العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی تبریزی (قدس سره):
احکام زکات
سؤال٧۶٧- درهم و دينار كه در زكات و حدود تعيين شده در روزگار ما براى ايرانيان چگونه تعيين مى‌شود؟
جواب: باسمه تعالى؛ در زكاتِ طلا و نقره بايد سكۀ رايج در معامله باشد كه فعلاً چنين نيست؛ و در ديات و ساير موارد خود طلا و نقره كافى است، و الله العالم.
سؤال٧۶٨- در مسأله‌هاى ١٨٨٩ و ١٨٩٠ توضيح المسائل كه فرموده بوديد: مخارج و هزينه‌ها و بذر را از حاصل گندم نمى‌تواند كسر كند و بايد در مجموع حساب نصاب را بكند و زكات دهد؛ اگر كسى بخواهد بهاى بذر، دستمزد تراكتور كه جهت كشت، درو و خرمن كردن پرداخته است را برآورد و كم نكند، كارى سخت است، چه كند؟
جواب: باسمه تعالى؛ نسبت به هزينه‌هايى كه بعد از گندم شدن براى درو و جمع‌آورى آن لازم است، مى‌تواند قبل از صرف آن از حاكم شرع اجازه بگيرد و آن را بر كل حاصل- از سهم خود و سهم زكات- توزيع كند؛ و اما هزينه‌هايى كه قبل از گندم شدن صرف مى‌شود استثناى آنها از نصاب راهى ندارد، و الله العالم.
سؤال٧۶٩- اجازه مى‌فرماييد پولهايى را كه در مصرف كشاورزى از قبيل كود شيميايى و ديگر چيزها خرج شده، با ملاحظۀ نصاب، از حاصل گندم و جو كم نماييم؟ اگر نه، آيا اجازه مى‌فرماييد در اين مسأله از مجتهد ديگرى با رعايت اعلميت، پيروى كنيم؟
جواب: باسمه تعالى؛ نبايد كسر بنماييد بنا بر احتياط؛ و قابل رجوع به غير است، و الله العالم.
سؤال٧٧٠- مخارجى كه كشاورز در كشت گندم و جو و جز آن مى‌كند، آيا محاسبۀ آنها را پيش از برآورد زكات كم كند يا پس از برآورد زكات؟
جواب: باسمه تعالى؛ مخارج مذكور از زكات و يا از نصاب آن خارج نمى‌شود، ليكن مخارجى كه پس از گندم يا انگور شدن يا خرما شدن به اذن حاكم شرع خرج مى‌كند، مى‌تواند به نسبت مقدار زكات معيّن كند، و فقط آن مقدار از مخارج را كسر نمايد، و الله العالم.
سؤال٧٧١- آيا در ساختن بهدارى و خانۀ بهداشت در روستا، مى‌شود از زكات و خمس پرداخت؟
جواب: باسمه تعالى؛ از خمس نمى‌شود؛ و از زكات چنانچه كارهاى عام المنفعۀ مشروع در آن انجام مى‌شود، مانعى ندارد، و الله العالم.
سؤال٧٧٢- سكه‌هاى طلاى رايج آيا زكات دارند يا خير؟
جواب: باسمه تعالى؛ زكات در صورتى به طلا تعلق مى‌گيرد كه مسكوك باشد به سكۀ رايج در معامله، و در اين زمان چنين طلايى وجود ندارد، و الله العالم.
سؤال٧٧٣- شخصى فوت كرده در وقتى كه زراعت وى به حدّ كمال رسيده و متعلق زكات شده در ملك متوفى و لا محالة متعلق خمس هم واقع مى‌شود زيرا كه مؤونه‌اش تمام شده، آيا از زكات و خمس هر دو بايد از اصل گرفته شود يا اينكه زكات از اصل و خمس از مابقى يا بعكس؟
جواب: باسمه تعالى؛ بلى از اصل زكات را مى‌دهد، و از بقيه خمس داده مى‌شود، و الله العالم.
