العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره):
قبله
انحراف اندك از قبله
سؤال40. اگر نمازگزار مقدار كمى از قبله منحرف باشد، براى نماز اشكال دارد؟
جواب: عمدا نبايد منحرف باشد، مگر به اندازهى پهناى يك انگشت كه بخشوده است.
انحراف از قبله به صورت سهوى
سؤال41. كسى بعد از اتمام نمازش مى فهمد كه مقدارى از قبله منحرف بوده، در اين صورت نماز او چه حكمى دارد؟
جواب: اگر انحراف او بيشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بوده است، در صورتى كه داخل وقت نماز متوجه شود، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، در وجوب قضا تامل است.
پى بردن به نادرست بودن جهت قبله در بين نماز
سؤال42. اگر در بين نماز متوجه شويم كه جهت قبله را نادرست ايستاده ايم، چه كار بايد بكنيم؟
جواب: اگر انحراف در بين طرف راست و چپ او بوده و قبله در پشت قرار نگرفته باشد، به طرف قبله متوجه مى شود و بقيه نمازش را مى خواند و صحيح است؛ ولى اگر پشت به قبله بوده و يا كاملاً به طرف راست يا چپ بوده، نماز را قطع مى كند و دوباره رو به قبله نماز مى خواند.
تكليف نمازهايى كه در غير جهت قبله خوانده شده است
سؤال43. فردى سالهاى متمادى در خانه اش به سمتى كه فكر مى كرده جهت درست قبله است نماز مى خوانده اكنون فهميده است كه اشتباه مى كرده؛ تكليف نمازهايى كه قبلاً خوانده چيست؟
جواب: اگر انحراف در بين طرف راست و چپ قبله بوده و پشت به قبله نماز نخوانده بوده است، نمازهايى كه وقت آنها گذشته، صحيح است و اگر پشت به قبله خوانده بوده، بنابر احوط نمازهايش را قضا نمايد.
حداكثر ميزان انحراف از قبله
سؤال44. به نظر جنابعالى، تا چند درجه انحراف از قبله جايز است و نماز ما اشكال پيدا نمى كند ؟
جواب: عمدا انحراف جايز نيست و بايد صدق عرفىِ توجه به قبله محفوظ باشد؛ مگر به اندازه ى پهناى يك انگشت كه بخشوده است.
عدم توانايى از رو كردن به سمت قبله
سؤال45. بيمارى به گونه اى روى تخت بسترى شده كه امكان رو كردن به سمت قبله را ندارد. آيا مى تواند نمازش را در همان حال ـ يعنى در خلاف جهت قبله ـ بخواند؟
جواب: اگر با كمك ديگران هم نتواند، همان طور نماز بخواند.
خلاف جهت قبله نماز خواندن مريض
سؤال46. مريضى كه در روى تخت بسترى بوده، مى ترسيده كه اگر به سمت قبله رو كند، برايش خطر داشته باشد به همين جهت نمازهايش را به همان حال خوانده است، بعدا مى فهمد كه ترس او بىمورد بوده، در اين صورت نمازهايى كه خوانده چه حكمى دارد؟
جواب: اگر خوف او عقلايى بوده و هيچ راه اطمينان بخشى نداشته، نماز او محكوم به صحت است و احوط اعاده است.
سؤال47. مريضى كه مى تواند تخت خود را به سمت قبله برگرداند ولى اين كار براى او مشقت دارد، آيا لازم است اين كار را انجام دهد يا خير؟
جواب: اگر مشقّتِ قابل تحمّل باشد بايد به سمت قبله نماز بخواند.
