العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله):
قرض ربوی
سؤال 1962- آیا دریافت وام ربوی در حال ضرورت جایز است یا خیر؟
جواب: ضرورتهای متعارفی که مردم آن را ضرورت حساب می‌کنند مجوز گرفتن وام ربوی نیست. بلی اگر بحد الجاء و اضطراری برسد که ارتکاب حرام جایز میشود بمقدار دفع اضطرار جایز است. و اللَّه العالم
سؤال 1963- اگر شخصی مبلغی بعنوان قرض از فردی گرفته باشد و طرفین قرار گذاشته باشند که شخص مقروض هر ماه مبلغی به عنوان بهره پول (مثل بانکهای فعلی) پرداخت نماید و پس از گذشت ماهها و تمدید آن مبلغ بهره پول همانطور مستمر و معمول بوده است. بفرمائید:
1- اکنون که مبلغ بهره از کلّ قرض اولیّه بیشتر شده است آیا بدهکار میتواند این معامله را فسخ نماید و بهره‌ها را از قرض اولیّه کم کند؟
2- اگر بدهکار متوجه ربوی بودن این معامله گردید با آن که در قرارداد
ملتزم شده است که مبلغ را پرداخت نماید، آیا ملزم به رعایت این قرارداد و پرداخت آن میباشد یا خیر؟
3- حکم این گونه قراردادها چیست؟
جواب: بطور کلّی در صورتی که قرض دهنده مبلغی معادل یا بیشتر از اصل قرض به عنوان ربا از قرض‌گیرنده دریافت کرده باشد ذمّه قرض‌گیرنده از بدهی به قرض دهنده به تهاتر بری شده و مقرض حق مطالبه از مقترض را ندارد. و اللَّه العالم.
سؤال 1964- الف: یک نفر میگوید مقداری پارچه پنبه نقد خریداری نموده ام و حالا شما پول پارچه را نقد بدهید و من چک آن را مدت یک ماه از قرار هر یک کیلو پارچه پنبه 45 تومان برای مدت آن نفع میدهم آیا معامله صحیح است- و اگر معامله صحیح نیست میتواند 45 تومان منافع را بذل کند؟
ب: این جانب معامله را فسخ نموده و چهار قطعه چک را تحویل دادم بعد بدون هیچ گونه شرط و قرار دادی تاریخ چک‌ها را تغییر داده و مبلغ پولی روی چک گذاشته به این جانب داده است آیا این صحیح است یا خیر؟
جواب: الف: عمل مذکور در سؤال قرض و اقتراض ربوی است و حرام است ولی اگر قرض‌گیرنده بدون شرط و قرار داد قبلی مبلغی به قرض دهنده هبه نماید اشکال ندارد. و اللَّه العالم
جواب: ب: در صورت عدم قرارداد سود، اگر مدیون به رضا و رغبت خود علاوه بر طلب چیزی به طلبکار بدهد اشکال ندارد بلکه مستحب است و ثواب نیز دارد. و اللَّه العالم
سؤال 1965- شخصی 55 سال پیش از شخص دیگری به عنوان قرض الحسنه 200 تومان اسکناس معادل 2000 ریال قرض گرفته تاکنون موفق نشده که قرض را ادا کند راجع به این مسأله تکلیف این شخص چیست؟ دستور بفرمایید که آیا همان وجه دریافت شده را باید داد یا خیر؟
جواب: در فرض سؤال شخص قرض‌گیرنده که تاکنون بدهی را نپرداخته همان مبلغ دویست تومان را بدهکار است ولی اگر قرض دهنده مطالبه می‌کرده و
قرض‌گیرنده با قدرت بر اداء مسامحه می‌کرده باید ضرر قرض دهنده را از این جهت جبران نماید و احتیاط این است که با هم مصالحه و تراضی نمایند. و اللَّه العالم
سؤال 1966- بعضی‌ها می‌گویند ربا گرفتن یا دادن به بانک اشکالی ندارد چون خطاب تأکلوا الربا خطاب به اشخاص است و بانک شخص نمی‌باشد. آیا این حرف نزد حضرتعالی صحیح است یا نه؟
جواب: ربا دادن و گرفتن نسبت به اشخاص و یا بانک حرام است و تفاوتی در این جهت بین شخص و عنوان نیست چون از ادلّه استظهار میشود که نفس ربا حرام است.
