العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > افعال نماز:
ركوع
گفتن اعظيم به جاى عظيم
سؤال572. اگر كسى در ركوع نماز به جاى «عظيم»، «اعظيم» بگويد، چه حكمى دارد؟ و نمازهايى را كه به اين صورت خوانده، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر سهوا بوده مانعى ندارد و اگر به علت جهل بوده، صحيح نيست و بايد نمازهايى كه به اين صورت خوانده شده، به تدريج قضا كند.
عوض كردن ذكر ركوع يا سجود
سؤال573. اگر شخصى در حال ركوع و يا سجود به جاى «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و يا «سبحان ربى العظيم و بحمده» بگويد «سبحان ربّنا الاعلى» و يا «سبحان ربنا العظيم»، آيا صحيح است؟
جواب: اگر به قصد ورود نگويد، صحيح است.
قصد ركوع پس از خم شدن و قيام متّصل به ركوع
سؤال574. در مسأله ى 841 توضيح المسائل است كه اگر قصد ركوع بعد از خم شدن به وجود آمد، بنا بر اظهر كافى است، با توجّه به اين كه: قيام متصل به ركوع، ركن است، چگونه اين نماز صحيح است؟
جواب: منظور از قيام متّصل به ركوع آن است كه از حال قيام به ركوع برود و در فرض مسأله، اين حالت حاصل است و انحنا، مقدّمه ركوع است و قصد مقدمّيت لازم نيست.
شك در ركوع يا سجود از كسى كه با اشاره نماز مى خواند
سؤال575. بيمارى كه ركوع و سجود را با اشاره انجام مى دهد در صورتى كه شك كند در حال ركوع است يا سجده، تكليف چيست؟
جواب: بنا بگذارد كه در حال ركوع است.
فراموشى ركوع و تذكّر در سجده ى اوّل
سؤال576. اگر در سجده ى اوّل يادش بيايد كه ركوع را فراموش كرده، وظيفه چيست؟
جواب: بنابر احتياط واجب برگردد و ركوع را به جا آورد و بعد از نماز سجده ى سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده كند.
اضافه كردن ركوع
سؤال577. اگر در يك ركعت از نماز، سهوا، دو ركوع به جا آوريم، چه حكمى دارد؟
جواب: نماز باطل مى شود.
مستحبات ركوع
سؤال578. چه چيزهايى در ركوع، مستحب است؟
جواب: به مسأله ى 852 و 853 رساله رجوع شود.
سر از ركوع برداشتن قبل از تمام شدن ذكر ركوع (سهوا)
سؤال579. اگر نمازگزار قبل از تمام شدنِ ذكر ركوع، سهوا، سر از ركوع بر دارد، نمازش چه حكمى دارد؟
جواب: اشكال ندارد.
سر از ركوع برداشتن قبل از تمام شدنِ ذكر ركوع (عمدا)
سؤال580. اگر نمازگزار قبل از تمام شدن ذكر ركوع، عمدا، سر از ركوع بردارد، نمازش چه حكمى دارد؟
جواب: نمازش باطل مى شود.
گفتن ذكر ركوع، قبل از آن كه به مقدار ركوع خم شود
سؤال581. اگر قبل از آن كه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد، سهوا ذكر ركوع را بگويد، نمازش چه حكمى دارد؟
جواب: بعد از آرامش بدن ذكر را دوباره بگويد.
سؤال582. اگر قبل از آن كه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد، عمدا ذكر ركوع را بگويد، نمازش چه حكمى دارد؟
جواب: اگر به آن اكتفا كند يا به قصد خصوصيت باشد، نمازش باطل مى شود.
حركت بدن در حال ركوع بر اثر عبور و مرور مردم
سؤال583. اگر در هنگام ركوع بر اثر عبور و مرور، شخص نمازگزار، حركت كند و از جايش تكان بخورد، نمازش چه حكمى دارد؟
جواب: اگر بدن از حال آرام بودن خارج شده است، بايد بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذكر را بگويد؛ ولى اگر كمى حركت كند كه از حال آرام بودن خارج نشود، اشكال ندارد.