سؤال48. شخصى در اثر بيمارى، توانايى نشستن و سر پا ايستادن را ندارد، يعنى همواره به رو مى خوابد، وظيفه او در نماز از حيث رو به قبله بودن چيست؟
جواب: اگر مى تواند بايد به پهلوى راست بخوابد و اگر نمىتواند بنابر احوط به پهلوى چپ بخوابد؛ و اگر آن هم ممكن نيست به پشت بخوابد به طورى كه كف پاهاى او رو به قبله باشد و اگر آن هم ممكن نيست به هر صورتى كه ممكن است نماز بخواند، ولى تا حد امكان طورى باشد كه نزديكتر به نماز كسى كه به طورى عادى نماز مى خواند باشد وگرنه بايد نزديكتر به نماز كسى كه ايستاده نماز نمى خواند، با رعايت مراتبى كه ذكر شد، باشد.
نماز خواندن شخص معيوب بر خلاف جهت قبله
سؤال49. سر شخصى بر اثر بيمارى به طور كامل معكوس شده و صورتش به پشت برگشته است. وظيفه او هنگام نماز در مورد رو به قبله بودن چيست؟
جواب: اگر با عدم عسر و سختى، تمكّن دارد كه صورت و بدنش را با هم رو به قبله كند، احتياطا با رعايت قبله نماز بخواند و در غير اين صورت بدن بايد رو به قبله باشد و آن مقدّم بر صورت است.
استفاده از قبله نما براى تشخيص جهت قبله
سؤال50. آيا استفاده از قبله نما براى تشخيص جهت قبله كافى است يا خير؟
جواب: اگر ظنّآور باشد كافى است.
قبله فردى كه از همه طرف فاصله يكسانى با كعبه دارد
سؤال51. با توجه به كروى بودن زمين اگر فردى از لحاظ جغرافيايى جايى باشد كه از همه طرف فاصلهى او با كعبه يكسان است، به كدام جهت نماز بخواند؟
جواب: به هر طرفى كه نماز بخواند،صحيح است.
تعيين قبله در روى كرات ديگر آسمانى
سؤال52. با فرض امكان سفر به كرات ديگر از قبيل ماه و... حكم قبله در آن مكانها چيست؟
جواب: بايد به طرف كرهى زمين نماز بخواند.
نماز خواندن در جهت محور عمود بر كعبه
سؤال53. اگر راستاى خانهى كعبه را عمود بر سطح زمين امتداد دهيم از آن سمت ديگر كرهى زمين خارج مىشود. با توجه به اين كه فضاى بالا و پايين كعبه در حكم خود كعبه است، افرادى كه در آن سوى كره ى زمين زندگى مى كنند به سمت امتداد كعبه ـ كه به آنها نزديكتر است ـ نماز بخوانند يا به سمتى كه آنها را از روى سطح كرهى زمين به كعبه وصل مى كند؟
جواب: به طريق دومى عمل كنند.
وجود اختلاف در تعيين جهت قبله به وسيله محراب مساجد و قبله نماهاى امروزى
سؤال54. اگر در يافتن جهت قبله از طريق محراب مساجد و قبور مسلمين، با تعيين قبله از طريق قبله نما، از نظر محاسبه رياضى اختلاف وجود داشته باشد؛ تكليف چيست؟
جواب: هر كدام اطمينان آور باشد برطبق آن عمل كند، در غير اين صورت هر كدام كه سبب ظنّ قوى تر شود بايد ملاك عمل قرار گيرد.
قبله بر روى سطح حركت كننده
سؤال55. شخصى كه با كشتى يا قطار يا هواپيما مسافرت مى نمايد، رو به سمت قبله مشغول نماز خواندن مى شود. در حين اداى نماز، ناگهان كشتى تغيير مسير مى دهد و آن فرد در خلاف جهت قبله قرار مى گيرد. در اين وضعيت، تكليف او چيست؟
جواب: بايد سريعا به جهت قبله برگردد.
عدم لزوم يقين به صحت جهت قبله
سؤال56. آيا در صحت جهت قبله، يقين لازم است يا گمان هم كفايت مى كند؟
جواب: بنابر اظهر مى تواند به گمان خود عمل نمايد ولى اگر مشكل نباشد، احتياط در تحصيل علم و يا گمان قوى تر است.
