العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره):
مبطلات نماز
خوراندن دارو به بيمار، در حال نماز
سؤال704. چنان چه ضرورت ايجاب نمايد در حال نماز به بيمار دارو خورانده شود، آيا اعاده ى نماز لازم است؟
جواب: اگر فعل كثير (عمل زياد) نباشد، مانعى ندارد.
انجام دادن فعل حرام در نماز
سؤال705. آيا انجام دادن فعل حرام در حال نماز، در صورتى كه خود آن فعل ربطى به نماز نداشته باشد، مثل شنيدن موسيقى، مبطل نماز مى باشد؟
جواب: مبطل نيست.
قطع نماز براى نشنيدن غيبت
سؤال706. شخصى مشغول نماز است و ديگران مشغول غيبت مؤمن مى باشند؛ تكليف شخص نمازگزار چيست؟ آيا براى ردّ آن، قطع نماز جايز است؟
جواب: بنابر عدم حرمت سماع (به گوش خوردن)، اگر استماع نكند و نشنود، اشكال ندارد؛ هر چند اگر كرد، نمازش باطل نيست و نهى ازمنكر هم در حال نماز، با اشاره ممكن است.
قطع نماز براى نشنيدن غناى مطرب
سؤال707. شخصى مشغول نماز است و ديگران مشغول شنيدن غناى مطرب اند و خود شخص نمى تواند از شنيدن خوددارى كند، آيا قطع نماز جايز است؟
جواب: اختيارا گوش ندهد و در حال نماز با اشاره، نهى از منكر كند.
شك در خروج باد معده هنگام نماز
سؤال708. اگر در موقع نماز در خروج باد معده شك كنيم، آيا وضو باقى و نماز صحيح است؟
جواب: بله، صحيح است.
خارج شدن بول
سؤال709. اگر در آخرين كلمه ى نماز قطره اى بول از انسان خارج شود، آيا نماز او باطل مى شود؟
جواب: اگر در گفتن سلام آخر باشد، باطل نمى شود.
حركت كردن بول
سؤال710. اگر بول از محل خود حركت كند؛ ولى از مجراى خود بيرون نيايد، آيا سبب باطل شدن نماز مى شود؟
جواب: خير.
حدث اصغر
سؤال711. حدث اصغر چيست و انواع آن كدام است؟
جواب: هنگام خارج شدن بول، غايط، باد معده و روده كه از مخرج غايط خارج مى شود و خوابى كه به واسطه آن چشم نبيند و گوش نشنود و نيز چيزهايى هم چون ديوانگى، مستى و بيهوشى و در برخى از موارد استحاضه، حدث اصغر به انسان عارض مى شود. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 327 رساله رجوع شود.)
حدث اكبر
سؤال712. حدث اكبر چيست و انواع آن چيست؟
جواب: عواملى كه موجب واجب شدن غسل بر انسان مى شود، حدث اكبر هستند، مثل جنابت، حيض، مس ميّت و...
خارج شدن بول سهوا
سؤال713. اگر سهوا قطره اى بول از انسان خارج شود، آيا نماز باطل مى شود؟
جواب: بله، باطل مى شود.
مسلوس
سؤال714. مسلوس كيست؟
جواب: كسى است كه به علت بيمارى، بول او قطره قطره مى ريزد.
نماز مسلوس
سؤال715. آيا كسى كه بيمار است و قطره قطره بول از او خارج مى شود (مسلوس)، با خارج شدن بول نمازش باطل مى شود؟
جواب: در اين رابطه به مسأله 312 تا 320 رساله رجوع شود.
شك در خارج شدن بول حين نماز
سؤال716. شخصى به علت بيمارى در بين نماز شك مى كند، بلكه احتمال قوى مى دهد كه ادرار از او به صورت قطره قطره خارج شده، ولى خودش در آن هنگام متوجه نبوده، حكم نماز و وضوى او چيست؟
جواب: با شك و احتمال در خارج شدن بول، تكليفى ندارد.
