مسائل متفرقه ضمان

سؤال 1239- شخصی از محلّی صد رأس گوسفند خریده و می‌خواهد برای فروش به تهران بیاورد و در راه در اثر تصادف ماشین تعدادی از گوسفندان تلف می‌شود لطفا بیان فرمائید آیا ضمان بعهده بایع است یا مشتری؟

جواب: در مورد سؤال ضمان بعهده بایع نیست.

سؤال 1240- شخصی جنسی شکستنی را به فردی فروخت و مشتری کلّ پول را یکجا به بایع داد و بایع چندین بار به مشتری تذکر اکید داده که بیا جنست را ببر، ولی مشتری کوتاهی نمود و آن جنس بدون افراط و تفریط شکست آیا بایع باید پول را به مشتری را بپردازد؟

جواب: در مورد سؤال، چنانچه قبل از آنکه بایع مبیع را به قبض مشتری بدهد مبیع تلف شده ضمان آن به عهده بایع است ولی اگر مبیع را به قبض مشتری داده و

مشتری بعد از قبض مبیع را به طور امانت پیش بایع گذاشته و بدون تقصیر بایع تلف شده ضامن نیست. و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیه لازم است. و اللّه العالم

سؤال 1241- اگر شخصی ببیند خانه همسایه آتش گرفته و کسی نیست که اطفاء حریق نماید، و خاموش کردن آتش مستلزم این است که یا در خانه را بشکند و یا دیوار خانه را خراب کند در حالی که قصد اطفاء حریق علی سبیل الاحسان است، آیا در این فرض اتلاف مال غیر موجب ضمان می‌شود یا خیر؟

جواب: در مورد سؤال حکم به ضمان مشکل است بلی اقلّ ضررین را باید انتخاب کند. و اللّه العالم

سؤال 1242- دو نفر با هم یک باب مغازه مشترک داشته‌اند بمدت 15 سال در خریدوفروش مغازه‌ای جزئی و کلی مشارکت و مشورت داشته‌اند و یک فقره دسته چک برای مغازه بعنوان حساب جاری باز نموده‌اند که بامضاء یک نفر از آنها که سواد داشته است بوده و هر چه قدر که در مغازه خرید صورت می‌گرفته است بوسیله همین دسته چک بوده است در خلال این مدت یک نفر که با این دو شریک دوستی و آمد و رفت داشته است یک برگ چک بانکی از آنها دریافت و بعنوان ضمانت جهت وام به بانک داده و فعلًا ورشکست شده و حال آن شخص که سواد ندارد فوت نموده است سؤال: ممکن است با شرح بالا برای دریافت این مبلغ از ضامن، چک به اجرا گذاشته شود آیا شخص امضاکننده مسئول است این وجه را بپردازد یا مغازه مشترک این دسته چک مسئول پرداخت آن می‌باشد؟

جواب: در ضمان شرائطی معتبر است که بدون آنها ضمان صحیح نیست از جمله مثلًا به ضامن بگوید اگر فلانی بدهی خود را تا فلان مدت نداد من ضامنم ضمانت صحیح نیست و مضمون نمی‌تواند از او مطالبه نماید علاوه مفهوم ضمان انتقال حق از ذمه مضمون عنه بذمه ضامن و برائت ذمه مضمون عنه است و اگر به این صورت ضامن شود که حق مطالبه مضمون به از مضمون عنه باقی باشد ضمان صحیح نیست بنابراین اگر ضمانت برای بانک به این نحو بوده که با ضمانت ضامن ذمه مضمون عنه بدهکار بانک باشد و بانک حق مطالبه از او و ضامن را داشته باشد یا اگر بدهکار بدهی خود را نداد ضامن بدهد بازهم ضمان صحیح نیست و در مورد

مفروض شریک و امضاکننده چک هیچ کدام نه به تنهایی و نه مشترکاً ضامن نیستند ولی اگر ضمان با شرائط صحت واقع شده باشد و شریک با وکالت از شریک دیگر که در کل امور مربوط شرکت داشته در ارتباط با امور این شرکت چک را امضاء کرده و ضامن شده باشد در این صورت ظاهر این است که وجه الضمان از شرکت پرداخته می‌شود و اگر خارج از امور شرکت بوده خود امضاکننده چک مسئول است و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیه لازم است.

سؤال 1243- ماشین حسابی را از یک نفر قرض گرفته بودم و چون راهم دور بود نتوانستم آن را فوراً پس بدهم شخص دیگری که برای داشتن ماشین حساب اضطرار داشت آن را قرض گرفت و پیش او گم شد و من چون نمی‌توانستم آن را گیر بیاورم و ضمناً قیمت آن هم نسبتاً بالا بود و خودش (شخص سوم) نیز اصرار داشت که ماشین را برایم تهیه کنید ولی مثل آن در بازار گیر نمی‌آمد و یک چیزی تقریباً شبیه به آن پیدا کردیم و قیمت را پرسیده و چند ماه بعد آن پول را به من داد وقتی رفتم که آن ماشین را بخرم دیدم 200 تومان گران‌تر شده آیا شرعاً جایز بود آن پول را از او بگیرم من نیز 200 تومان ضرر کرده بودم اگر جایز نبوده آن را برمی‌گردانم؟

جواب: مورد سؤال، امانت است نه قرض بنابراین برای شما جائز نبوده بدون اجازه صاحبش آن را بدیگری بدهید به هرحال شما باید مثل همان ماشین حساب را تهیه نموده و به شخص اول بدهید، اگر نشد قیمت آن را بر طبق روزی که اداء مثل متعذّر میشود بپردازید و میتوانید همین قیمت را از شخص سوم بگیرید.