سؤال٧٧۴- در طلاهاى مسكوك زكات را واجب مى‌دانيد؟ و آيا وظيفۀ زرگر كه اكثر سرمايه‌اش طلا و جواهرات مسكوك است، چيست؟
جواب: باسمه تعالى؛ طلاى مسكوك به سكۀ رايج، اگر يك سال تبديل نشود، زكات دارد؛
و سكه‌هاى فعلى سكۀ رايج نيست، و اگر سكۀ رايجى بود، چون در دست زرگر يك سال باقى نمى‌ماند متعلق زكات نمى‌شود؛ و الله العالم.
سؤال٧٧۵- كسى كه محصول خود را در همۀ سال با موتور و چاه آب آبيارى مى‌كند، آيا زكات محصول يك از بيست مى‌باشد يا يك از ده؟
جواب: باسمه تعالى؛ در فرض مذكور، زكات يك از بيست مى‌باشد، و الله العالم.
سؤال٧٧۶- آيا برنج زكات دارد؟ استحباب در دادن زكات برنج چگونه است؟
جواب: باسمه تعالى؛ برنج زكات ندارد؛ و استحباب آن هم خالى از تأمل نيست، و الله العالم.
ج2:
سؤال ۶٧٠ -تعداد زيادى از محبوسين به سبب جرائمى چون قتل غير عمد و يا بدهيهاى غير كلاهبردارى از قبيل چك بلا محل، ترك انفاق و مشابه آن محكوميت يافته‌اند، خواهشمند است ارشاد فرمائيد: آيا جايز است از محل زكات براى آزادى نامبردگان اقدام نمود؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه بدهى آنها از طريق حرام مانند قتل عمد و يا شبه عمد ناشى از ارتكاب حرام و يا معاملۀ غير شرعيه نبوده و نيز مالى و لو به نام افراد ديگر نداشته باشند كه اداء دين بنمايند، مى‌توان بدهى آنها را از زكات پرداخت نمود و بايد شرايط عامۀ استحقاق زكات را از جمله شيعه بودن و بنابر احتياط متجاهر به فسق و يا تارك الصلاة و يا شارب الخمر نبودن مراعات شود، و اللّه العالم.
سؤال ۶٧١ -شخصى زمين دار فوت كرده است در حالى كه زراعت گندم و جو او در سنبل (خوشه- است آيا سهم ميت مذكور از چه وقت محاسبه مى‌شود و حكم زكات آن چيست؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه در وقت مردن صاحب زمين صدق گندم و جو مى‌كند زكات به زراعت متعلق مى‌شود و بقيه به ورثه منتقل مى‌شود، و اگر در وقت مردن صدق گندم و جو نكرده بر ميت چيزى نيست و سهم هر يك از ورثه كه به حدّ نصاب رسيده بايد زكات آن را بپردازد، و اللّه العالم.
سؤال ۶٧٢ -آيا مى‌شود زكات را تماما در سهم سبيل اللّه مصرف كرد يا خير؟
جواب: بسمه تعالى -صرف زكات مال و زكات فطره در سبيل اللّه كه منفعت عامه داشته باشد مثل ساختن مسجد يا پل و غير آن مانعى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال ۶٧٣ -آيا مى‌شود زكات غلاّت و فطره را مصرف استاد كه براى تدريس بچه‌هاى محل اجير مى‌شود، كرد يا خير؟
جواب: بسمه تعالى -اگر شخص مزبور فقير باشد، دادن زكات غلاّت يا زكات فطره به او مانعى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال ۶٧۴ -كسى كه دانشجو است زكات مال را مى‌شود به آن دانشجو داد؟ در حالى كه اين دانشجو امكانش كم است و وضعيت مالى مناسب و خوب ندارد؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه مؤونۀ سالش را ندارد، دادن زكات به او مانعى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال ۶٧۵ -آيا مى‌شود پول زكات فطره را پتو يا موكت خريد و به مستحق (فقير- داد؟
جواب: بسمه تعالى -بايد خود زكات فطره را به مستحق داد و تبديل آن جايز نيست مگر اينكه اجازۀ خاصه از حاكم شرع داشته باشد و اللّه العالم.
