احکام >
خرید و فروش:
خرید و فروش میوه ها
(مسأله 2099) فروش ميوه اي1 كه گل آن ريخته و دانه بسته به طوري كه معمولاً ديگر از آفت گذشته باشد پيش از چيدن صحيح است. و نيز فروختن غوره بر درخت اشكال ندارد2.
1- سبحانی: غیر از خرما...
2- فاضل: امّا مقدار آنها بايد به وسيله تخمين كارشناس معلوم شود.
*****
اراکی: 2125، خوئي، گلپايگاني، تبریزی، صافی: 2107، وحید2127، بهجت: مسأله 1639- فروش ميوه اي كه گل آن ريخته و دانه بسته پيش از چيدن صحيح است*. و نيز فروختن غوره بر درخت اشكال ندارد..
* بهجت: [پایان مسأله]
.وحید: ولى خرماى نخل را قبل از سرخى و زردى نباید بفروشند.
مكارم: مسأله 1792- خريد وفروش خرمايي كه زرد يا سرخ شده، يا ميوه اي كه گل آن ريخته و دانه آن بسته، به طوري كه معمولاً از آفت گذشته باشد صحيح است و همچنين فروختن غوره بر درخت اشكال ندارد، البته مقدار آنها بايد به وسيله تخمين كارشناس معلوم شود.
زنجانی: مسأله 2107- فروختن غوره بر درخت اشکالی ندارد و نیز فروش میوهای که گل آن ریخته و دانه بسته باشد، پیش از چیدن صحیح است، البته باید احتیاط کرد که از آفت هم رسته باشد.
سيستاني: مسأله 2109- ميوه اي كه گل آن ريخته و دانه بسته، چنانچه معلوم باشد كه از آفت رسته است يا نه، به طوري كه مقدار حاصل آن درخت را بتوان تخمين زد، فروش آن پيش از چيدن صحيح است؛ بلكه اگر هنوز هم معلوم نباشد كه از آفت رسته است يا نه، چنانچه ميوه دو سال يا بيشتر را بفروشند، يا همان مقداري كه فعلاً روييده – به شرط آن كه ماليّت قابل توجهي داشته باشد- بفروشند، معامله صحيح است؛ و همچنين اگر چيزي از حاصل زمين يا چيز ديگري را با آن بفروشند، معامله صحيح است، ولي احتياط لازم در اين صورت آن است كه ضميمه، طوري باشد كه اگر دانه ها ميوه نشوند حافظ سرمايه خريدار باشد.
مظاهری: مسأله 1664- خرید وفروش خرما و گندم و غوره و میوه ای که معمولا از آفت گذشته است، پیش ا ز چیدن صحیح است.
جوادی آملی: مسئله ۲۳۰۲. خرید و فروش میوهای که روی درخت است، در صورتی صحیح است که کاملاً بسته شده و از آفت گذشته باشد و مقدار آن نیز معلوم باشد. فروش میوه، در زمانی که شکوفه است و هنوز احتمال ریزش و آسیب آن میرود، وقتی صحیح است که ضمیمه چیزی شود که مالیت دارد و معامله آن، صحیح باشد.
جوادی آملی: مسئله ۲۳۰۳. داد و ستد غوره، پیش از چیدن از درخت، همچنین معاملۀ سایر میوهها، مانند خرما، آلو و... که به رشد کامل نرسیدهاند، صحیح است. البته مقدار همۀ اینها باید معلوم باشد.
(مسأله 2100) اگر بخواهند ميو هاي را كه بر درخت است، پيش از آن كه گلش بريزد بفروشند1، بايد چيزي كه داراي ماليّت و قابل فروش جداگانه و ملك فروشنده باشد، با آن ضميمه نمايند.
1- بهجت: بايد چيزي از حاصل زمين، مانند سبزي را با آن بفروشند كه در اصل، چيز ديگري معامله شود و فروختن ميوه تابع و ضميمه باشد و يا به صورت شرط يا مصالحه در ضمن معامله ديگري باشد.
نوري،مظاهری: بايد چيزي از حاصل زمين كه به تنهايي قابل فروختن است، مانند سبزيها را با آن بفروشند يا ميوه بيش از يكسال را بفروشند.
مكارم: احتياط آن است كه چيزي از حاصل زمين مانند سبزيهاي موجود را با آن بفروشند.
