العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > وفات آیةالله «آخوند خراسانی» (1329 ق):
فرزندان آخوند خراسانی
آخوند ملامحمدکاظم خراسانی از علما و فقهای طراز اول شیعه میباشد که در ۱۲۵۵ در مشهد به دنیا آمد.
خراسانی شش فرزند داشت؛ پنج پسر و یک دختر. پسران او که همگی به تحصیل علوم دینی روی آوردند به ترتیب عبارت‌اند از: آقا میرزا مهدی، آقا میرزا محمد (آقازاده خراسانی، حاج میرزا احمد، آقا حسین (عالم دینی مقیم نجف؛ متولد ۱۳۱۸ و متوفی ۱۳۹۶) و آقا حسن.
تنها دختر او همسر شیخ اسماعیل رشتی متوفی ۱۳۴۳؛ فرزند میرزا حبیب‌اللّه رشتی بود.
میرزا مهدی خراسانی
میرزا مهدی خراسانی، مشهور به آیةاللّه‌زاده، در ۱۲۹۲ در نجف به دنیا آمد.
پس از فراگیری درس‌های مقدماتی و بخشی از متون دوره سطح، بر اثر سکته مغزی و به قولی بر اثر ضعف شدید چشم، از ادامه تحصیل بازماند و به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی روی آورد.
او دستیار پدر بود و در مبارزه با استبداد و برپایی و استقرار مشروطه فعالیت چشم‌گیری داشت.
برخی از تلگراف‌ها و نامه‌های آخوند خراسانی را میرزا مهدی به امر پدر تنظیم کرده است، از جمله نامه مشهور آخوند در پاسخ به نامه سرکنسول روس در بغداد که در محافل و جراید آن زمان انعکاس وسیعی داشت.
او در میان رجال سیاسی ایران و به‌ویژه در محافل سیاسی عراق فردی بانفوذ بود و پس از درگذشت آخوند به مبارزه در برابر روس و انگلیس ادامه داد.
او در ۱۳۶۴ برای زیارت مزار امام رضا علیه‌السلام عازم ایران شد ولی پیش از رسیدن به مشهد در جمادی الآخره همان سال/ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۲۴ در تهران درگذشت و در مشهد به خاک سپرده شد.
میرزا احمد کفائی
میرزا احمد کفائی خراسانی در ۱۳۰۰ در نجف به دنیا آمد.
درس‌های مقدماتی و بخشی از سطوح را در منزل نزد استادانی خصوصی فرا گرفت. سپس مکاسب را به سفارش پدر نزد سید ابوالحسن اصفهانی و رسائل و کفایه را نزد برادرش، میرزا محمد آقازاده، آموخت.
از ۱۳۱۹ در درس‌های خارج فقه و اصول خراسانی شرکت کرد و پیش از ۲۵ سالگی به درجه اجتهاد رسید.
در حیات پدر به ایران آمد و در هنگام درگذشت پدرش در مشهد بود و سپس به عراق بازگشت و به تدریس درس‌های دوره سطح پرداخت.
او در نهضت استقلال عراق، در برابر سلطه استعماری انگلیس، به عنوان نزدیک‌ترین مشاور میرزا محمدتقی شیرازی، مشارکتی فعال داشت.
پس از سیطره انگلیس بر عراق به همراه شانزده تن از انقلابیون بزرگ تحت تعقیب بود و مورد سوء قصد قرار گرفت؛ از این رو به مدت یک سال در مکه به سر برد و پس از به حکومت رسیدن ملک فیصل در عراق به نجف بازگشت و به مبارزه ادامه داد.
کفائی در ۱۳۰۲ش (۱۳۴۱) به همراه گروهی دیگر از عالمان دینی، از جمله نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی به ایران تبعید شد و چون با بازگشت او به عراق موافقت نشد در ۱۳۰۳ش (۱۳۴۲) در مشهد قصد توطن کرد و تا پایان عمر در آن‌جا ماند و به فعالیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی پرداخت؛ از جمله سه دوره خارج اصول و نیز خارج برخی مباحث فقه را تدریس کرد.
کفائی بعد از درگذشت برادرش، محمد آقازاده (متوفی ۱۳۱۶ش)، زعامت حوزه علمیه خراسان را برعهده گرفت و پس از رویدادهای شهریور ۱۳۲۰، حوزه علمیه منحل شده مشهد را احیا کرد و تشکیلات و هیئت‌های مذهبی مهمی را در آن‌جا سامان داد.
کفائی در دی ۱۳۵۰ (ذیقعده ۱۳۹۱) در همان‌جا درگذشت و در حرم امام رضا علیه‌السلام به خاک سپرده شد.
حاشیه‌ای بر مباحث الفاظ کفایة الاصول از آثار اوست.
میرزا حسن
آخرین فرزند آخوند خراسانی، میرزا حسن، در ۱۳۲۰ در نجف به دنیا آمد.
علوم دینی را در نجف فرا گرفت. در ۱۳۰۳ یا ۱۳۰۴ش (۱۳۴۳ یا ۱۳۴۴) به ایران سفر کرد و در مشهد ساکن شد.
چند دوره نماینده مشهد در مجلس شورای ملی بود و در اواخر عمرش عضو مجلس سنا شد.
او در ۱۹ مرداد ۱۳۳۳ در تهران درگذشت و در حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد.