كسى كه گاهى مسلوس است و گاه سالم
سؤال717. اگر كسى گاهى به بيمارى دچار مى شود كه بول از او قطره قطره خارج مى شود و گاهى سالم است، با خارج شدن بول، در همه ى ايام نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر در وقت، به مقدار نماز مهلت دارد، بايد نمازش را وقتى بخواند كه سالم است وگر نه با عمل به وظيفه فعليّه، نمازش صحيح است. (به مسأله ى 312 به بعد مراجعه شود).
كسى كه متوجه خروج ادرار نشود
سؤال718. اگر انسان متوجه خروج ادرار نشود، آيا باز هم نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر بعد از نماز يقين به خروج پيدا كند، بايد دوباره نمازش را بخواند.
كسى كه فاقد قدرت كنترل باد معده است
سؤال719. كسى كه نمى تواند باد معده اش را كنترل كند و در وسط نماز وضويش باطل مى شود، تكليفش چيست؟
جواب: بايد به وظيفه كسانى كه نمى توانند از بيرون آمدن بول و غايط خوددارى كنند، عمل كند.
تكفير (قرار دادن يك دست بر ديگرى)
سؤال720. اگر كسى عمدا دست خود را بر روى دست ديگر قرار دهد، آيا نماز او باطل است؟
جواب: اگر قصدش اين باشد كه اين كار جزو نماز است يا انجام آن لازم است، نمازش باطل است و در غير اين صورت اگر عمدا اين كار را بكند، از روى احتياط نمازش را بايد دوباره بخواند.
كسى كه سهوا دست ها را بر هم قرار دهد
سؤال721. اگر كسى سهوا دست خود را بر روى دست ديگر خود قرار دهد، آيا نماز او باطل است؟
جواب: بنابر اظهر، اشكال ندارد.
كسى كه براى حفظ جان دست ها را بر هم مى نهد
سؤال722. اگر كسى براى حفظ جان خود هنگام نماز دست هاى خود را بر روى هم بگذارد، نمازش باطل مى شود؟
جواب: خير، اشكال ندارد، (به مسأله ى 928 رساله مراجعه شود).
كسى كه براى مخفى نگه داشتن عقايد دست ها را روى هم نهد
سؤال723. اگر كسى براى مخفى نگه داشتن عقايد خود دست ها را روى هم بگذارد، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر براى تقيّه ى لازمه باشد، اشكال ندارد.
دست روى هم گذاشتن بدون قصد
سؤال724. اگر كسى بدون قصد اين كه موافق غير شيعه عمل كند، دست ها را برهم بگذارد، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر براى ادب دست ها را روى هم بگذارد، بنابر احوط بايد نماز را دوباره بخواند.
اگر صورت به طرف راست يا چپ به طور كامل برگردد
سؤال725. اگر كسى صورت خود را كاملاً به طرف چپ يا راست برگرداند، آيا نمازش باطل مى شود؟ چنان چه سهوا اين كار را بكند چه صورتى دارد؟
جواب: اگر گردش فقط به صورت باشد و عمدا بوده و به پشت سر نرسد، كراهت دارد (به بعد از مسأله ى 928 رساله: بند پنجم مراجعه شود).
كسى كه به طور كامل به چپ يا راست برنگردد
سؤال726. اگر كسى به طور كامل به چپ يا راست برنگردد، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر با تمام بدن باشد و عمدا باشد، نمازش باطل مى شود.
كسى كه بنابر اضطرار سر برگرداند
سؤال727. اگر كسى بنابر اضطرار سر از قبله برگرداند، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: لحوق آن به آن چه تنها در حالت سهو موجب بطلان است، خالى از وجه نيست؛ هر چند جريان حكم صورت عمد در آن، احوط است.