سؤال 1244- شخصی فرشی را در منزل بنده به امانت گذاشته و پس از تحویل آن بعد از چند روزی مدعی خسارت شده که بخاطر رطوبت فرش خراب شده است در صورتی که بنده قسم می‌خورم که به خوبی از آن مراقبت نموده‌ام حال تکلیف ما چیست؟

جواب: در فرض سؤال، چنانچه امانت دار در حفظ فرش کوتاهی و مسامحه کرده مانند اینکه مثلًا فرش را در جای مرطوب یا جائی که آب ریخته گذاشته ضامن خسارت است و اگر مسامحه نکرده و بدون اطلاع او از جائی که احتمال نمی‌داده اتفاقاً رطوبت به فرش رسیده ضامن نیست بطور کلی اگر امانت‌دار خیانت و تقصیر

در حفظ امانت نکرده در صورتی که عیبی در امانت پیدا شده امانت دار ضامن نیست و اگر مالک امانت مدعی تقصیر و خیانت او باشد باید نزد حاکم شرعی ثابت نماید و اگر نمی‌تواند ثابت نماید فقط می‌تواند امانت دار را قسم بدهد که خیانت نکرده است.

سؤال 1245- اگر کسی دیگری را توقیف غیر قانونی کند یا کس دیگری را آسیب رساند و او را راهی بیمارستان کند یا اگر کسی مال دیگری را تخریب یا تصرف غیر قانونی یا غصب کند.

به نظر حضرتعالی منافع کاری که مجنی علیه در مدت توقیف یا بستری شدن در بیمارستان از آن محروم شده یا منافع مالی که تا مدت ترمیم مال تخریب شده و با تصرف غیر قانونی یا غصب از بین رفته و مالک از آن منتفع نشده است قابل جبران است یا نه؟ (در فرض اخیر متصرف غیر قانونی یا غاصب از منافع آن مال منتفع نشده است).

با توجه به مسائل فوق آیا از دست دادن این منافع قابل جبران است بر اساس کدام قاعده قابل جبران هست و استدلال حضرتعالی در این مورد چیست؟

با توجه به مسائل آیا از دست دادن منافع ممکن الحصول (عدم نفع) ضرر است یا نه؟

آیا از دست دادن منافع ممکن حصول (عدم نفع) قابل جبران است یا نه؟

و اگر از دست دادن این منافع قابل جبران است بر اساس کدام قاعده قابل جبران است و استدلال حضرتعالی در این مورد چیست؟آیا قاعده لا ضرر شامل عدم نفع هم می‌شود؟

جواب: بطور کلی اگر کسی شخص آزادی را حبس کند یا از کار کردن منع نماید معصیت بزرگی مرتکب شده و تحت نظر حاکم شرع قابل تعزیر است ولی ضامن منافعی که از او در اثر تعطیل شغل و کار فوت می‌شود نیست بلی اگر او را ملزم به کار نماید ضامن اجرت المثل عمل او است و همچنین اگر شخصی را که اجیر دیگری است به این صورت که کار و عملش را به دیگری تملیک کرده باشد از کار و عملش بازبدارند بازدارنده ضامن اجرة المثل کار او برای صاحب کار می‌باشدو وجه ضمان در دو صورت اخیر معلوم است زیرا در صورت دوم از او کار کشیده و بعمل واداشته و در صورت سوم نیز چون کار و عمل او به اعتبار عرفی ملک مستأجر شده کسی که مانع شده ضامن تفویت ملک او شده است اما در صورت اول توانایی کار و شغل عرفاً مال و ملک اعتبار نمی‌شود و لذا شخص کارگری را که در ظرف سال می‌تواند میلیونها پول مزد بگیرد صاحب میلیونها و میلیونر نمی‌دانند ولی اگر کار یک ساله خود را بدیگری تملیک کرد هم دیگری مالک آن می‌شود و هم خودش مالک اجرتی که معین شده است می‌باشد اما نسبت به اشیاء و اعیان که عرفاً منافعی دارند مثل خانه، ماشین، اثاث خانه و غیره اگر کسی آنها را بدون اذن از صاحبشان در اختیار بگیرد و مانع از استفاده صاحبشان از آنها بشود اگر چه خودش هم از آنها استفاده نکند مثلًا در خانه ننشیند یا سوار ماشین نشود ضامن اجرة المثل آنها است بنابراین یک وجه مهم ضمان و عدم ضمان اعتبار مالیت منافع در صورتی است که حکم بضمان می‌شود و عدم اعتبار مالکیت آن در صورتی است که حکم بعدم ضمان می‌نماییم. و اللّه العالم.

سؤال 1246- تاوان مال حلال است یا حرام؟

جواب: مورد تاوان جائی است که چیزی به عنوان امانت به کسی سپرده شود و امین مواظبت کامل برای حفظ آن نموده و اتفاقاً تلف شده باشد، که در این صورت صاحب آن چیز حق ندارد مثل یا قیمت آن چیز را از امین مطالبه نماید و گرفتن مثل یا قیمت در این مورد حرام است. و اللّه العالم