*****
اراكي: مسأله 2126- اگر بخواهند ميوه اي را كه بر درخت است، پيش از آن كه دانه ببندد بفروشند، بايد چيزي از حاصل زمين مانند سبزيها را با آن بفروشند، يا ميوه بيشتر از يك سال را بفروشند.
گلپايگاني، صافي: مسأله 2108- اگر بخواهند ميوه اي را كه بر درخت است، پيش از آن كه دانه ببندد و گلش بريزد بفروشند، بايد او را به تبع چيزي از حاصل زمين مانند سبزيها بفروشند و همچنين است حكم بنابر احتياط لازم اگر ميوه بيش از يك سال را بفروشند، بلي اگر با مشتري شرط كنند كه ميوه را پيش از دانه بستن بچيند، بدون ضميمه، معامله صحيح است.
خوئي، تبریزی: 2108، سیستانی: مسأله 2110- فروختن ميوه اي را كه بر درخت است، پيش از آن كه دانه ببندد و گلش بريزد نيز جايز است. و بهتر آن است كه چيزي از حاصل زمين مانند سبزيها با آن بفروشند، يا با مشتري شرط كنند كه ميوه را پيش از دانه بستن بچيند، يا ميوه بيشتر از يك سال را به او بفروشند.
. سيستاني: ولي بايد با ضميمه باشد، به طوري كه در مسأله پيش ذکر شد و يا آن كه ميوه بيشتر از يك سال را بفروشند.
. تبريزي: جايز نيست و چنانچه چيزي از زمين مانند سبزيها را با آن بفروشند، يا با مشتري شرط كنند كه ميوه را پيش از دانه بستن بچيند، يا ميوه بيشتر از يك سال را به او بفروشند، اشكال ندارد.
زنجاني: مسأله 2108- اگر بخواهند ميوه اي را كه بر درخت است، پيش از آن كه دانه ببندد و گلش بريزد (به طوري كه در مسأله پيش ذکر شد) بفروشند، بايد چيزي از حاصل زمين مانند سبزيها را با آن بفروشند.
وحید: مسأله 2128- فروختن میوه یك سال قبل از ظهور آن بدون ضمیمه جایز نیست ، و فروختن میوه دو سال یا بیشتر از آن ، و همچنین فروختن میوه یك سال با ضمیمه جایز است ، و بعد از ظهور آن پیش از آن كه دانه ببندد و گلش بریزد ، احتیاط مستحبّ آن است كه چیزى از حاصل زمین مانند سبزیها یا مال دیگرى با آن بفروشند ، و یا میوه بیشتر از یك سال را به او بفروشند.
جوادی آملی: مسئله ۲۳۰۴. خرید و فروش میوه تازه، خواه روی درخت و خواه بعد از چیدن باشد، مانند خرمای زرد یا سرخ، نیز انگورهای گوناگون که هرکدام با وزن یا کیل داد و ستد میشوند، اگر با همجنس خود معامله شود، حتماً باید تساوی در کیل و وزن رعایت شود.
(مسأله 2101) اگر خرمايي را كه زرد يا سرخ شده، بر درخت بفروشند اشكال ندارد1، ولي نبايد2 عوض آن را خرما بگيرند3.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- خوئي، تبريزي: ولي عوض آن را از خرماي آن درخت قرار ندهند امّا اگر كسي يك درخت خرما در خانه يا باغ كس ديگر داشته باشد، در صورتي كه مقدار آن را تخمين كنند و صاحب درخت آن را به صاحب خانه يا باغ بفروشد و عوض آن را خرماي همان درخت قرار بدهند اشكال ندارد.
2- بهجت: بنابر اظهر...
3- گلپايگاني، صافي، بهجت، نوري،سبحانی: امّا اگر كسي يك درخت خرما درخانه يا باغ كسي ديگر داشته باشد، در صورتي كه مقدار آن را تخمين كنند و صاحب درخت آن را به صاحب خانه يا باغ بفروشند و عوض آن را از خرماي غير از آن درخت بگيرد (بهجت، نوري: عوض آن خرما بگيرد) چنانچه خرمايي را كه مي گيرد كمتر يا زيادتر از مقداري كه تخمين زده اند نباشد اشكال ندارد.