نماز خواندن در جهتى كه صاحبخانه به ميهمان نشان مى دهد
سؤال57. آيا مى توان به گفته صاحبخانه در مورد جهت قبله اعتماد كرد يا اين كه خودمان بايد بررسى و تحقيق كنيم؟
جواب: بنابر اظهر مى تواند به گمانى كه از گفته او به دست آورده عمل كند ولى اگر بتواند از راه ديگرى گمان قوى تر پيدا كند، بنابر احتياط گمان قوىتر را تحصيل مى نمايد.
سؤال58. اگر براى فرد ميهمان از گفته ى صاحب خانه در مورد جهت قبله، يقين حاصل نشود؛ آيا مى تواند در آن جهتى كه صاحب خانه گفته نماز بخواند يا نه؟
جواب: در صورت گمان به قبله از گفتار او همان كفايت مى كند اما اگر بتواند از راه ديگرى علم يا گمان قوى تر پيدا كند، بنابر احتياط گمان قوى تر را تحصيل نمايد.
اختلاف نظر دو امام جماعت در مورد قبله ى يك مسجد
سؤال59. در مسجدى يك امام جماعت براى اقامه نماز ظهر و يك امام جماعت ديگر براى اقامه نماز مغرب مى آيد. امام جماعت اوّل طبق جهت محراب رو به قبله مى ايستد، ولى دومى با استدلال به علم قبله شناسى عقيده دارد كه قبله حدود 20 درجه به سمت راست انحراف دارد. در اين صورت تكليف مأمومين در اقتدا به اين دو امام جماعت چيست؟
جواب: مأمومين به علم يا اطمينان خود عمل مى كنند و اگر با اعتقاد امام مخالف بودند، بنابر احوط نبايد اقتدا كنند.
اختلاف نظر مأموم با مأمومين ديگر در مورد جهت قبله
سؤال60. آيا فردى كه اعتقاد دارد جهت صفوف نماز جماعت به سمت قبله نيست، مى تواند به جماعت اقتدا كند؟
جواب: على الاحوط نمى تواند اقتدا كند.
انحراف عمدى از جهت قبله به ميزان اندك
سؤال61. فردى جهت دقيق قبله را مى داند، ولى عمدا به مقدار اندكى از جهت قبله برمى گردد، در اين حال نماز او چه حكمى دارد؟
جواب: انحراف عمدى به اندازه ى پهناى يك انگشت جايز است نه بيشتر.
گفتن جهت صحيح قبله به كسى كه دچار اشتباه است
سؤال62. اگر بدانيم شخصى در غير جهت قبله نماز مى خواند، آيا لازم است به او بگوييم؟
جواب: خير، لازم نيست.
عدم توانايى در تشخيص جهت قبله
سؤال63. اگر در جايى باشيم كه هيچ ابزار و وسيله اى براى تشخيص جهت قبله نداشته باشيم، تكليف ما در هنگام نماز خواندن چيست؟
جواب: چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد از روى احتياط چهار نماز به چهار طرف بخواند، اگرچه بعيد نيست فقط يك نماز به يكى از چهار طرف كه بخواند كافى باشد و سه نماز ديگر مستحب و از روى احتياط باشد و اگر به اندازه چهار نماز وقت ندارد، بايد به اندازه اى كه وقت دارد بخواند و در مواردى كه نماز متعدد مى خواند بايد نمازها را طورى بخواند كه يقين كند يكى از آنها رو به قبله بوده است يا اگر از قبله كج بوده، به طرف دست راست و دست چپ نرسيده است.
عدم تشخيص جهت قبله به علّت تنگى وقت
سؤال64. اگر وقت تنگ باشد و قادر به تشخيص جهت قبله نباشيم، چه كار بايد بكنيم؟
جواب: به پاسخ سؤال قبلى و نيز مسأله 656 رساله رجوع شود.
