمس آن را بپردازد؟
پاسخ:بلى، خمس مغازه را باید به قیمت فعلى بپردازد.
پاسخ:بلى، خمس مغازه را باید به قیمت فعلى بپردازد.
سؤال :حدودپنجاه سال قبل زمینى جهت بناى منزل خریدارى کردم و بعد بتدریج قسمتى از آن را جهت کار و کارگاه فنّى اختصاص دادم. اکنون ساختمان کارگاه به عنوان ملک تجارى تقریباًپنجاه میلیون تومان ارزش دارد، آیا پس از فروش این کارگاه به مبلغ آن خمس تعلّق مى گیرد؟ در ضمن یک طبقه از منزلم را نیز اجاره داده ام، با توجه به اینکه منزل رابراى سکونت خود ساخته ام ولى فعلا به آن احتیاج ندارم و آن را اجاره داده ام، آیابه آن خمس تعلّق مى گیرد؟
پاسخ:بلى در فرض سوال کارگاه حکم سرمایه را دارد. و واجب است خمس آن را به قیمت فعلى بپردازید. هرچند آن را نفروخته باشید و پس از فروش در صورتى که قیمت آن ترقى کرد، خمس ترقى قیمت را بپردازید. وحکم یک طبقه منزل که اجاره داده اید نیز همین است.
سؤال :آیا مخارجى چون تعمیر مغازه و یا خرید لوازمى چون پنکه،تلفن، یخچال و... که مورد نیاز محلّ کسب است جزء مؤونه است یا جزء سرمایه؟
پاسخ:چیزهایى چون تلفن و یخچال که عین آنها باقى است، حکم سرمایه را دارد، و باید خمس آنها پرداخت شود. وتعمیر مغازه در صورتى که موجب زیاد شدن قیمت مغازه یا مال الاجاره آن گردد، خمس مقدارى که به قیمت مغازه یا مال الاجاره از جهت تعمیرات افزوده شده، بایدپرداخت.
