العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > وفات «علامه مامقانى» (1351ق):
زندگینامه
ولادت
عبدالله مامقانی در تاریخ 15ربیع الأول1290 هـ. ق درنجف اشرف دیده به جهان گشود.
تحصیلات
در پنج سالگی خواندن و نوشتن قرآن را آموخت و پس از اینکه آثار هوش فراوان در وی نمایان شد پدرش تعلیم وی را به عهده گرفت. سپس نزد سایر اساتید علوم اسلامی را آموخت.
در ربیع‌الأول سال 1308 هـ. ق به درس خارج اصول و در محرم سال 1309 هـ.ق به درس فقه پدر حاضر شد و تقریرات آنها را نگاشت و تا زمان فوت پدرش (سال 1323 هـ. ق) این کار ادامه داشت.
اجازه اجتهاد
ایشان موفق شد اجازه اجتهاد را از پدرش، با اینکه وی در سختگیری اعطای اجازه به شاگردانش معروف بود، دریافت کند.
نویسندگی
از سال 1309 هـ. ق به دستور شیخ حسن میرزا تألیف را آغاز کرد و تا پایان عمر بدین کار مشغول بود. دوران سطوح ایشان دو سال و نیم به طول انجامید؛ چون تمامی روزهای سال را به تحصیل اشتغال داشت و تنها روز عاشورا را تعطیل می‌کرد.
نماز جماعت در حجّ
در سال1322 به مشهد مقدس سفر کرد و در سال1338 به حج مشرف شد که مایه عزت شیعه را فراهم کرد. وی در این سفر به اقامۀ نماز جماعت بر طبق مذهب شیعه در برابر علمای مذاهب عامه پرداخت و هر شب افراد زیادی به او اقتدا می‌کردند.
پاسخگوئی به مردم
وی به سال 1346 هـ. ق به مشهد مقدس و قم سفر کرد و حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مکان به جا آوردن نمازش را در صحن به ایشان تفویض کرد و طلاب و مردم قم از هر سو گرد او حلقه می‌زدند و برای پرسیدن از وی ساعت‌ها در نوبت می‌ایستادند.
شاگردان
ایشان در طول سال های متمادی شاگردان زیادی را تربیت نمود که برخی از آنها عبارتند از:
1ـ آیت‌الله میلانی صاحب محاضرات فی الفقه الإمامیه و قادتنا کیف نعرفهم
2ـ آیت‌الله نجفی مرعشی صاحب کتاب القصاص و غایة القصوی
3ـ آیت‌الله سید عبدالأعلی موسوی سبزواری صاحب مهذب الأحکام و مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن
4ـ آیت‌الله میرزا باقر زنجانی صاحب حاشیه بر رسائل و مکاسب و کفایه
5ـ حجت‌الاسلام عبدالحسین حلی صاحب ترجمة الشریف الرضی
6ـ حجت‌الاسلام محمدرضا فرج‌الله نویسندۀ الغدیر فی الإسلام
7ـ حجت‌الاسلام محمد حرزالدین نجفی نویسندۀ معارف الرجال و مراقد المعارف
8ـ حجت‌الاسلام سید محمدصادق طباطبایی بحرالعلوم صاحب دلیل القضاء الشرعی
9ـ حجت‌الاسلام سید حسن میر جهانی اصفهانی صاحب نوائب الدهور فی علائم الظهور
10ـ حجت‌الاسلام سید عبدالرزاق موسوی مقرم صاحب مقتل الحسین و زید الشهید
11ـ حجت‌الاسلام سید ضیاءالدین تویسرکانی نجفی
12ـ حجت‌الاسلام سید محمدطاهر موسوی بحرانی حائری
13ـ حجت‌الاسلام محمد خطیب حائری
14ـ حجت‌الاسلام شیخ محمدعلی غروی اردوبادی نویسندۀ علی ولید الکعبه و سبع الدجیل
15ـ حجت‌الاسلام شیخ صادق تنکابنی نجفی نویسندۀ أحکام الخلل فی الصلاه
16ـ حجت‌الاسلام سید عبدالمطلب حیدری کاظمی نویسندۀ الإمام موسی الکاظم
