العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی مظاهری (مدظله):
شکیات نماز
شک به بطلان عبادات پس از چندين سال
سؤال: اگر شخصى بعد از چند سال متوجّه بطلان عبادت‌هايش شود يا در صحّت آن شك كند، وظيفهاش چيست؟
جواب: تا یقین به بطلان پیدا نکند، اعتنا نکند.
شک در تعداد رکعات، بعد از دو سجده
سؤال: نمازگزارى كه بعد از به جا آوردن دو سجده، بين «دو و چهار» يا بين «سه و چهار» يا بين «دو و سه و چهار» رکعت شك مىكند و بعد از شكّ خود، گمان پيدا مىكند كه چهار ركعت نخوانده است، چه بايد بكند؟
جواب: به گمان خود عمل کند.
کثيرالشّک بايد نسبت به چه فعلي بي‌اعتنا باشد؟
سؤال: اگر کسی در یکی از اجزاي نماز کثیرالشّک باشد، مثلاً همیشه بین رکعات 3و4 شک مي‌کند، آیا باید طبق دستور کثیرالشّک در همة شکیّات نماز بی‌اعتنا باشد، یا اگر در جای دیگری مثلاً در سجده شک کرد، بايد به آن اعتنا کند؟
جواب: در آن جزئي که هميشه شک مي‌کند، نبايد به شکّ خود اعتنا کند و در همان خصوص، کثیرالشّک است.
قضاي نمازهاي غلط قبلي لازم نيست
سؤال: كسى كه نمازهايش را غلط خوانده و سپس متوجّه شده است، در صورتى كه مجتهدى كه قبلاً از او تقليد مي‌كرده است قضا را لازم مي‌دانسته، آيا اجازه مي‌فرماييد تا از شما تقليد کند تا احتياج به قضا كردن نداشته باشد؟
جواب: جایز است.
عمل به شک بعد از شک
سؤال: كسى كه در ركعات نماز شك مىكند و بعد از مقدارى تأمّل، شكّ او تبديل به گمان مىشود و بعد از آن، تبديل به شكّ ديگرى مىگردد، كدام يك از شكّ اوّل و گمان بعد از آن و شكّ دوّم را بايد ملاك عمل خود قرار دهد؟ (مثلاً شك بين سه و چهار مىكند و بعد گمان به چهار ركعت پيدا مىكند و بعد گمانش تبديل به شك بين دو و چهار مىشود)؟
جواب: اگر وسواسی نباشد، شکّ دوّم مناط است.
اذکار طولاني در نماز جماعت و احساس ريا
سؤال: در هنگام نماز جماعت معمولاً تقرب و حال بيشتري احساس مي‌كنم و اين امر بعضاً باعث طولاني شدن اذكار من در نماز مي‌شود، ولي از طرفي اين شك برايم ايجاد مي‌شود كه مبادا اين امر به ريا بينجامد، تكليفم چيست؟
جواب: بهتر است با امام جماعت باشید.
شک کثيرالشّک در بطلان وضو
سؤال: اگر كسي كثيرالشّك باشد و در نماز شك كند كه باد معده از شكم او خارج شده يا نه، چه وظیفه‌اي دارد؟
جواب: اعتنا نکند.
وظيفۀ نمازگزار هنگام فراموشي يک رکعت در نماز
سؤال: اگر فردى يك ركعت از نماز را فراموش كند و در ركعت آخر يادش بيايد، مثلاً فكر مىكرد، كه ركعت اوّل نمازش ركعت دوّم است، لذا ركعت سوّم و چهارم را هم به جا آورده، و در ركعت آخر متوجّه شده كه در ركعت سوّم قرار دارد، وظيفۀ او چيست؟
جواب: نمازش صحیح است، ولی اگر تشهّد را نخوانده، بعد از نماز بخواند و دو سجدۀ سهو هم به جا آورد.
مراد از شک بعد از سجدۀ دوّم
سؤال: منظور از شک کردن قبل يا بعد از سجدة دوّم، سجدۀ دوّم هر رکعت است يا سجدۀ دوّم رکعت دوّم نماز؟
جواب: مراد سجدۀ دوّم هر رکعت است.
وظيفه هنگام شک امام و مأموم در تعداد رکعات نماز
سؤال: اگر امام در تعداد رکعات نماز شک کند و مأموم نيز نداند و ترديد کند، وظيفۀ امام و مأموم چيست؟
جواب: هر دو به وظیفه عمل کنند، ولی نماز را بشکنند و دوباره بخوانند، بهتر است.