كسى كه سهوا سر را به راست يا چپ برگردانده و وقت نماز گذشته
سؤال728. اگر شخصى سهوا به طرف راست يا چپ برگردد، در حالى كه ركن را انجام داده، اگر وقت نماز تمام شده باشد آيا قضاى نماز بر او واجب است؟
جواب: اگر گردش با تمام بدن و سهوا بوده و خارج از حدّ يمين و يسار (راست و چپ) نبوده، باطل نيست و اعاده و قضا ندارد. (به بعد از مسأله ى 928 رساله: مورد پنجم مراجعه شود).
صحبت كردن عمدى
سؤال729. كلمات چند حرفى باعث باطل شدن نماز مى شوند؟
جواب: اگر عمدا كلمه اى گفته شود كه دو حرف يا بيشتر باشد، ولى بى معنا باشد و يا اين كه يك حرف يا بيشتر بوده ولى معنا داشته باشد، موجب باطل شدن نماز مى گردد و گفتن عمدى آخ و آه و... كه دو حرف است، نماز را باطل مى كند.
كلام دو حرفى بدون معنا
سؤال730. آيا كلام دو حرفى بدون معنا نيز باعث بطلان نماز مى شود؟
جواب: بله، اگر عمدا باشد موجب باطل شدن نماز مى گردد.
قرائت قرآن و دعا در حال نماز
سؤال731. آيا خواندن آيات قرآن و ذكر و دعاهاى مأثور و غيرمأثور در حال نماز، باعث بطلان نماز مى شود؟
جواب: خواندن قرآن يا دعا در نماز اشكال ندارد، مگر چهار آيه اى كه سجده واجب دارند و يا دعا به گونه اى باشد كه به نظم واجب در قرائت و يا ذكر صدمه بزند و يا نفرين بر مؤمن باشد كه در اين صورت ها نماز باطل مى شود.
حرف زدن سهوى
سؤال732. اگر شخصى در نماز سهوا حرف بزند، نمازش باطل مى شود؟
جواب: خير.
حرف زدن در نماز مستحبى
سؤال733. آيا حرف زدن در نماز مستحبى اشكال دارد؟
جواب: بله، اگر عمدى باشد مبطل نماز است.
مطابقت جواب سلام با سلام
سؤال734. آيا جواب سلام در معرفه و نكره و مفرد و جمع بودن، بايد مثل خود سلام باشد؟
جواب: بله، بايد مثل سلام جواب گفته باشد.
اگر جواب «سلام عليكم» را با «السلام عليكم» بدهد
سؤال735. اگر شخصى بگويد «سلامٌ عليكم» و شخصى كه در حال نماز است بگويد «السلام عليكم» نمازش باطل مى شود؟
جواب: بله، باطل مى شود.
سلام به يك جمع
سؤال736. اگر شخصى به يك جمع سلام كند كه يك فرد از آن جمع در حال نماز خواندن است، آيا جواب سلام بر آن فرد نماز خوان واجب است؟
جواب: اگر شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته است يا نه، نبايد جواب بدهد و نيز اگر بداند كه او را هم قصد كرده و ديگرى جواب او را بدهد؛ اما اگر بداند كه او را هم قصد كرده يا اين كه بفهمد فقط او را قصد كرده و ديگرى جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد. ولى اگر بچه مميّزى هم جواب سلام را داد، بنابر اظهر از نمازگزار و ديگران ساقط مى شود.
سؤال737. اگر شخصى به يك جمع سلام كند كه همه ى آن ها در حال نماز خواندن مى باشند آيا جواب سلام بر همه واجب است؟
جواب: بله، ولى اگر يكى جواب داد، ديگران نبايد جواب بدهند.
سلام يك شخص به دو شخص
سؤال738. اگر يك فردى به دو نفر سلام كند، ولى مشخص نكند كه كدام مراد است و آن دو فرد هم ندانند كه مراد كدامشان است، آيا بر آن ها جواب سلام واجب است؟
جواب: خير، بر هيچ كدام واجب نيست و در حال نماز جايز نيست.