17ـ حجت‌الاسلام سید مهدی موسوی غریفی
18ـ حجت‌الاسلام میرزا یحیی ارومی
19ـ حجت‌الاسلام سید سعید حکیم نجفی
تألیفات
در کنار تحصیلات علمی از امر تألیف غافل نماند و در این راستا کوشش های فراوانی کرد که برخی از آثار این عالم بزرگوار عبارتند از:
1- نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال (حاشیه بر مبحث خیارات مکاسب شیخ انصاری)
2- القلائد الثمنیة علی الرسائل الستة السنیه (حاشیه بر رساله‌های ششگانه ملحق به مکاسب)
3ـ مناسک الحج
4- منهج الرشاد (پرسش و پاسخ در مسائل عبادی)
5- الاثنی عشریه كه دوازده رسالۀ فقهی و تقدیمی به ائمه اطهار (علیهم السلام) است به نام‌های:
غایة المسئول فى إنتصاب المهر بالموت قبل الدخول
كشف الریب و السوء عن اغناء كل غسل عن الوضو
وسیلة النجاه
مجمع الدرر فی مسائل إثنتى عشر
المسائل العاملیة
المسائل الخوئیه
المسافرة لمن علیه قضاء شهر رمضان مع ضیع الوقت
عدم إیراث العقد و الوطی لذات البعل شبهة و حرمتها علیه ابدا
المسئله الجيلانية
إقرار بعض الورثة بدین و إنكار الباقین
كشف الإستار فی وجوب الغسل علی الکفار
مخزن اللئالی فی فروع العلم الاجمالی
6- حاشیه فرائد الأصول
7- التنقیح المقال فی علم الرجال[1]
8ـ الفوائد الرجالیة
9- مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانى
10- سراج الشریعة فی آداب الشریعه
11- الفوائد الطبیة
ویژگی های اخلاقی
علاوه بر صفات علمی، ویژگی‌های متعالی اخلاقی او نیز مورد توجه دیگران واقع می‌شد؛ چنان‌که دربارة ايشان نوشته‌اند که دارای «اخلاقی نیک و رفتاری پسندیده بود. زهد، ورع [پرهیزگاری]، فروتنی، گفتار صریح و دوری از تمام مظاهر کبر، ریا و اخلاق ناپسند از ویژگی‌های نمایان وی بود.»
در کتاب «مرآه‌الرشاد» ضمن اشاره به اصول دینی و باورهای اسلامی، با شمار زیادی از اعمال و بایدهای روزانه نيز مواجه‌ایم که شیخ عبدا... مامقانی آنها را به فرزندش گوشزد و عمل بدان‌ها را به او تأکید کرده است.
احیاگر شعائر حسینی
وی درباره شماری از دستورات دینی، به تجربیات شخصی خود در عمل به آنها و مشاهدة تأثیرات آنها اشاره کرده است. یکی از این موارد، تشكيل و برپاداري عزاي سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام) و احیاي شعائر حسینی است.
شیخ مامقانی، همچون دیگر نصایح این کتاب، خود عامل به این دستور بوده؛ چنان‌که در این باره نوشته‌اند: «آن فقيه بزرگوار به اقامة سوگواری سالار شهیدان علاقة بسیار داشت و شب‌های جمعه در منزل خویش اقامة عزا می‌کرد.
بیان حدیثی اخلاقی قبل از درس و مصیبت امام حسین (علیه السلام) پس از آن
وی هر روز پیش از درس خود، حدیثی اخلاقی را عنوان می‌کرد و دربارة آن گفت‌وگو می‌کرد و پس از آن مصیبت امام حسین (علیه السلام) را تذکر می‌داد.»
شیخ عبدالله مامقانی توصیه‌های خود را دربارة برپاداري عزاداري حسینی، در اين كتاب، پس از توصیه به توسل به اهل بیت (علیه السلام) ذکر کرده است.