شک در درک رکوع امام جماعت
سؤال: اگر کسي در نماز جماعت بعد از سر برداشتن از رکوع، شک کند که رکوع امام را درک کرده است يا خير، چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب: اعتنا نکند.
شک بين دو و سه در نماز سه رکعتي
سؤال: من بسیاری از اوقات در نماز سه رکعتی، هنگام تشهّد شک می‌کنم که رکعت دوّم هستم یا رکعت سوّم، ولی در سایر نمازها شک نمی‌کنم. البته قابل ذکر است که بعضی از اوقات، آن نماز را به نیّت دو رکعتی تمام می‌کنم و نماز سه رکعتی را اعاده می‌کنم و وقتی به رکعت سومّ می‌رسم، احساس می‌کنم که نماز قبلی را نیز سه رکعت خوانده‌ام، وظیفه چیست؟
جواب: اعتنا نکنید.
وظيه کثيرالشک در مقابل شک‌هاي مبطل
سؤال: شک‌هاي مبطل براي کثيرالشّک نيز مبطل است يا مانند شک‌هاي صحيح نبايد به آن اعتنا کرد؟
جواب: نباید اعتنا کند.
يقين به فراموشي يک سجده
سؤال: شخصي در رکعت سوّم، پس از تسبيحات و قبل از رکوع، مي‌فهمد که يک سجده را فراموش کرده است، ولي نمي‌داند که سجدۀ فراموش شده از رکعت اوّل بوده يا رکعت دوّم، چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب: نماز را بشکند و نماز دیگر بخواند.
وظيفه هنگام وقوع شکّ مبطل و رفع آن
سؤال: اگر يکي از شک‌هاي مبطل براي انسان ايجاد شود، ولي پس از چند لحظه انسان به طرفي يقين کند. آيا نماز او به خاطر شک باطل مي‌شود؟
جواب: باطل نمی‌شود.
ادامۀ نماز با اميد به رفع شک
سؤال: نمازگزار در جايي از نماز شک مي‌کند و در حالي که شک دارد، به اميد اين‌که بتواند به يقين برسد، نماز خود را ادامه مي‌دهد:
الف) آيا در اين حالت نماز خواندن اشکالي دارد؟
ب) اگر پس از زمان کوتاهي به يک طرف شک يقين کند، آيا مي‌تواند طبق يقين جديد عمل نمايد؟
جواب: الف: اشکال ندارد، ولی توقّف کند بهتر است. البته اگر ادامه دهد، نمی‌تواند مثلاً به رکوع برود و شک را شکّ بعد از رکوع قرار دهد.
ب: باید عمل کند.
قطع نماز و شروع مجدّد آن، هنگام شک
سؤال: شخصي هر موقع در نماز براي او شکّي ايجاد مي‌شود، نماز خود را رها مي‌کند و نماز را از سر مي‌گيرد. آيا قطع نماز و شروع مجدّد آن، کار صحيحي است؟ آيا نماز دوّم مجزي است؟
جواب: بايد طبق رساله عمل کند، ولي نماز دوّم او صحیح است.
شک در تعداد رکعات نماز در نماز جماعت
سؤال: شک در رکعات نماز دو و سه رکعتي که به جماعت خوانده مي‌شود، آيا مبطل نماز جماعت است؟
جواب: باید به امام جماعت مراجعه کنند و نماز صحیح است.
شک به کثيرالشک بودن
سؤال: اگر کسي شک دارد کثيرالشّک است يا خير، نسبت به مواردي که شک مي‌کند، چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب: باید عمل شک را به جا آورد.
اعتبار شک در نماز واجب
سؤال: آيا احكام شك، فقط مربوط به نمازهاى يوميّه است، يا در نمازهاى ديگر هم جارى مىشود؟
جواب: در همه نمازهای واجب جاری است
انجام عمل اضافي در نماز به خاطر شک
سؤال: اگر در یکی از قسمت‌های نماز شک کردیم و آن قسمت را دوباره تکرار نمودیم و بعد فهمیدیم که شک بی‌مورد بوده و به‌واسطه شک، عمل اضافی انجام داده‌ایم، مثلاً یک سجده اضافه به‌جا آورده باشیم یا سوره یا بعضی از اذکار را یک بار اضافه گفته باشیم، تکلیف نمازی که خوانده‌ایم، چيست؟
جواب: اگر رکن نباشد، اشکال ندارد.
ملاک تشخیص کثیرالشّک
سؤال: ملاک تشخیص کثیرالشّک چیست؟ به عبارت دیگر به چه کسی کثیرالشّک مي‌گویند؟
جواب: یک امر عرفی است، ولی در رساله‌ها گفته شده سه شک پشت سر هم، انسان را کثیرالشّک می‌کند.
