العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله):
نماز معلولین و بیماران
١ – خواندن نماز بدون وضو برای کسی که می تواند نائب بگیرد
سؤال: آیا فردى که از گردن قطع نخاع است، و خود قادر بر انجام وضو نیست، ولى مى تواند نایب بگیرد، جایز است بدون وضو نماز بخواند؟
جواب: در صورتى که خودش قادر به وضو نیست، و گرفتن نایب براى او عسر و حرج ندارد، باید نایب بگیرد. در غیر این صورت، بدون وضو نماز مى خواند.
٢ – نماز خواندن با لباس آلوده به خون بواسیر
سؤال: آیا با خون هموروئید (بواسیر) داخلى یا خارجى، مى توان نماز خواند؟
جواب: در صورتى که زخمها در خارج بوده باشد، نماز خواندن مانعى ندارد و ملحق به قروح و جروح است; ولى اگر زخم، داخل باشد و خون بیرون آید، نماز خواندن با آن اشکال دارد; مگر در مواردى که عسر و حرج داشته باشد.
٣ – نماز خواندن بیماران با لباس نجس
سؤال: بدن برخى از بیماران بسترى در بیمارستان به واسطه خون گیرى و مانند آن نجس است، و بعضى نیز داراى لباس نجس مى باشند. در صورتى که امکان غسل و دسترسى به لباس پاک نباشد، براى اداى نماز چگونه باید عمل کنند؟
جواب: با همان حال نماز مى خوانند، و اگر غسل بر آنها واجب شده باشد، تیمّم مى کنند.
٤ – گفتن ذکر «بحول الله» برای کسی که نشسته نماز می خواند
سؤال: کسی که به دلیل زانو درد، نماز را را نشسته می خواند چگونه ذکر «بحول الله» را به جا آورد؟
جواب: پیش از آن که شروع به خواندن سوره «حمد» کند ذکر «بحول الله» را بگوید.
٥ – نحوه قرار گرفتن دستها در سجده برای کسانی که نشسته نماز می خوانند
سؤال: چند وقتی است که در مساجد و منازل شخصی معمول شده است کسانی که نمی توانند ایستاده نماز بخوانند روی صندلی می نشینند و در مقابل آنها میز کم پهنا و نسبتاًَ بلندی گذاشته می شود که نمازگزار به هنگام سجده پیشانی خود را به مهری که روی همان میز است میگذارد اکنون سوال این است آیا گذاردن کف دستها نیز طبق روال همیشگی باید روی آن میزگذارده شود یا لزومی ندارد؟
جواب: اگر می توانند دستشان را روی میز یا زمین بگذارند.
٦ – نمازهای فرد مبتلا به آلزایمر
سؤال: شخصی 84 سال دارد و حدود 10 سال است که به بیماری آلزایمر مبتلا شده است و نمی تواند نماز را درست بخواند. 1ـ حکم نمازهای ایشان چیست؟ 2ـ آیا نمازهای این ایام را فرزند بزرگ باید قضا نماید؟ 3ـ تا زمانی که زنده است به جای نماز باید چه کاری بکند؟
جواب: در صورتیکه عقل و هوش کافی دارد و اوقات نماز را تشخیص می دهد باید نماز را به هر شکل ممکن انجام دهد و اگر چنین نیست نماز بر او واجب نمی باشد و پسرش نیز لازم نیست قضا کند.
٧ – ادامه دادن نماز به صورت نشسته یا خوابیده
سؤال: بیمارى که ایستاده نماز مى گذارد، بناگاه احساس سرگیجه و عجز مى کند. آیا مى تواند بقیّه نماز را به حالت نشسته یا خوابیده بخواند؟
جواب: مانعى ندارد; ولى اگر تا آخر وقت قدرت پیدا کند، احتیاط اعاده است.