جواب سلام فرد نمازگزار به دو فرد كه پى در پى سلام مى كنند
سؤال739. اگر دو نفر پشت سر هم و پى در پى وارد مسجد شوند و با فاصله ى بسيار كم به فردى كه درحال نماز خواندن است سلام كنند، آيا بر فردى كه نماز مى خواند دو جواب سلام واجب است؟
جواب: بله، دو جواب سلام واجب است.
برگرداندن جواب سلام در نماز
سؤال740.اگر كسى به نمازگزارى سلام كند و او جوابش را ندهد، نمازش اشكال دارد؟
جواب: معصيت كرده است؛ ولى نمازش صحيح است.
جواب سلام شخصى كه به طور غلط سلام مى دهد
سؤال741. اگر در حال نماز باشيم و شخصى به طور غلط به ما سلام بدهد، مثلاً «عليكم» را با «الف» نه با «عين» تلفظ كند، واجب است جواب او را بدهيم يا خير؟
جواب: اگر سلام او سلام حساب نشود، جواب او واجب نيست؛ مگر اين كه احتمال بدهد فرد سلام كننده نمى تواند به صورت صحيح سلام دهد، كه در اين صورت جواب سلام واجب است.
جواب سلام هايى كه موجب باطل شدن نماز مى شود
سؤال742. اگر در حال نماز باشيم، جواب چه نوع از سلام ها را اگر بدهيم، نمازمان باطل مى شود؟
جواب: اگر ديگرى جواب سلام را داده يا غير مسلمان سلام كند و ما جواب دهيم، موجب باطل شدن نماز مى شود.
جواب دادن به سلام بچه غير مكلّف
سؤال743. آيا جواب سلام بچه غير مكلّف هم در حال نماز واجب است؟
جواب: بله، اگر بچه ى مميّز باشد جواب سلام او واجب است. (مسأله ى 938).
سرفه كردن عمدى
سؤال744. اگر كسى عمدا سرفه كند و اين سرفه كردن باعث شود صدايى كه دو حرف يا بالاتر است ايجاد شود، آيا نمازش باطل است؟
جواب: اگر كلمات دو حرفى باشد، در صورت عمدى بودن، نماز را باطل مى كند.
خواندن قرآن به نيّت غير قرآن
سؤال745. اگر نمازگزار يك عبارت از آيات قرآن را به نيّت غير قرآن بخواند، نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر تحت عنوان ذكر و دعاى داخل نباشد، نماز باطل مى شود.
خواندن آيه ى سجده دار در نماز
سؤال746. آيا خواندن آيه ى سجده دار باعث باطل شدن نماز مى شود؟
جواب: بله، موجب باطل شدن نماز مى گردد.
خواندن آيات و دعا به گونه اى كه اخلال به نماز وارد كند
سؤال747. آيا خواندن آيات قرآن، دعا و ذكر اگر باعث اخلال به نماز شود، نماز را باطل مى كند؟
جواب: اگر به نظم واجب در قرائت و يا ذكر صدمه بزند، نماز باطل مى شود.
نفرين هنگام نماز
سؤال748. آيا دعا عليه مؤمن (نفرين) هنگام نماز باعث باطل شدن نماز مى شود؟
جواب: بله، نماز باطل مى شود.
دعا براى مخاطب
سؤال749. آيا دعا براى مخاطب در هنگام نماز (به او بگويى غفر اللّه لك) باعث باطل شدن نماز مى شود؟
جواب: احتياطا باطل مى شود.
سؤال750. اگر فردى كه در حال نماز است به مخاطب خود بگويد «يا هذا غفر اللّه لك» آيا نمازش باطل است؟
جواب: بله، باطل است.
گفتن «غفر اللّه لك» در نماز
سؤال751. اگر فردى هنگام نماز عطسه كند و شخصى به او بگويد: «يرحمكم اللّه » و فرد نمازگزار بگويد: «غفر اللّه لك» ـ به قصد تحيت ـ آيا نمازش باطل مى شود؟ اگر بدون قصد تحيّت بگويد چه طور؟ آيا باز نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر به قصد تحيّت بگويد نمازش باطل مى شود؛ و اگر بدون قصد تحيّت بگويد باز احتياطا نمازش باطل مى شود.
