العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > سویق:
خواص سويق
سَويق: به آن در فارسى قديم ، «پِست» گفته مىشد . امروزه به آن «قاووت» يا «پوره» مىگويند.
گفتنى است كه لغتنامه دهخدا لفظ «قاووت» را تركى مىداند كه غالبا به معناى آرد حبوبات بريان شده است ؛ ليكن اين واژه ، گاه در مورد غير حبوبات (مانند برخى ميوه ها يا تره بار) نيز كار برد دارد .
علاّمه مجلسى مىگويد: از [گفته] كلينى چنين برمىآيد كه «سويق» ، درصورتى كه در روايات ، همراه با قيدى [مانند جو]نباشد ، به معناى «سويق گندم» است ؛ چرا كه مىگويد: «باب انواع سويق ها و برترىِ سويق گندم» و سپس در ذيل اين عنوان ، حديثهايى را مىآورد كه در آنها واژه «سويق» ، بدون صفت يا مضافٌ اليه، آمده است.
شهيد در الدروس گفته است: «درباره سويق و سود آن ، روايتهاى فراوانى رسيده و كلينى، سويق را به معناى سويق گندم ، دانسته است».
مؤلّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چيز، سويق مىسازند: 1- گندم 2- جو 3- كُنار 4- سيب 5- كدو 6- دانه انار 7- شلغم.
همه اين انواع: 1) طبع را مهار مىكند 2) قى و دلشوره اى را كه از صفرا زاده مىشود، از ميان مىبرد 3) رطوبت معده را خشك مىكند 4) اگر قدرى سويق جو با آب و مقدار اندكى شير برداشته و خشخاش بو داده ساييده با آن مخلوط شود، براى شكم رَوى، سودمند است 5) نيش زدگىها را تسكين مىدهد 6) خواب مىآورد».
ابن بيطار، به نقل از رازى گفته است: «هر سويقى با چيزى كه از آن ساخته مىشود ، تناسب دارد . براى نمونه، سويق جو، از سويق گندم، سردتر است، به همان اندازه كه خودِ جو، طبعى سردتر از گندم دارد. اين سويق، همچنين نفخ بيشترى پديد مىآورد. از ميان همه سويقها ، استفاده از سويق گندم و سويق جو، بيشتر است و اين هر دو ، نفخ آور و موجب كندتر شدن حركت غذا از معده به پايين اند. البتّه، اگر اين دو نوع سويق، كاملاً با آب جوشانده و سپس از پارچه اى درشت باف گذرانده شوند و بدين ترتيب، آب آنها جدا شود و به صورت لقمه هايى فشرده درآيند و سپس همراه با آب سرد و شكر، نوشيده شوند، از نفخ آنها كاسته مىگردد و چنانچه در تابستان در اوّل صبح، مصرف شوند، براى اشخاص حرارتى و برافروخته مزاج، سودمند خواهند بود و مانع تب ها و بيمارى هاى ناشى از گرم مزاجى مىشوند و همين، از بالاترين منافع آن است. كسى كه اين نوع سويق را بخورد، در آن روز نبايد ميوه تر، خيار و سبزى بخورد، يا دست كم نبايد از اين چيزها زياد بخورد؛ امّا سرماديدگان و كسانى كه به نفخ هايى در شكم يا دردهايى مزمن در پشت و مفاصل مبتلا هستند و همچنين پيران و كسانى كه مزاجى كاملاً سرد دارند، نبايد از اين سويق هيچ بخورند. اگر هم به خوردن آن ناچارند، آن را پس از چند بار شستن در آب گرم و همراه با پانيد و عسل، پس از درآميختگى با زيتون و روغنِ وندانه و همچنين روغنِ گردو، با طبع خود مناسب سازند.
هر چند سويق جو از سويق گندم، سردتر است، امّا از آن روى كه گندم نسبت به جو آب بيشترى مصرف مىكند، سويق گندم سردكنندگىِ بيشترى براى بدن دارد و بويژه رطوبت بخشى آن به طبع انسان، بيشتر است. به همين دليل ، براى كسانى كه به رطوبت بخشى به بدن نياز دارند، سودمندى بيشترى دارد. برعكس، سويق جو ، براى كسانى كه به خشك كردن طبعْ نياز دارند ، مناسب تر است. چنين كسانى، معمولاً داراى بدنهايى سِتَبر ، پُرگوشت و پُرخون هستند، در حالى كه گروه نخست ، بدنهايى تكيده، كم گوشت و زرد رنگ دارند.