٨ – معلولینی که متوجه خروج بول یا باد معده نمی شوند
سؤال: آیا افراد قطع نخاع که قادر بر کنترل و حفظ وضوى خود نیستند، و متوجّه باطل شدن وضو نمى شوند، براى هر نماز باید وضوى جداگانه اى بگیرند، یا مثلا براى نماز ظهر و عصر یک وضو کفایت مى کند؟
جواب: براى نماز ظهر و عصر یک وضو کفایت مى کند.
٩ – دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند
سؤال: دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند قضا دارد؟ و یا کفاره؟
جواب: نماز و روزه در زمان جنون در صورتیکه عرفاً به او دیوانه و مجنون بگویند و یا اینکه وقت نماز را نتواند تشخیص دهد از او ساقط می شود.
١٠ – خواندن نماز استیجاری توسط معلولین
سؤال: آیا فردی که بدلیل معلولیت نمازهای خود را نشسته می خواند، می تواند نماز قضای فرد میت را نیز بخواند؟
جواب: اشکال ندارد.
١١ – انجام عبادات واجبه برای اشخاص آلزایمری
سؤال: در امور عبادی مثل نماز و روزه، حکم افراد حواس پرت چیست؟ منظور حواس پرتی به حدی است که اشخاص به اشتباه گرفته شوند و وقایع جاری زندگی از خاطر برود مثل از یاد رفتن فوت همسر و زنده فرض نمودن او.
جواب: در صورتیکه حواس پرتی در این حد بوده باشد چنین شخصی مکلّف به زکات و عبادات نیست.
١٢ – حد بیماری که موجب سقوط نماز و روزه می شود
سؤال: تا چه حد از بیمارى ها و اختلالات روحى و روانى، باعث ساقط شدن نماز و روزه مى شود؟ تشخیص آن بر عهده کیست؟
جواب: در صورتى که عرفاً به او دیوانه و مجنون بگویند، و یا اینکه نتواند وقت نماز را تشخیص دهد، نماز از او ساقط مى شود.
١٣ – گفتن ذکر «بحول الله» برای کسی که نشسته نماز می خواند
سؤال: کسی که به دلیل زانو درد، نماز را را نشسته می خواند چگونه ذکر «بحول الله» را به جا آورد؟
جواب: پیش از آن که شروع به خواندن سوره «حمد» کند ذکر «بحول الله» را بگوید.
١٤ – کیفیت نماز کسی که نمی تواند ایستاده نماز بخواند
سؤال: خانمی هستم مبتلا به دیسک کمر تا حدی که نمی توانم ایستاده نماز بخوانم می خواستم بدانم نشسته تکلیف چیست و چگونه باید نماز را به جا آورم؟
جواب: در صورت امکان نشسته نماز بخوانید و اگر به این شکل هم ضرر دارد به پهلوی راست رو به قبله بخوابید و نمازتان را بخوانید و رکوع و سجده را با اشاره انجام دهید و چنانچه بتوانید روی صندلی نماز بخوانید و برای سجده میزی در مقابل خود بگذارید این نماز نسبت به نشسته و خوابیده اولویت دارد.
١٥ – نماز بیماری که بیش از یک ماه در غیر از وطن بستری باشد
سؤال: بیمارى در شهرى غیر از وطن خود بسترى شده، و مدّت یک ماه از بسترى شدنش مى گذرد، و مشخّص نیست چه مدّت دیگر درمان وى طول خواهد کشید. تکلیف نماز و روزه اش چیست؟
جواب: بعد از گذشت یک ماه، نماز و روزه اش تمام است.
١٦ – خواندن نماز ظهر روز جمعه در اول وقت توسط بیماران
سؤال: با توجّه به اینکه براى ما بیماران حضور در نماز جمعه امکان ندارد، آیا مى توانیم نماز ظهر جمعه را اوّل وقت بجا آوریم، یا باید تا پایان وقت نماز جمعه صبر کنیم؟
جواب: شما مى توانید نماز ظهر را در اوّل وقت بجا آورید.