سؤال 1967- اگر بپذیریم پول همانند سایر منابع اقتصاد مشمول کمیابی است و بنا به این کمیابی دارای قیمت به نام نرخ بهره بوده آیا با این تفسیر می‌توان نرخ بهره را بعنوان غیر ربا تلقی کرد؟
جواب: تفسیر مذکور مقتضی ربا نبودن بهره پول در قرض نیست.
سؤال 1968- آیا انسان اگر پول داشته باشد و مثلًا به یک طلافروش بدهد و ماهی سه هزار تومان پول بگیرد اشکال دارد؟
جواب: اگر قرض داده و ماهی مبلغی بعنوان سود بگیرد ربا و حرام است.
سؤال 1969 عده‌ای دارای صندوق تعاونی محلی می‌باشند و از این صندوق وامی می‌گیرند در ازای آن وام در هنگام پرداخت، مبالغی را بیش از وام گرفته شده (که مبلغ اضافه آن از پیش تعیین شده) می‌پردازد آیا این پرداخت اضافی حکم ربا را دارد و یا خیر؟
جواب: اگر وام مشروط به پرداخت اضافه باشد ربا و حرام است.
سؤال 1970- از طرف دانشگاه هر ترم پولی به عنوان کمک هزینه تحصیلی به ما داده میشود پس از پایان درس و اشتغال به کار آن پول را با ده درصد اضافه از ما پس می‌گیرند و نمی‌دانیم تحت چه شرایطی ده در صد اضافه گرفته میشود. آیاگرفتن این کمک هزینه اشکال داد یا خیر؟
جواب: در فرض سؤال که بعنوان کمک هزینه داده میشود و بعد هم پس می‌گیرند قرض است و زیاده گرفتن ربا و حرام است بلی اگر شما پول را که می‌گیرید مبنی بر دادن ده درصد اضافه نگیرید و ملتزم به آن نباشید و در این معنی قصد جدّی داشته باشید و بدانید که در این صورت هم متصدیان امر راضی بتصرف شما در آن پول هستند گرفتن پول برای شما اشکال ندارد هر چند زیاده را از شما جبراً بگیرند. و اللَّه العالم.
سؤال 1971- چنانچه برای زراعت و یا غیر آن پولی به اسم مساعده از کسی بگیرد و قرار داد کند که محصول کار را نزد پول دهنده برده و به او بفروشد و حق العمل فروش بردارد چه صورت دارد؟
جواب: ربا و حرام است.
سؤال 1972- شخصی که وضع مالی‌اش خوب نبوده پولی از کسی قرض گرفته و صاحب پول از قرض‌گیرنده مبلغی به عنوان نزول گرفته است تکلیف قرض‌گیرنده چیست؟
جواب: قرض‌گیرنده میتواند آنچه را بعنوان نزول به قرض دهنده داده است از او مطالبه کند و میتواند هم به او ببخشد.
سؤال 1973- زید نیاز به پول دارد و عمر بادام دارد زید بادام از عمر کیلویی 460 تومان می‌خرد تا پول را پس از 3 ماه به عمر بدهد و در همان مجلس عمر بادام را از زید کیلویی 430 تومان می‌خرد و پول را به زید می‌دهد، حکم این مسأله چیست؟
جواب: اگر معامله اوّل مشروط به معامله دوّم باشد صحیح نیست. واله العالم
سؤال 1974- شخصی مبلغ پولی را به صورت نزول به کسی می‌دهد که مثلًا در هر ماهی در مقابل صد هزار تومان سه یا پنج هزار تومان به عنوان سود به صاحب پول پرداخت کند و پس از پایان مدت تعیین شده اصل تمام پول را به صاحب پول
برگرداند. آیا چنین معامله شرعیّت دارد؟ در صورت بطلان معامله مبلغ پولی را که به عنوان سود (نزول) به صاحب پول پرداخت شده است میتواند برگرداند و یا از اصل پول حساب کند؟
جواب: پول دادن و سود گرفتن به نحو مذکور در سؤال ربا و حرام است و اگر کسی به این نحو به کسی پول قرض داد و سود گرفت، شخص قرض‌گیرنده میتواند آنچه را به عنوان سود داده برگرداند و یا از اصل بدهی کسر نماید. واله العالم