احکام شک در نمازهاي مستحبي
سؤال: آيا احكام شكیّات، در نمازهای مستحبّی و نوافل هم اجراء می‌شود؟
جواب: اجرا نمي‌شود، بلکه شک در آن‌ها اعتبار ندارد و نمازگزار بايد آن‌ها را به نفع خود بنا بگذارد.
کاهلي در فرا گرفتن احکام شک
سؤال: اگر کسی در یادگرفتن احکامِ شک، کاهلی کرده باشد و در صورت بروز شک، نماز خود را اعاده نماید، آیا نمازش صحیح است؟
جواب: نماز او صحیح است، ولی براي یاد نگرفتن، گناه کرده است.
اعادۀ نماز در صورت فراموشي نوع شک
سؤال: كسى كه شكّ در ركعات نماز براى او پيش مىآيد، ولى بعد از سلام نماز، به طور كلّى فراموش مىكند كه چه شكّى براى او پيش آمده بود تا بر طبق آن به وظيفهاش عمل كند، چه وظیفه‌اي دارد؟
جواب: باید نماز را دوباره بخواند.
حکم کثيرالشّک در نماز
سؤال: كسى كه در نماز دائماً شك مي‌كند، چه باید بکند؟
جواب: باید به شکّ خود اعتنا نکند و نماز را بر نفع خود تمام کند.
نحوۀ عمل به شک بعد از عمل يا حين عمل
سؤال: نسبت به شك در احراز بعضى از شرايطِ لازم براى نماز، يا شك در انجام بعضى از افعال نماز، چه طور بايد رفتار كنيم؟
جواب: اگر شک بعد از گذشتن عمل باشد، اعتنا نکند و اگر تجاوز نکرده باشد، آن را به‌جا آورد.
شک کسي که با اشاره نماز مي‌خواند
سؤال: اگر کسی به سبب بیماری ركوع و سجود خود را با اشاره انجام مىدهد، اگر شك كند در حال ركوع است يا سجده، چه وظیفه‌ای دارد؟
جواب: نماز او باطل است.
وظيفه کسي که به تعداد سجده شک مي‌کند
سؤال: اگر کسی در تعداد سجده‌های نماز شک کند، چه وظیفه‌اي دارد؟
جواب: اگر در عمل بعدی واقع شده است، اعتنا نکند و الاّ سجده به جا آورد.
وظيفۀ مکلّف بعد از عمل بر اساس شکّ اشتباه
سؤال: اگر کسی در نماز شک کند و بنا بر وظیفه عمل نماید و بعد از اتمام، از راهی متوجّه شود که شکّ او اشتباه بوده است، مثلاً بین رکعات 3 و 4 شک کند و بنا را بر 4 بگذارد و نماز احتیاط بخواند و بعد مطمئن شود که 3 رکعت خوانده بوده، در این صورت باید نماز خود را اعاده کند یا وظیفۀ دیگری دارد؟
جواب: لازم نیست اعاده کند و اگر اعاده کند، خوب است.
شک در گفتن تکبيرة‌الاحرام در نماز جماعت
سؤال: مأموم در نماز جماعت، در رکعت اوّل و قبل از رکوع شك مىكند كه تكبيرة‌‌‌الاحرام را صحيح گفته است يا خير، چه بايد بکند؟
جواب: بايد به شکّ خود اعتنا نکند.
وظيفۀ نمازگزار بعد از اشتباه در بي‌اعتنايي
سؤال: اگر كثيرالشّك، بعد از بى‌اعتنايى به شكّ خود و تمام كردن نماز، شكّش برطرف شد و علم پيدا كرد كه نمازش را ناقص خوانده است، آيا بايد به همان نماز خوانده شده اكتفا كند يا نمازش را دوباره بخواند؟
جواب: اگر از ارکان نباشد، نماز صحیح است.
فرق بين کثيرالشّک و وسواسي
سؤال: کسي که نمي‌داند کثيرالشّک است يا وسواسي، نسبت به شک‌هاي خود چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب: تفاوتی میان کثیرالشّک و وسواسی نیست.
شک در سجده دوم رکعت آخر نماز چهار رکعتي
سؤال: در سجدۀ دوم رکعت آخر نماز چهار رکعتی شك كردم كه سجده اول است يا دوم، اما گمانم بیشتر به سجدۀ دوم بود. به همان گمان اکتفا کردم و نماز را تمام نمودم. آیا نماز صحیح است یا حکم خاصی برای این شک موجود می باشد؟
جواب: نماز صحیح است.