حركت بدن در حال ركوع، به خاطر ناهموارى مكان
سؤال584. اگر كسى به هنگام ذكر ركوع، سهوا، به خاطر ناهموارىِ مكانى كه در آن مكان ايستاده، پايش را جا به جا كند، چه حكمى دارد؟
جواب: بايد ذكر ركوع را دوباره بگويد.
ذكر ركوع
سؤال585. آيا در ركوع، هر ذكرى كه بگويد كافى است؟ يا اين كه حتما بايد ذكر خاصّى بگويد؟
جواب: كافى بودن هر ذكرى كه خواست بگويد در ركوع خالى از وجه نيست. ولى احتياط مستحب آن است كه سه مرتبه «سبحان اللّه » يا يك مرتبه «سبحان ربى العظيم و بحمده» بگويد.
شك در ذكر ركوع
سؤال586. كسى كه بعد از ركوع نمى داند كه ذكر ركوع را گفته است يا نه؟ چه بايد بكند؟
جواب: به شكش اعتنا نكند.
شك در صحيح ادا نكردن ذكر ركوع
سؤال587. كسى كه در صحيح ادا كردن الفاظ اذكار ركوع، بعد از ركوع يا در هنگام ركوع، شك كند، چه بايد بكند؟
جواب: به شك خود اعتنا نكند.
شخص بيمارى كه نمى تواند به مقدار ذكر ركوع، در ركوع باقى بماند
سؤال588. اگر شخصى بر اثر بيمارى، نتواند به مقدار ذكر، در ركوع بماند، چه بايد بكند؟
جواب: در صورتى كه بتواند پيش از آن كه از حدّ ركوع بيرون رود ذكر را بگويد، بايد ذكر را در آن حال تمام كند.
گفتن اذكارى بعد از گفتنِ ذكر ركوع
سؤال589. اگر در ركوع، بعد از گفتن ذكر ركوع، اذكار ديگرى را بگوييم، چه حكمى دارد؟
جواب: اشكال ندارد.
مقدار تكرار ذكر ركوع
سؤال590. اگر در ركوع، ذكر «سبحان ربى العظيم و بحمده» را دو بار يا چهار بار بگويد، چه حكمى دارد؟ آيا حتما اين ذكر را بايد يك مرتبه يا به مقدار معيّنى بگويد؟
جواب: اشكال ندارد، ولى مستحب است به عدد فرد بگويد.
معناى انجام دادن ركوع و سجده با اشاره
سؤال591. به جا آوردن ركوع و سجده با اشاره يعنى چه؟
جواب: يعنى با سر اشاره نمايد (مسأله ى 848 رساله).
انجام دادن ركوع با اشاره
سؤال592. در چه موردى مى تواند ركوع را با اشاره به جاى آورد؟
جواب: در صورتى كه هرگز ـ حتى با تكيه ـ نتواند براى ركوع خم شود (به مسأله ى 848 و 849 رساله رجوع شود).
شك در انجام ركوع قبل از رفتن به سجده
سؤال593. كسى كه قبل از رفتن به سجده شك كند كه آيا ركوع را به جا آورده است يا نه؟ چه بايد بكند؟
جواب: بايد ركوع را به جا آورد.
شخصى كه در حال قيام نمى داند ركوع را به جا آورده يا نه
سؤال594. كسى كه در حال قيام بعد خواندن حمد و سوره يا در ركعت سوم و چهارم، بعد از تسبيحات اربعه، شك كند كه آيا ركوع را به جا آورد يا نه، چه بايد بكند؟
جواب: بايد ركوع را به جا آورد.
فراموشى ركوع و تذكّر آن بعد از نماز
سؤال595. كسى كه ركوع را فراموش كند و بعد از نماز متوجه شود، چه بايد بكند؟
جواب: بايد نماز را دوباره بخواند.
فراموشى ركوع و تذكّر آن بعد از انجام دو سجده
سؤال596. كسى كه ركوع را فراموش كند و بعد از انجام دو سجده، متوجه شود، چه بايد بكند؟
جواب: بايد نماز را دوباره بخواند.
