کسانى که روزه بر آنها واجب نیست

١ – عدم توانایی تازه مکلفین برای روزه گرفتن

سؤال:دخترى به سنّ بلوغ رسیده است; ولى به واسطه ضعف جسمى توان روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان را ندارد و بعد از ماه رمضان هم تا سال بعد نمى تواند قضا کند، حکمش چیست؟

جواب: باید کفّاره مدّ طعام را بدهد; یعنى براى هر روز معادل 750 گرم گندم و مانند آن به فقیر بدهد. و قضاى این روزه ها بر او واجب نیست.

٢ – موارد توصیه پزشک به ترک روزه

سؤال:در برخى بیماریها، مثل نارسایى کلیه، با اطمینان مى توان به بیمار توصیه نمود که روزه نگیرد; امّا در خیلى از موارد به علّت شکّى که در اصل بیمارى، یا چگونگى تأثیر روزه بر آن وجود دارد، یا به علّت عدم وجود تحقیقات و نتایج لازم در مورد اثرات روزه بر بسیارى از بیماریها، و کلاًّ به خاطر عدم امکان تعیین نقش روزه بر بیمارى، پزشک واقعاً نمى داند روزه را به بیمار توصیه کند یا خیر؟ در این صورت وظیفه پزشک چیست؟ آیا پزشک در صورت توصیه، یا عدم توصیه به روزه مسئول است؟

جواب: این مسأله دو صورت دارد: گاه براى طبیب خوف ضرر حاصل مى شود، یعنى احتمال قابل توجّهى نسبت به زیان داشتن روزه براى او حاصل مى شود، در اینجا مى تواند همان را به بیمار منتقل کند، چنانچه بیمار از قول طبیبخوف ضرر پیدا کرد روزه را ترک مى کند. صورت دوّم آن است که احتمال ضعیف و کم رنگى باشد، در اینجا نمى توان ترک روزه را به بیمار توصیه کند.

٣ – حد بیماری که موجب سقوط نماز و روزه می شود

سؤال:تا چه حد از بیمارى ها و اختلالات روحى و روانى، باعث ساقط شدن نماز و روزه مى شود؟ تشخیص آن بر عهده کیست؟

جواب: در صورتى که عرفاً به او دیوانه و مجنون بگویند، و یا اینکه نتواند وقت نماز را تشخیص دهد، نماز از او ساقط مى شود.

٤ – دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند

سؤال:دیوانه ادواری که بخشی از روز افاقه پیدا می کند قضا دارد؟ و یا کفاره؟

جواب: نماز و روزه در زمان جنون در صورتیکه عرفاً به او دیوانه و مجنون بگویند و یا اینکه وقت نماز را نتواند تشخیص دهد از او ساقط می شود.

٥ – روزه برای مادرانی که فرزند شیر خوار دارند

سؤال:آیا بر مادرى که بچّه شیر مى دهد، روزه واجب است؟

جواب: زنانى که بچّه شیر مى دهند خواه مادر بچّه باشند یا دایه، اگر روزه گرفتن باعث کمى شیر آنها و ناراحتى بچّه مى شود روزه بر آنها واجب نیست، ولى براى هر روز کفّاره (یک مدّ طعام) واجب است، بعداً نیز باید روزه را قضا کنند; امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد کفّاره لازم نیست، ولى بعداً روزه هاى را که نگرفته اند قضا نمایند.

٦ – حدّ پیری برای روزه نگرفتن

سؤال:در مسأله 1450 توضیح المسائل فرموده اید: «مرد و زن پیر که روزه گرفتن براى آنها مشکل است مى توانند روزه را ترک کنند» لطفاً معیار و میزان پیرى را معیّن فرمائید.

جواب: میزان پیرى موکول به عرف است; یعنى توده مردم به چنین کسى پیرمرد و یا پیرزن اطلاق کنند.