توصیه‌های وی در حقیقت چکیده‌ای دقیق از دستورات دینی فراوانی است که دربارة این موضوع به مؤمنان ابلاغ شده است.
به همين سبب دربارة معنای تفصیلی هر یک از وصایا در پاورقی توضیح داده خواهد شد.[2] متن اصلی کتاب به زبان عربی است که ترجمة بخش منتخب آن بدین وسیله تقدیم خوانندگان می‌شود.
نصایح شیخ عبدالله درباره عزاداری امام حسین
«... و اي فرزندم! بر تو باد برپاداري عزا و سوگ اباعبدالله (بر او سلام [خدا] باد!) در هر روز و شب يك بار تا آنجا كه بتواني. در صورتي كه نتوانستي هزينة اين كار را تأمين کني و جز خواندن كتاب عزاداري[3] [امام حسين (علیه السلام)] براي خانواده‌ات برايت ممكن نشد، چنين كن [حداقل این كتاب‌ها را براي خانواده‌ات بخوان.]؛
امام حسين (علیه السلام) در نزد خداوند عزيز و گرامي است؛ از آن رو كه به صورت منحصر به فردي امر خداوند را اطاعت كرد و جان و مال و خانواده‌اش را به طور کامل در راه خداي بزرگ بخشش کرد.
[پس بدان] كه در توسل به امام حسين (علیه السلام) خير دو جهان و رستگاری دنيا و آخرت مهياست.»
شيخ مامقاني در ادامه مي‌نويسد: «و اي فرزندم اگر از مزار امام حسین (علیه السلام) دوری، در هر روز یک‌بار زيارت امام حسين (علیه السلام) را بخوان و در هر ماه یک‌بار به زیارت او رهسپار شو! و حداقل در يكي از درنگ‌گاه‌های هفتگانة[4] امام حسين(ع) را زيارت كن!
و اگر در شهري دور از مزار امام حسين (علیه السلام) ساكن هستي، پس [حداقل] در سال يك‌بار به زيارت امام حسين (علیه السلام) برو! زيرا هر كس كه روايات [دربارة زيارت امام حسين (علیه السلام)] را ببيند و بر آنچه گفتم مواظبت و مداومت کند و آنچه من از مواظبت و مداومت بر اين زيارات ديدم را ببيند، آنچه به تو گفتم را ترك نخواهد كرد و من از زيارت امام حسين(ع) و برگزاري [مجالس] عزاداري بر او كراماتي ديده‌ام كه عقل‌ها را شگفت‌زده مي‌كند و كمترين چيزي كه من از انجام اين امور ديدم آن بود كه هر بار پس از زيارت امام حسين (علیه السلام) گشايشي در امور زندگيم و افزايشي در زندگی اقتصادی‌ام مشاهده کردم و آنچه در نزد خداوند است [از پاداش زیارت امام حسین (علیه السلام) و برپاداری مراسم عزاداری آن امام (علیه السلام)]، بهتر و بادوام‌تر [از گشایش در امور زندگی و افزایش در زندگی اقتصادی] است.»
[1] به عنوان نمونة وي در كتاب «تنقيح المقال في علم الرجال» شرح حال حدود هفده هزار نفر را ذكر كرده و دربارة نام‌هاي مردان، زنان، القاب و كنيه‌ها توضيح داده است. چاپ اين كتاب با استانداردهاي جديد به ۶۰جلد بالغ مي‌شود.
[2] اين توضيحات بر اساس پاورقي‌هاي چاپ اخير كتاب تهيه شده است.
[3] منظور کتاب‌های مقتل و شهادتنامه‌های امام حسین (علیه السلام) است.
[4] منظور زیارت امام حسین (علیه السلام) در شب عاشورا و روز عاشورا، روز اربعین، اولین روز از ماه رجب، نیمة رجب، نیمة شعبان، شب عید فطر و روز عرفه است.