حكم خنديدن در نماز
سؤال752. آيا اگر كسى سهوا به خاطر شنيدن سخن خنده دارى بى اختيار قهقهه بزند و با صداى بلند بخندد، نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر به حدّ قهقهه رسيده باشد، نمازش باطل مى شود.
تبسّم در نماز
سؤال753. آيا تبسّم نماز را باطل مى كند؟
جواب: خير، باطل نمى كند.
كسى كه شك كند قهقهه اش عمدى بوده يا سهوى
سؤال754. اگر شخصى شك كند كه قهقهه اش عمدى بوده و با اختيار بوده يا سهوى و بدون اختيار، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: ظاهرا باطل نمى شود.
كسى كه رنگش به خاطر جلوگيرى از خنديدن قرمز شود
سؤال755. آيا اگر كسى هنگام نماز به فكر يك مسأله ى خنده دار بيفتد؛ ولى خود را كاملاً كنترل كند و صداى خنده از او به گوش نرسد؛ ولى رنگش به خاطر اين كه خود را نگه داشته قرمز شود، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: نمازش صحيح است.
خنده اى كه نه قهقهه است و نه تبسّم
سؤال756. آيا خنده اى كه قهقهه نباشد و تبسّم هم نباشد، نماز را باطل مى كند؟
جواب: در صورتى كه مقدمه خنديدن به اختيار و توجه او بوده است، بنابر اظهر نمازش باطل است وگرنه باطل بودن نماز مطابق احتياط است كه نماز را تمام كرده و بعد از روى احتياط دو مرتبه اعاده نمايد.
گريه در حال نماز
سؤال757. آيا گريه ى باصدا، براى امر دنيوى، عمدا در حال نماز، نماز را باطل مى كند؟ اگر سهوى باشد، چه طور؟ اگر آن امر رجحان شرعى داشته باشد، چه حكمى دارد؟
جواب: گريه با صدا براى كار دنيا موجب باطل شدن نماز مى شود ولى اگر براى كار دنيا بى صدا گريه كند اشكال ندارد. و اگر از ترس خدا يا براى آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند، اشكال ندارد، بلكه از بهترين اعمال است.
گريه ى بدون صدا براى امر دنيايى
سؤال758. آيا گريه ى بدون صدا در صورتى كه براى امر دنيايى باشد نماز را باطل مى كند؟
جواب: اشكال ندارد.
گريه ى با صدا به صورت قهرى
سؤال759. اگر كسى قهرا گريه ى با صدا بر او غالب شود، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر مقدمه ى آن به اختيار و توجه او بوده نمازش باطل مى شود وگر نه احوط تمام كردن نماز و سپس اعاده است.
گريه بر امام حسين ـ عليه السّلام ـ در نماز
سؤال760. اگر نمازگزار در حال نماز به ياد مصايب سيّدالشّهداء ـ عليه السّلام ـ بيفتد و يا اگر شخصى ذكر مصيبت بخواند و انسان در حال نماز بر آن بزرگوار گريه كند، آيا نماز او صحيح است؟
جواب: بنابر اظهر جايز است.
گريه براى حضرت سيدالشهداء ـ عليه السّلام ـ
سؤال761. چرا گريه براى حضرت سيدالشهداء ـ عليه السّلام ـ نماز را باطل نمى كند؟
جواب: چون محبت خدا و حُبّ اولياى او، موجب حزن و گريه ى بر مصايب اولياى خداى متعال مى شود.
گريه براى مصيبت اولياى خدا
سؤال762. آيا گريه براى مصيبت اولياى خدا، به غير از حضرت سيدالشهداء ـ عليه السّلام ـ باعث باطل شدن نماز مى شود؟
جواب: اگر به داعى ثواب آخرتى باشد، مبطل نيست.