٧ – احتمال هشتاد درصدی ضرر برای روزه دار

سؤال:در بعضى موارد، پزشکان در مورد بیماران چنین اظهار نظر مى کنند: «روزه براى این فرد 80% مضر است» و منظورشان این است که طبق آمار علمى 80% افرادى که با این بیمارى روزه مى گیرند دچار ضرر شده اند. در صورتى که این اظهار نظر براى انسان یقین آور باشد، ولى وضعیّت خود را از نظر تطبیق آمار بر خودش نداند حکم روزه او چیست؟

جواب: چنین آمارهایى در صورتى که از اطبّاى متعهّد شنیده شود طبعاً موجب خوف ضرر مى شود، و روزه با آن واجب نیست.

٨ – کسی که روزه باعث طول درمان و شدت بیماری اش می شود

سؤال:روزه برای این فرد چه حکمی دارد؟

جواب: بیماری که پزشک برای "تسریع " در درمان وی نوشیدن مایعات زیاد تجویز کرده و در صورت عدم نوشیدن مایعات به مقدار نسبتا زیاد (حین روزه‌داری) درمان وی طولانی شود یا شدت درد ناشی از بیماری اندکی بیشتر شود.

در صورتی که بر اثر روزه بیماری طولانی تر و یا درد شدید تر شود مجاز است روزه را افطار کند.

٩ – روزه برای مادران که شیر می دهند

سؤال:احتراما خانمی که بجه ۲ ماهه دارد و از شیر او بچه استفاده میکند با توجه به وجود شیر خشک در بازار ایا خانم میتواند روزه را بجا نیاورد ؟

جواب: هر گاه استفاده از شیر خشک برای تغذیه فرزند او مشکلی نداشته باشدباید روزه بگیرد.

١٠ – روزه برای بیمارانی که خونریزی معده دارند

سؤال:زنى هستم 63 ساله که شش بچّه به دنیا آورده ام، در دوران حاملگى و شیرخوارگى بچّه هایم (حدود 12 سال) نتوانسته ام روزه بگیرم، پس از آن نیز تا کنون هر وقت خواستم روزه بگیرم دچار خونریزى معده شده ام و با توصیه پزشکان روزه نگرفته ام، حال تکلیف روزه هاى بنده چیست؟

جواب: در حال حاضر شما مکلّف به روزه نیستید و احتیاط آن است که اگر قدرت دارید براى هر روز به اندازه یک مدّ طعام (750 گرم گندم) به شخص مستحق بدهید، همچنین براى ایّام گذشته که روزه نگرفته اید و تا سال بعد هم توانایى بر روزه نداشته اید.

١١ – روزه برای بیمارانی که خونریزی معده دارند

سؤال:زنى هستم 63 ساله که شش بچّه به دنیا آورده ام، در دوران حاملگى و شیرخوارگى بچّه هایم (حدود 12 سال) نتوانسته ام روزه بگیرم، پس از آن نیز تا کنون هر وقت خواستم روزه بگیرم دچار خونریزى معده شده ام و با توصیه پزشکان روزه نگرفته ام، حال تکلیف روزه هاى بنده چیست؟

جواب: در حال حاضر شما مکلّف به روزه نیستید و احتیاط آن است که اگر قدرت دارید براى هر روز به اندازه یک مدّ طعام (750 گرم گندم) به شخص مستحق بدهید، همچنین براى ایّام گذشته که روزه نگرفته اید و تا سال بعد هم توانایى بر روزه نداشته اید.

١٢ – روزه برای بیمارانی که مجبور به خوردن مایعات هستند

سؤال:بعضى از برادران قطع نخاعى، به دستور پزشک باید هر چند ساعت مقدارى مایعات بنوشند، وظیفه آنان براى روزه چیست؟

جواب: روزه از آنها ساقط است و بجاى آن، در صورتى که قدرت مالى داشته باشند، براى هر روز یک مدّ طعام کفّاره مى دهند.

١٣ – منع اطباء از روزه گرفتن

سؤال:چنانچه دکتر مریض را از روزه گرفتن منع کند (با توجّه به این که بعضى از دکترها نسبت به مسائل شرعى بى اطّلاع هستند) آیا نظریّه او در این مورد قابل قبول است؟

جواب: اگر دکتر مورد اطمینان باشد نظریّه او قابل قبول است.