زنجاني: نبايد عوض آن را از خرما، چه از آن درخت و چه از درخت ديگر قرار دهند.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2099.
جوادی آملی: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2100.
*****
فاضل: مسأله 2175- اگر خرمايي را كه زرد يا سرخ شده، بر درخت، به چيزي غير از خرما بفروشند، اشكال ندارد.
سيستاني: مسأله 2111- اگر ميوه درخت خرما را بر درخت بفروشند، چه رسيده باشد و چه نارس، اشكال ندارد، ولي عوض آن را از خرما، چه از آن درخت و چه از غير آن قرار ندهند؛ ولي اگر آن را با رطب رسيده يا نارس كه هنوز خرما نشده است بفروشد، اشكال ندارد، و اگر كسي يك عدد درخت خرما در خانه كس ديگر داشته باشد و رسيدن به آن براي او مشكل باشد، در صورتي كه مقدار آن را تخمين كنند و صاحب درخت آن را به صاحب خانه بفروشد و عوض آن را خرما قرار بدهد، اشكال ندارد.
مسأله اختصاصی
جوادی آملی: مسئله ۲۳۰۵. اگر رُطَب و انگور که تازهاند، به خرما و کشمش که خشک شدهاند، معامله شود، باید تفاوت وزن میان تازه که تَر است و خشک، ملاحظه شود و احتیاطْ در ترک اینگونه داد و ستد است.
(مسأله 2102) فروختن خيار و بادمجان و سبزيها و مانند اينها كه سالي چند مرتبه چيده مي شود در صورتي كه ظاهر و نمايان شده باشد و معين كنند كه مشتري در سال چند دفعه آن را بچيند اشكال ندارد1.
1- وحید: جایز است...
سيستاني: در صورتي كه محصول آن ظاهر و نمايان شده باشد و معيّن كنند كه مشتري چند چين آن را مي خرد، اشكال ندارد، ولي اگر محصول آن ظاهر و نمايان نشده باشد، فروختن آن بنابراحتیاط واجب جایز نیست.
*****
جوادی آملی: مسئله ۲۳۰۶. خرید و فروش میوههایی که چند بار از بوتهها چیده میشوند، مانند خیار، بادمجان، گوجه، نیز سبزیهای گوناگون، در صورتی که نمایان شده باشند و نوبتهای بهرهبرداری از آنها تعیین شوند، صحیح است.
(مسأله 2103) اگر خوشه گندم و جو را بعد از آن كه دانه بسته1، به چيز ديگري غير گندم و جو2 بفروشند اشكال ندارد. 3
1- زنجاني: و از آفت رسته...
2- خوئي، تبريزي: كه از خودش حاصل مي شود...
3- وحید: و فروختن آن به گندم و جویی که از همان خوشه حاصل می شود جایز نیست و همچنین -بنابراحتیاط واجب- به گندم و جویی که از غیر ان خوشه باشد ، چه شخصی باشد و چه در ذمه.
*****
سيستاني: مسأله 2113- اگر خوشه گندم را بعد از آن كه دانه بسته، به گندمي كه از خودش حاصل مي آيد يا از خوشه ديگري بفروشند، معامله صحيح نيست.
مكارم: مسأله 1795- خريد و فروش خوشه گندم و جو بعد از آن كه دانه آن بسته شده است اشكال ندارد، امّا فروختن آن به گندم و جو مشكل است، همچنين خود زراعت را مي توان قبل از ظاهر شدن خوشه ها خريداري كرد، خواه شرط كند باقي بماند تا برسد، يا فقط از علف آن استفاده كند.
جوادی آملی:مسئله ۲۳۰۷. خرید و فروش خوشۀ گندم و جو پس از بستن دانه، به خوشه گندم و جوی دیگر، با تساوی در کیل یا وزن، نیز داد و ستد آنها با چیز دیگر صحیح است؛ ولی احتیاط در ترک معامله آنها با خود گندم و جو است.
مسأله اختصاصي
بهجت: مسأله 1644- انسان مي تواند از ميوه درختي كه در مسير عبور عمومي است، حتّي اگر مالك مشخّص داشته باشد، بخورد، ولي نبايد موجب افساد يا از بين رفتن درخت و ميوه شود، بنابر أحوط بايد چيزي از ميوه را با خود نبرد.