١٧ – خون آمدن مکرر از اعضاء
سؤال: بیماران یا بعضى از عزیزان که در جنگ بدنشان ترکش خورده و چندین جاى آن مجروح است، گاه در طول شبانه روز از بدن آنها خون مى آید، وظیفه این عزیزان براى نماز چیست؟
جواب: آن مقدار که مى توانند، از سرایت به سایر اعضاء جلوگیرى مى کنند و بقیّه مانعى ندارد و نمازشان صحیح است.
١٨ – وظیفه کسانی که قدرت بر انجام وضو و تیمم ندارند
سؤال: برادران جانبازى که از گردن به پائین قطع نخاع هستند و قدرت انجام وضو و تیمّم و گرفتن نایب را ندارند، تکلیفشان براى نماز چیست؟
جواب: اگر توانایى بر وضو و تیمّم و گرفتن نائب ندارند، با همان حال نماز بخوانند کافى است و در پیشگاه خداوند مقبول است.
١٩ – دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند
سؤال: دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند قضا دارد؟ و یا کفاره؟
جواب: نماز و روزه در زمان جنون در صورتیکه عرفاً به او دیوانه و مجنون بگویند و یا اینکه وقت نماز را نتواند تشخیص دهد از او ساقط می شود.
٢٠ – عدم توانایی بیمار از تبعیت کامل از امام در نماز جماعت
سؤال: خانم من به علّت بیمارى به هنگام شرکت در نماز جماعت نمى تواند در رکوع و سجده بطور کامل از امام تبعیّت کند، زیرا اگر تا آخر سجده یا رکوع همراه امام باشد سرگیجه مى گیرد، آیا مى تواند قبل از امام سر از رکوع بردارد، یا در نماز جماعت شرکت نکند؟
جواب: شرکت کردن او در نماز جماعت به این صورت اشکال دارد، نماز خود را فرادى بخواند خداوند ثواب جماعت را به وى مى دهد.
٢١ – خواندن دو نماز با یک وضو برای کسی که مبتلا به خروج ریح است
سؤال: کسى که به علّت جراحات جنگى بول و غائط او بى اختیار خارج مى شود، با توجّه به این که هیچ گونه احساسى ندارد تا بفهمد چه موقع از او خارج مى شود، آیا مى تواند با یک وضو، دو نماز بخواند؟
جواب: در صورتى که بول و مدفوع مرتّباً از او خارج مى شود، براى هر نماز یک وضو بگیرد و اگر احتمال مى دهد که بعد از گرفتن وضو براى نماز اوّل چیزى از او خارج نشده، مى تواند نماز دوم را با آن بخواند.
٢١ – وظیفه کسانی که قدرت بر انجام وضو و تیمم ندارند
سؤال: برادران جانبازى که از گردن به پائین قطع نخاع هستند و قدرت انجام وضو و تیمّم و گرفتن نایب را ندارند، تکلیفشان براى نماز چیست؟
جواب: اگر توانایى بر وضو و تیمّم و گرفتن نائب ندارند، با همان حال نماز بخوانند کافى است و در پیشگاه خداوند مقبول است.
٢٢ – خواندن نماز بدون وضو برای کسی که می تواند نائب بگیرد
سؤال: آیا فردى که از گردن قطع نخاع است، و خود قادر بر انجام وضو نیست، ولى مى تواند نایب بگیرد، جایز است بدون وضو نماز بخواند؟
جواب: در صورتى که خودش قادر به وضو نیست، و گرفتن نایب براى او عسر و حرج ندارد، باید نایب بگیرد. در غیر این صورت، بدون وضو نماز مى خواند.
٢٣ – خواندن نماز استیجاری توسط معلولین
سؤال: آیا فردی که بدلیل معلولیت نمازهای خود را نشسته می خواند، می تواند نماز قضای فرد میت را نیز بخواند؟
جواب: اشکال ندارد.