ركوع كسى كه قامت و قد خميده اى دارد
سؤال597. كسى كه خلقت اوليه اش خميده بوده يا در اثر كهولت سن و يا بيمارى، قدّ خميده اى دارد، براى انجام ركوع چه بايد بكند؟
جواب: تا امكان راست ايستادن، هر چند با تكيه دادن به چيزى ولو فى الجمله را دارد، قيام قبل از ركوع را بايد به جا آورد و در غير اين صورت به مقدارى بيشتر منحنى و خم مى شود به طورى كه از حدّ ركوع خارج نشود و اگر اين هم ممكن نشد، به همان حالت نيّت ركوع مى كند و با سر اشاره مى كند.
كسى كه نمى تواند به اندازه ى ركوع خم شود
سؤال598. اگر كسى بر اثر بيمارى و يا در اثر كهولت سن، نتواند به اندازه ى ركوع خم شود، چه بايد بكند؟
جواب: بايد به چيزى تكيه دهد و ركوع كند، و اگر موقعى هم كه تكيه داده نتواند به طور معمول ركوع كند، بايد به هر اندازه مى تواند خم شود و اگر به هيچ صورتى نتواند خم شود، بايد با سر اشاره نمايد. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 848 رساله رجوع شود).
ركوع شخص جالس
سؤال599. كسى كه نشسته نماز مى خواند، براى ركوع بايد به چه اندازه اى خم شود؟
جواب: به اندازه اى كه مسمّاى ركوع حاصل شود، منحنى مى شود و تحقق آن بنابر احوط به اين است كه صورت او به نزديكى محل سجودش برسد.
مقدار خم شدن در ركوع
سؤال600. در ركوع به چه اندازه اى بايد خم شويم؟
جواب: بايد به اندازه اى خم شد كه بتوان دست را به زانو گذاشت.
مقدار خم شدن در ركوع براى كسى كه دست او بلندتر از ديگران است
سؤال601. كسى كه دست او بلندتر از ديگران است، كه اگر مقدارى خم شود، به زانو مى رسد، به چه مقدار بايد خم شود؟
جواب: بايد به اندازه معمول خم شود.
مقدار خم شدن در ركوع نماز وتيره
سؤال602. در نماز وتيره و يا نماز احتياطِ نشسته، چه مقدار لازم است خم شويم؟
جواب: مثل ركوع فرد نشسته كه قبلاً ذكر شد.
ركوع نماز مستحبى در حال حركت
سؤال603. كسى كه مشغول خواندن نماز مستحبى در حال حركت است، جهت ركوع چه مقدار لازم است كه سر خود را خم نمايد؟
جواب: به حدى كه ايماء و اشاره ى با سر صدق كند.
قرار دادن دست ها بر سر زانو در حال ركوع
سؤال604. آيا لازم است در ركوع، دست ها بر سر زانوها گذاشته شود؟
جواب: خير، لازم نيست (مسأله ى 839 رساله).
دفع حيوانِ مزاحم در حال ركوع
سؤال605. اگر در حال ركوع، دست را از زانو برداريم و حيوان مزاحمى مثل پشه يا مگس را از خود دور كنيم، چه حكمى دارد؟
جواب: اشكال ندارد.
كسى كه لوزه اش را عمل كرده و نمى تواند خم شود
سؤال606. اگر كسى كه لوزه اش را عمل كرده است و در صورت خم و راست شدن، احتمال خونريزى و يا ضرر بدهد وظيفه چيست؟
جواب: اگر عاجز از ركوع و سجود است به جهت خوف ضرر، اگرچه جلوسى باشد و فقط متمكّن از قيام است، اكتفا به قيام و ايماء كه متمكن از غير اين ها نيست مى نمايد؛ و اگر متمكن از قيام نيست هر چند با تكيه بر چيزى، نشسته نماز مى خواند و براى ركوع و سجود، ايما و اشاره مى كند و در صورت عدم تمكّن از جلوس، نوبت به صلاة استلقاءً (نماز به پشت خوابيده) و با ايماء مى رسد وگرنه، اضطجاع (خوابيدن به پهلو) با ايماء وظيفه ى اوست
