کالبد شکافى

١ – کالبد شکافی برای آموزش و کشف جرم

سؤال: الف) آیا براى تشخیص علّت مرگ جهت پیشرفت علم پزشکى و تعلیم به دانشجویان، کالبد شکافى جایز است؟

سؤال: ب) اگر کالبد شکافى براى کشف جرم شناسایى قاتل باشد حکم چگونه است؟

سؤال: ج) اگر کالبد شکافى تنها راه براى رهایى یک متّهم بى گناه از مرگ باشد قضیه چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که ضرورتى ایجاب کند که کالبد شکافى شود مانند نجات جان متّهم بى گناه و شناسایى قاتل و تعلیماتى که براى دانشجویان ضرورى است، مانعى ندارد.

٢ – کالبد شکافی برای تعیین علت مرگ

سؤال: یکى از وظایف پزشکى قانونى تشخیص و تعیین علّت تأمّه مرگ امواتى است که بنا به دلایلى، از جمله بیم وقوع و یا وقوع جنایت، باید علّت تامّه مرگ آنان براى محاکم قضایى روشن گردد، و در اکثر موارد تشخیص و تعیین دقیق علّت فوت، فقط با کالبد شکافى مقدور مى باشد، و با این اقدام بسیارى از جنایات به وقوع پیوسته کشف گردیده، و از پایمال شدن خون بناحق ریخته مقتولین جلوگیرى به عمل مى آید. با عنایت به مطالب فوق، نظر مبارک خویش را در خصوص مسائل زیر مرقوم فرمایید:

1. با توجّه به اینکه انجام عمل کالبد شکافى راهى است براى کشف حقیقت و احقاق حقّ اولیاى دم، آیا انجام این عمل شرعاً جایز است؟

2. بر فرض جایز بودن، آیا رضایت اولیاى دم براى انجام عمل کالبد شکافى لازم است؟ در صورتى که شرط باشد، اگر بعضى از اولیاى دم راضى و بعضى ناراضى باشند، چه حکمى دارد؟

3. آیا براى انجام عمل کالبد شکافى، تشخیص پزشکى قانونى مى تواند مجوّز شرعى باشد، یا علاوه بر آن، درخواست مقام قضایى نیز در این خصوص لازم است؟

4. با فرض شرط بودن رضایت اولیاى دم در جواز شرعى انجام کالبد شکافى، آیا در صورت درخواست مقام قضایى باز هم رضایت اولیاى دم شرط است؟

جواب: چون شارع مقدّس راضى به هدر رفتن و پایمال شدن خون مسلمان نیست، در این گونه موارد بر حاکم شرع لازم است امر به کالبد شکافى کند، تا مشکل حل شود. و در این صورت بر متخصّص این امر جایز، بلکه واجب است اطاعت کند، و در چنین فرضى بر ورثه نیز لازم است رضایت دهند.

٣ – تشریح کالبد میت مسلمان

سؤال: آیا تشریح کالبد میت مسلمان در دانشگاه های علوم پزشکی جایز است؟

جواب: در صورتی که دسترسی به مرده غیر مسلمان نباشد به مقدار رفع ضرورت مانعی ندارد.

٤ – حکم شرعی کالبد شکافی

سؤال: امروزه کالبد شکافى داراى اهمیّت فراوانى است، و مراکز مهمّ علمى و پژوهشى در این زمینه مشغول فعالیّت هستند، و عمدتاً براى اثبات نسب، کشف جرم، و هر هدف عقلایى دیگر، یا صرفاً به قصد آموزشهاى پزشکى، اجسادى را کالبد شکافى مى نمایند. لطفاً نظر مبارک خود را در مورد جواز، یا عدم جواز این کار مرقوم فرمایید.

جواب: کالبد شکافى ذاتاً جایز نیست. جز در مواردى که هدف مهمّ دینى و اجتماعى بر آن مترتب شود، که تحت قاعده اهمّ و مهم قرار گیرد.

٥ – انجام امور پزشکی بر روی جسد

سؤال: نگاه به جسد همجنس و غیر همجنس، مسلمان و غیر مسلمان، در مقام آموزش پزشکى براى معاینه و کالبد شکافى، یا قطع اعضا و پیوند چه حکمى دارد؟

جواب: تنها در مورد ضرورت و به مقدار ضرورت جایز است.

٦ – کالبد شکافی در صورت عدم رضایت اولیای دم

سؤال: در صورتى که قاضى پرونده اى تشخیص دهد کشف حقیقت لازم و ضرورى است، و براى این منظور چاره اى جز کالبد شکافى نیست. ولى اولیاى دم حاضر به کالبد شکافى نباشند، یا بعضى راضى باشند و بعضى دیگر راضى نباشند، یا میّت بر عدم کالبد شکافى وصیّت کرده باشد، تکلیف چیست؟

جواب: هرگاه تشریح جهت احقاق حقوق اولیاى دم باشد، و آنها حاضرند از حق خود بگذرند و تشریح صورت نگیرد، نباید تشریح کرد. ولى اگر پیشگیرى از یک مشکل مهمّ اجتماعى متوقّف بر این کار باشد، رضایت آنها شرط نیست.

٧ – تشریح جسد برای تشخیص قاتل

سؤال: در صورتى که ضرورت داشته باشد علّت مرگ یک شخص به طور مثال جهت تعیین قاتل وى مشخص شود، آیا مجازیم جسد وى را در پزشکى قانونى تشریح نماییم و یا اگر مدفون باشد، نبش قبر کرده، جسد وى را بررسى نماییم؟

جواب: در صورت ضرورت هر دو مورد جایز است.