٢٤ – تلقین نماز به مریضی که قرائت را فراموش می کند
سؤال: در صورتى که مریضى نتواند قرائت و ذکرهاى نماز را به حافظه بسپارد و هم چنین قادر نباشد از روى نوشته بخواند، آیا بر اطرافیان واجب است قرائت و ذکرهاى نماز را بلند بخوانند تا وى تکرار کند؟
جواب: واجب نیست اما اگر احتیاط کنند و انجام دهند کار خوبی است.
٢٥ – گفتن ذکر «بحول الله» برای کسی که نشسته نماز می خواند
سؤال: کسی که به دلیل زانو درد، نماز را را نشسته می خواند چگونه ذکر «بحول الله» را به جا آورد؟
جواب: پیش از آن که شروع به خواندن سوره «حمد» کند ذکر «بحول الله» را بگوید.
٢٦ – نماز نشسته با قدرت بر انجام برخی ارکان در حال ایستاده
سؤال: اینجانب در نوجوانی دچار زانو درد شده و به تجویز پزشک معالج تا مدتی نمازهایم را نشسته می خواندم، بعدا فهمیدم که برخی از ارکان نماز مثل قیام و رکوع و سجود که قادر بر انجام آن ها بوده را (در اثر ندانستن مسئله) نشسته بجا آورده ام. البته در آن زمان فکر می کردم نماز نشسته صحیح به همین شکل باید خوانده شود. آیا قضای این نمازها بر من واجب است؟
جواب: نمازهای گذشته شما قضا ندارد ولی از این به بعد دقت نمایید.
٢٧ – انجام عبادات واجبه برای اشخاص آلزایمری
سؤال: در امور عبادی مثل نماز و روزه، حکم افراد حواس پرت چیست؟ منظور حواس پرتی به حدی است که اشخاص به اشتباه گرفته شوند و وقایع جاری زندگی از خاطر برود مثل از یاد رفتن فوت همسر و زنده فرض نمودن او.
جواب: در صورتیکه حواس پرتی در این حد بوده باشد چنین شخصی مکلّف به زکات و عبادات نیست.
٢٨ – ایستاده نماز خواندن با پای مصنوعی
سؤال: برادران معلولى که از پاى مصنوعى استفاده مى کنند و به وسیله آن نماز را ایستاده مى خوانند، گاهى به علّت خستگى پا و یا احتمال زخم شدن آن، پاى مصنوعى را درآورده و نشسته نماز مى خوانند; آیا بر این افراد واجب است که همواره به کمک پاى مصنوعى نماز را ایستاده بخوانند یا مى توانند در این گونه موارد نماز را نشسته بخوانند؟
جواب: اگر عسر و حرج نداشته باشد ایستاده نماز بخوانند ولو با تکیه بر عصا و مانند آن باشد و اگر موجب عسر و حرج و ناراحتى است نشسته نماز بخوانند.
٢٩ – خواندن دو نماز با یک وضو برای کسی که مبتلا به خروج ریح است
سؤال: کسى که به علّت جراحات جنگى بول و غائط او بى اختیار خارج مى شود، با توجّه به این که هیچ گونه احساسى ندارد تا بفهمد چه موقع از او خارج مى شود، آیا مى تواند با یک وضو، دو نماز بخواند؟
جواب: در صورتى که بول و مدفوع مرتّباً از او خارج مى شود، براى هر نماز یک وضو بگیرد و اگر احتمال مى دهد که بعد از گرفتن وضو براى نماز اوّل چیزى از او خارج نشده، مى تواند نماز دوم را با آن بخواند.
٣٠ – معلولینی که متوجه خروج بول یا باد معده نمی شوند
سؤال: آیا افراد قطع نخاع که قادر بر کنترل و حفظ وضوى خود نیستند، و متوجّه باطل شدن وضو نمى شوند، براى هر نماز باید وضوى جداگانه اى بگیرند، یا مثلا براى نماز ظهر و عصر یک وضو کفایت مى کند؟
جواب: براى نماز ظهر و عصر یک وضو کفایت مى کند.