از اين دو نوع سويق كه بگذريم، ديگر انواع سويق، به عنوان غذا مصرف نمىشوند و [تنها] مصرف دارويى دارند، آن گونه كه سويق كُنار، سويق سيب و انار ترش، براى مهار كردن شكم و حرارت دادن بيشتر به آن، به كار مىروند، يا از سويقِ خرنوب و سنجد، براى مهار كردن طبع، استفاده مىشود[1].
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: السَّويقُ يَهضِمُ الرُّؤوسَ؛[2] سويق،كلّه پاچه را هضم مىكند .
درمكارم الأخلاق به نقل از على بن سليمان آمده: أكَلنا عِندَ الرِّضا عليهالسلام رُؤوسا فَدَعا بِالسَّويقِ ، فَقُلتُ : إنّي قَدِ امتَلأتُ؛[3]
نزد امام رضا (عليه السلام) كلّه پاچه خورديم پس سويق خواست. گفتم: من سير شده ام. فرمود: «اندكى از سويق، كلّه پاچه را هضم مىكند و دواى آن است».
امام باقر (عليه السلام) می فرمایند: ما أعظَمَ بَرَكَةَ السَّويقِ ! إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الشِّبَعِ أمرَأَهُ وهَضَمَ الطَّعامَ، و إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الجوعِ أشبَعَهُ، و نِعمَ الزَّادُ فِي السَّفَرِ وَ الحَضَرِ السَّويقُ؛ [4]
سويق، چه قدر پُربركت است! اگر انسان در حالى كه سير است، آن را بخورد، غذا را گوارش مىدهد و اگر در حالى كه گرسنه است، بخورد ، او را سير مىسازد. سويق، چه نيكو توشه اى در سفر و در حضر است!
امام صادق (عليه السلام) میفرمایند: السَّويقُ يُنبِتُ اللَّحمَ، و يَشُدُّ العَظمَ؛ سويق،[5] گوشت مىروياند و استخوان را استحكام مىبخشد.
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: اِسقوا صِبيانَكُم السَّويقَ في صِغَرِهِم؛ فَإِنَّ ذلِكَ يُنبِتُ اللَّحمَ ، ويَشُدُّ العَظمَ؛ [6]
به كودكانتان در خردسالى شان سويق بدهيد؛ چرا كه گوشت مىروياند و استخوان را استحكام مىبخشد .
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: مَن شَرِبَ السَّويقَ أربَعينَ صَباحا اِمتَلَأَ كِتفاهُ قُوَّةً؛ [7]
هر كس چهل روزْ سويق بخورد، بازوانش پُرتوان مىشود.
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: شُربُ السَّويقِ بِالزَّيتِ يُنبِتُ اللَّحمَ ، ويَشُدُّ العَظمَ، ويُرِقُّ البَشَرَةَ، ويَزيدُ فِي الباهِ؛ [8]
خوردن سويق با روغن زيتون، گوشت مىروياند ، استخوان را استحكام مىبخشد ، پوست را نازك مىكند و بر توان جنسى مىافزايد.
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: اِملَؤوا جَوفَ المَحمومِ مِنَ السَّويقِ؛ يُغسَلُ ثَلاثَ مَرّاتٍ، ثُمَّ يُسقى؛ [9]
درون تب دار را از سويق، پُر كنيد. سه بار در آب شسته شود و آنگاه به او خورانده شود.
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: السَّويقُ يُجَرِّدُ المِرَّةَ وَ البَلغَمَ مِنَ المَعِدَةِ جَردا، ويَدفَعُ سَبعينَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ؛ [10]
سويق، تلخه را از تن، و بلغم را از معده، كاملاً جدا مىكند و هفتاد گونه بلا را دور مىسازد .
امام كاظم (عليه السلام) می فرمایند: السَّويقُ و مَرَقُ لَحمِ البَقَرِ يَذهَبانِ بِالوَضَحِ؛ [11] سويق خشك و آب گوشت گاو ، پيسى را از ميان مىبرند .
منبع راسخون با ویرایش
[1] (بحار الأنوار : جلد 66 صفحه 283)
[2] الكافي ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حديث 10
[3] مكارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 354 ، حديث 1154
[4] بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 278 ، حديث 13
[5] الكافي ، جلد 6 ، صفحه 305 ، حديث 3 66
[6] المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 288 ، حديث 1941
[7] الكافي ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حديث 12
[8] بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 276 ، حديث 6
[9] المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 289 ، حديث 1947
[10] بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 279 ، حديث 18
[11] الكافي ، جلد 6 ، صفحه 311 ، حديث 7 378