كسى كه عمدا آمين بگويد
سؤال763. اگر كسى بعد از اتمام سوره ى فاتحه، عمدا ـ در حال تقيّه ـ آمين بگويد، نمازش باطل مى شود؟
جواب: در حال تقيّه باطل نمى شود.
كسى كه قبل از تمام شدن سوره ى فاتحه آمين بگويد
سؤال764. اگر شخصى قبل از تمام شدن سوره فاتحه آمين بگويد، آيا نمازش باطل است؟
جواب: احتياطا باطل مى شود.
فرو دادن غذاى لاى دندان
سؤال765. اگر پس از غذا مشغول نماز شويم و غذاهاى باقى مانده لاى دندان را در وقت نماز فرو دهيم، آيا موجب اخلال در نماز مى شود؟
جواب: نماز باطل نمى شود.
غذا خوردن در نماز به مقدار كم و عمدى
سؤال766. اگر كسى عمدا مقدار كمى غذا بخورد، به گونه اى كه صورت نماز از بين نرود، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: بايد نمازش را تمام كرده و دوباره اعاده نمايد.
فرو دادن آب كشك، نبات و...
سؤال767. اگر در هنگام نماز كشك، نبات، آدامس و... در دهن بوده باشد و فقط آب آن ها فرو داده شود، نماز باطل مى گردد؟
جواب: بنابر اظهر نماز اشكال پيدا نمى كند.
عملى كه يك بار آن صورت نماز را از بين نمى برد
سؤال768. آيا عملى كه يك بار آن محو كننده صورت نماز نمى باشد؛ ولى تكرار آن صورت نماز را خراب مى كند، در صورتى كه يك بار انجام شود باطل كننده نماز است؟
جواب: خير، مبطل نيست.
معيار محو شدن صورت نماز
769. معيار محو شدن صورت نماز چيست؟
جواب: ملاك، كارهايى است كه نزد افراد متشرعه، صورت نماز را به هم بزند.
حركت دادن انگشتان هنگام نماز
سؤال770. آيا زيادى حركت دادن انگشتان هنگام نماز، نماز را باطل مى كند؟
جواب: خير، باطل نمى كند.
اشاره كردن به چيزى هنگام نماز
سؤال771. اگر هنگام نماز با دست به چيزى اشاره كنيم، نماز باطل مى شود؟
جواب: اشكال ندارد.
كشتن مار و عقرب هنگام نماز
سؤال772. آيا كشتن حيوانات موذى مثل مگس، مار، عقرب و... هنگام نماز، نماز را باطل مى كند؟
جواب: اشكال ندارد.
نگه داشتن بچه هنگام نماز
سؤال773. آيا نگه داشتن بچه و شير دادن او هنگام نماز، نماز را باطل مى كند؟
جواب: اشكال ندارد.
شمارش تسبيحات با دست يا تسبيح، هنگام نماز
سؤال774. آيا شمارش تسبيحات اربعه با دست يا تسبيح، هنگام نماز، نماز را باطل مى كند؟
جواب: خير، باطل نمى كند.
تكيه بر عصا هنگام نماز
سؤال775. آيا اگر پيرمردى هنگام نماز بر عصايش تكيه كند، نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر بدون تكيه بر عصا نتواند بايستد، اشكال ندارد.
قرآن خواندن با صداى بلند براى علامت دادن، حين نماز
سؤال776. اگر شخصى براى علامت دادن هنگام نماز، قرآن را با صداى آشكار بخواند، آيا نمازش باطل مى شود؟
جواب: اگر كلمه اى را به قصد ذكر بگويد، مثلاً به قصد ذكر بگويد «اللّه اكبر» و در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند، اشكال ندارد؛ ولى اگر به قصد اين كه چيزى را به كسى بفهماند كلمه اى را، مناسب مقصودش بگويد؛ اگرچه قصد ذكر هم داشته باشد، نماز باطل مى شود.