٣١ – خون آمدن مکرر از اعضاء
سؤال: بیماران یا بعضى از عزیزان که در جنگ بدنشان ترکش خورده و چندین جاى آن مجروح است، گاه در طول شبانه روز از بدن آنها خون مى آید، وظیفه این عزیزان براى نماز چیست؟
جواب: آن مقدار که مى توانند، از سرایت به سایر اعضاء جلوگیرى مى کنند و بقیّه مانعى ندارد و نمازشان صحیح است.
٣١ – وظیفه کسانی که قدرت بر انجام وضو و تیمم ندارند
سؤال: برادران جانبازى که از گردن به پائین قطع نخاع هستند و قدرت انجام وضو و تیمّم و گرفتن نایب را ندارند، تکلیفشان براى نماز چیست؟
جواب: اگر توانایى بر وضو و تیمّم و گرفتن نائب ندارند، با همان حال نماز بخوانند کافى است و در پیشگاه خداوند مقبول است.
٣٢ – نماز خواندن بیماران با لباس نجس
سؤال: بدن برخى از بیماران بسترى در بیمارستان به واسطه خون گیرى و مانند آن نجس است، و بعضى نیز داراى لباس نجس مى باشند. در صورتى که امکان غسل و دسترسى به لباس پاک نباشد، براى اداى نماز چگونه باید عمل کنند؟
جواب: با همان حال نماز مى خوانند، و اگر غسل بر آنها واجب شده باشد، تیمّم مى کنند.
٣٣ – نماز خواندن با لباس آلوده به خون بواسیر
سؤال: آیا با خون هموروئید (بواسیر) داخلى یا خارجى، مى توان نماز خواند؟
جواب: در صورتى که زخمها در خارج بوده باشد، نماز خواندن مانعى ندارد و ملحق به قروح و جروح است; ولى اگر زخم، داخل باشد و خون بیرون آید، نماز خواندن با آن اشکال دارد; مگر در مواردى که عسر و حرج داشته باشد.
٣٤ – نماز خواندن با دمپایی طبی توسط بیماران
سؤال: آیا خواندن نماز واجب با دمپایی طبی به طور ایستاده جایگزین توصیه پزشک به نشسته نماز خواندن ایراد دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
٣٥ – خواندن دو نماز با یک وضو برای کسی که مبتلا به خروج ریح است
سؤال: کسى که به علّت جراحات جنگى بول و غائط او بى اختیار خارج مى شود، با توجّه به این که هیچ گونه احساسى ندارد تا بفهمد چه موقع از او خارج مى شود، آیا مى تواند با یک وضو، دو نماز بخواند؟
جواب: در صورتى که بول و مدفوع مرتّباً از او خارج مى شود، براى هر نماز یک وضو بگیرد و اگر احتمال مى دهد که بعد از گرفتن وضو براى نماز اوّل چیزى از او خارج نشده، مى تواند نماز دوم را با آن بخواند.
٣٦ – ادامه دادن نماز به صورت نشسته یا خوابیده
سؤال: بیمارى که ایستاده نماز مى گذارد، بناگاه احساس سرگیجه و عجز مى کند. آیا مى تواند بقیّه نماز را به حالت نشسته یا خوابیده بخواند؟
جواب: مانعى ندارد; ولى اگر تا آخر وقت قدرت پیدا کند، احتیاط اعاده است.
٣٧ – عبادات کسی که مدت طولانی در بی هوشی باشد
سؤال: اگر کسی هفت سال در کُما باشد و بعد از هفت سال به هوش بیاید تکلیف نماز و روزه های او چه میشود؟
جواب: نماز ها و روزه های مذکور قضا ندارد.
