العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله):
شبیه سازى
١ – حکم شبیه سازی
سؤال: نظر شما در مورد شبیه سازی در موارد مختلف چیست؟
جواب: شبیه سازی ذاتاً حرام نیست، ولی مفاسد مختلف حقوقی و اخلاقی و اجتماعی و پزشکی دارد فلذا جایز نیست، ولی شبیه سازی اعضا این مفاسد را ندارد.
٢ – پیوند اعضای شبیه سازی شده
سؤال: در صورتى که بشر موفق به شبیه سازى برخى از اعضاى انسان شود پیوند زدن آن به انسان چه حکمى دارد؟
جواب: مانعى ندارد.
٣ – تغییر ژنهای سلولهای بدن انسان
سؤال: در عالم پزشکى متداول شده که روى موجودات بسیار ریز ژنهاى درون سلولهاى بدن انسان و غیر انسان اقداماتى انجام مى دهند که گفته مى شود موجب پیدایش تغییراتى در ساختمان روانى انسانها و یا تغییرات جسمى انسانها و غیر انسانها مى گردد، بفرمایید:
الف) آیا نفس این عمل (دست کارى کردن ژنها) جایز است؟
ب) در صورتى که این اقدام به منظور درمان صورت نگیرد و لیکن در جهت دستیابى به برتریهاى جسمى و یا روانى و پیشرفت علم پزشکى بوده باشد، آیا جایز است چنین اقداماتى انجام گیرد؟
ج) اگر اقدام فوق روى نطفه یا جنین انجام شود حکم چگونه خواهد بود؟
جواب: الف) هرگاه این تغییرات مثبت باشد اشکالى ندارد.
جواب: ب) اگر مثبت باشد اشکالى ندارد.
جواب: ج) مانند مسأله سابق است.
٤ – احکام شرعی انسان شبیه سازی شده
سؤال: سوال بنده در مورد عمل شبیه سازی انسان است. اینکه علاوه بر مطلع شدن از حلال یا حرام بودن این عمل می خواهم بدانم که برای انسانی که از این شیوه به وجود می آید ((منظور انسانی که چند سال پیش در ایران از این طریق به وجود آمده )) آیا زندگی این شخص بدون حضور خداوند و بدون داشتن روحی پاک تا ابد جریان دارد یا برای این انسان خدا و بهشت و جهنم و سایر احکام و ...معنی دارد یا خیر؟ آیا خدا این انسان را جزو بند گان خویش می داند؟ آیا این انسان از نظر حقوق بشری با انسان های دیگر در یک طراز قرار دارد؟ و آیا انسان حق ازدواج دارد؟
جواب: اولا: شبیه سازی ذاتا کار حرامی نیست ولی چون آثار نامطلوب اجتماعی دارد از آن منع شده است و ثانیا: این انسان با سایر انسان ها تفاوتی ندارد مثل این است که شما قلمه ای از درخت سیب بردارید و در باغچه منزل بزنید و تبدیل به درخت سیب شود این درخت با سایر درختان سیب تفاوتی ندارد، بنابراین تمام حقوق و تکالیف برای او ثابت است.
٥ – احکام مرتبط با شبیه سازی
سؤال: با توجّه به پیشرفت علم پزشکى و ژنتیک، و موفقیّت انسان در تولید غیر جنسى گوسفند، موش و مانند آن، و قابلیّت اجراى این عمل در تولید غیر جنسى انسان و ترمیم اعضا، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا انجام چنین عملى (تولید انسان کامل از طریق شبیه سازى) شرعاً صحیح است؟
ب) آیا ساخت اعضا و پیوند آن به انسان، شرعاً صحیح است؟
ج) با فرض اجراى چنین عملى در خارج از ممالک اسلامى و پیدایش چنین موجودى، آیا این موجود مى تواند به دین اسلام مشرّف شود؟
د) آیا مى توان با چنین موجودى معاشرت و معامله کرد؟
هـ ) ازدواج با چنین موجودى چه حکمى دارد؟
و) آیا مى توان از چنین انسانى ارث برد؟
ز) آیا او مى تواند ازدواج کند؟
جواب: الف) همان گونه که قبلاً اشاره کرده ایم این کار ممکن است ذاتاً اشکالى نداشته باشد; ولى با توجّه به عوارض نامطلوب فراوان اجتماعى و اخلاقى که بر آن مترتّب مى شود، شرعاً مجاز نیست; بعلاوه، اگر مستلزم نظر و لمس حرام به هنگام کشت سلّول مشابه در رحم انسان گردد، از این نظر اشکال دیگرى متوجّه آن مى شود.
جواب: ب) اشکالى ندارد، مشروط بر اینکه مستلزم کار حرام خاصّى نبوده باشد.
جواب: ج) تشرّف چنین انسانى به دین اسلام بى مانع است.
جواب: د) اشکالى ندارد; انسانى است همانند سایر انسانها.
جواب: ه) ازدواج و نکاح او با هرکس جز محارم، یعنى کسى که سلّول از او گرفته شده، یا در رحم او پیوند زده شده، بى مانع است.
جواب: و) چنین موجودى از کسى ارث نمى برد; همانند فرزندان رضاعى که محرم هستند، و ارث نمى برند.
جواب: ز) آرى، از این نظر فرقى با سایر انسانها ندارد.
